Το Aιματοβαμμένο «You Were Never Really Here» Είναι ο «Ταξιτζής» της Γενιάς μας

Τι είναι αυτό που κάνει έναν άνθρωπο να είναι «ξένος»; Τι είναι αυτό που τον τοποθετεί στο κοινωνικό περιθώριο; Όχι από άποψη υλικών συνθηκών, δεν μιλάμε δηλαδή για ανθρώπους που η ζωή τους τα έφερε άσχημα και κατέληξαν άφραγκοι, αλλά από άποψη ψυχοσύνθεσης. Γιατί ορισμένοι άνθρωποι αδυνατούν να κάνουν φίλους, να αποκτήσουν κοινωνικό περίγυρο; Γιατί κάποιοι από εμάς διαλέγουν να είναι μόνοι;

Το 1961, ο Alfred Hitchcock διηγήθηκε την ιστορία του Norman Bates, ενός μοναχικού ανθρώπου που ζούσε σε ένα απομονωμένο ξενοδοχείο και σκότωνε άτυχες γυναίκες που η κακιά τους μοίρα έστελνε κοντά του. Η αλήθεια είναι πως δεν το έκανε συνειδητά, άρα δεν ήταν και ακριβώς ένοχος: στο μυαλό του ήταν η (νεκρή στην πραγματικότητα) μητέρα του που τις σκότωνε, προκειμένου να μην τον πάρουν μακριά της. Τo θρυλικό Ψυχώ του Hitchcock ήταν στην πραγματικότητα μια horror απάντηση πάνω στα προαναφερθέντα ερωτήματα: αυτό που κάνει τους ανθρώπους να είναι απροσάρμοστοι κοινωνικά είναι –προφανώς, μεταξύ άλλων- η υπερβολική, η ασφυκτική, η οριακά δολοφονική κλειστότητα της οικογενειακής εστίας. Πολλές φορές, ακόμη και αν ο «εγκλεισμένος» καταφέρει να απελευθερωθεί από αυτήν, δύσκολα θα καταφέρει να διαχειριστεί την «ελευθερία» του.

Το You Were Never Really Here της Lynne Ramsay, που επιτέλους έφτασε, αν και με τρομακτικά μεγάλη καθυστέρηση στις ελληνικές αίθουσες, τοποθετείται πολύ εμμέσως, πλην εντελώς σαφώς στην παράδοση του Ψυχώ. Είναι μια ταινία που αφηγείται την ιστορία ενός τέτοιου ανθρώπου, ενός ανθρώπου που δεν ξεπέρασε ποτέ τα σημάδια του εγκλεισμού που επέβαλε στο σώμα του και την ψυχή του η οικογένειά του. Είναι η ιστορία ενός ανθρώπου που νιώθει τη βία ως δεύτερη φύση του: το φιλμ της Ramsay είναι βαθύ, διεισδυτικό, μια αφηγηματική κλωστή που ενοποιεί διαλεκτικά το φαινόμενο της αστικής μοναξιάς με εκείνο της συνεχόμενης βίας, αυτής της βίας που παράγεται από τις μεγαλουπόλεις, όπως το ανθρώπινο σώμα παράγει τον ιδρώτα.

Ο αμερικάνικος Τύπος προέβη σε μια βαριά σαν αμαρτία σύγκριση για το αιματοβαμμένο αυτό έπος, αλλά η αλήθεια είναι πως έπεσε διάνα: ναι, το You Were Never Really Here είναι για τη γενιά των millennials ό,τι υπήρξε για τη γενιά των 70s ο Ταξιτζής του Martin Scorsese. Μόνο που η Ramsay είναι μια εξαιρετικά πολυδιάστατη δημιουργός και ξέρει ακριβώς τι πρέπει να κάνει, ώστε όχι μόνο να επαναπροσδιορίσει το κλασικό μοτίβο του μοναχικού τιμωρού, αλλά και να το προσγειώσει μεγαλοπρεπώς στο σήμερα, να το εκσυγχρονίσει.

Η Ramsay γνωρίζει ότι απευθύνεται σε μια γενιά για την οποία το να κόψει τον ομφάλιο λώρο με την οικογένειά της είναι μια εξαιρετικά δύσκολη συνθήκη, ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδιά της στον δρόμο της συγκρότησης και της χειραφέτησής της. Γι’ αυτό και ο δικός της Ταξιτζής, ως άνθρωπος των καιρών μας, δεν μένει μόνος του, όπως εκείνος του De Niro, ξένος μεταξύ ξένων, αλλά κάτι χειρότερο: μένει με τη μητέρα του. Για τη Ramsay, ο χαρακτήρας είναι κάτι παραπάνω από ένας επικίνδυνος τιμωρός, κάτι παραπάνω ένας πληρωμένος εκτελεστής και κατά συνθήκη ανορθόδοξος ερευνητής, που όμως αν σκάψεις βαθιά μέσα του, θα βρεις έναν ευαίσθητο και πληγωμένο άνθρωπο, έναν τύπο με αισθήματα εκ διαμέτρου αντίθετα της βίαιης δουλειάς που κάνει. Άλλωστε, τέτοιοι χαρακτήρες, αν και είναι πάντα ενδιαφέροντες, είναι και λίγο κλισέ - και η Ramsay δεν γουστάρει να κάνει μια συμβατική ταινία, κάτι που κάνει «μπαμ» από το πρώτο λεπτό.

Η επιρροή της από το Ψυχώ είναι κάτι παραπάνω από ξεκάθαρη και μάλιστα θέλει να την επιδεικνύει: έπειτα από ένα συνηθισμένο βράδυ στη δουλειά, γεμάτο αίμα και βία, ο Joe (που «ζωντανεύει» από τον Joaquin Phoenix στον ρόλο της ζωής του) γυρίζει στο σπίτι. Η γερασμένη μητέρα του παρακολουθεί τη θρυλική ταινία του Hitchcock στην τηλεόραση και γίνεται αμέσως αντιληπτή η ψυχαναγκαστική σχέση της με τον γιο της. Όταν τον ρωτάει τι κάνει η κοπέλα του, της υπενθυμίζει με πίκρα ότι αναφέρεται σε κάποια που είχε σχέση μαζί του πριν από 20 χρόνια. Ο Joe αυτοσαρκάζεται διαρκώς. Κάνει αστεία που έχουν να κάνουν με το Ψυχώ, υπονοεί για πλάκα (;) πως θα τη σκοτώσει με ένα μαχαίρι, όπως γίνονται ακριβώς οι φόνοι στην ταινία του Hitchcock: πρόκειται για έναν άλλον Norman Bates. Τυχαίνει να έχει τα λογικά του, αλλά η καταπίεση που έχει υποστεί στη ζωή του τον ωθεί να στέκεται πολύ μακριά από αυτό που η κοινωνία ονομάζει υγιές.

Η αποθέωση του You Were Never Really Here σε όλον τον πλανήτη από τους θεατές και τους κριτικούς κινηματογράφου είναι δεδομένο πως δεν θα σταθεί ικανή να το αποσυνδέσει από μια μεγάλη παρεξήγηση. Πολύς κόσμος θα διαβάσει την υπόθεση, θα δει το trailer και θα θεωρήσει ότι εδώ έχουμε να κάνουμε με μια πιο σκοτεινή εκδοχή του Léon: πληρωμένος και μοναχικός εκτελεστής προσλαμβάνεται, για να σώσει ανήλικο κορίτσι από σπείρα κακοποιών που την έχουν απαγάγει και η συναναστροφή με τη μικρή θα δώσει επιτέλους νόημα στη μίζερη ζωή του. Η οικειότητα της υπόθεσης θα κάνει πολύ κόσμο να πάει να δει κάτι που έχει δει ξανά και (ξέρει πως θα) του αρέσει. Το σοκ όλων αυτών των ανυποψίαστων θεατών, μόλις αντιληφθούν πως ετούτη εδώ η δημιουργία είναι κάτι αληθινά πρωτότυπο και αγνά αντισυμβατικό, είναι δεδομένο. Χωρισμένοι σε δυο κατηγορίες, άλλοι θα απαξιώσουν ως «δηθενιά» την ταινία της Ramsay, άλλοι θα περιμένουν να χωνέψουν για τα καλά αυτό που είδαν και αφού «καθίσει» εντελώς μέσα τους, θα πάνε να το δουν ξανά, για να το επεξεργαστούν ακόμη καλύτερα, για να το απολαύσουν πιο συνειδητά. Αν δεν ανήκεις στη δεύτερη κατηγορία, είναι πολύ κρίμα: το σινεμά που κάνει η Ramsay στο You Were Never Really Here εμπεριέχει το υλικό που αλλάζει το σινεμά, που γράφει κινηματογραφική ιστορία - και όταν βλέπεις την Ιστορία να γράφεται μπροστά στα μάτια σου, πρέπει να το απολαμβάνεις.

Το You Were Never Really Here θα μείνει στο μυαλό πολλών ανθρώπων και για μια σειρά από άλλους λόγους - αν κάποιος επιχειρούσε να τους αναλύσει όλους, θα έγραφε βιβλίο. Σε άλλους για τη στιλιζαρισμένη σκηνοθεσία του, σε άλλους για την αντισυμβατική αφήγησή του. Σε ορισμένους, λόγω της ασύλληπτης ερμηνείας του Phoenix, ενώ οι οπαδοί της κινηματογραφικής, αιματηρής βίας, εκείνοι που έχουν για θεούς τους τον Tarantino και τον Scorsese, θα πωρωθούν μαζί της λόγω της φρέσκιας οπτικής πάνω στην εν λόγω θεματική. Σίγουρα, κάποιοι θα διαβάσουν πίσω από τις γραμμές και στις αυτοκτονικές τάσεις του κεντρικού πρωταγωνιστή θα δουν να υποβόσκει ένας αιχμηρός κοινωνικός σχολιασμός, που θα υπερβαίνει τις καταγγελίες περί οικογενειακής εστίας. Θα έχουν όλοι δίκιο. Όμως είναι άλλο ένα στοιχείο που κάνει επαναστατική αυτήν τη δημιουργία.

Ως συνήθως, η κινηματογραφική ιστορία γράφεται μέσω της υπέρβασης των κανόνων και η Lynne Ramsay δεν φοβάται να τους υπερβεί. Γνωρίζει πάρα πολύ καλά τους κανόνες που χαρακτηρίζουν την ιδιότυπη κατηγορία των ταινιών εκδίκησης. Ξέρει πως το στοιχείο της ατομικής εξέγερσης είναι εκείνο που καθορίζει αυτές τις ταινίες, πως η βασική αποστολή των πρωταγωνιστών τους είναι να ξεπεράσουν -πολλές φορές με κάθε κόστος, ακόμη και με την απώλεια της ζωής τους- τα όρια που χωρίζουν την αναισθησία και την ευαισθησία, τον κυνισμό και τη δίψα για ζωή. Από τον Ταξιτζή μέχρι το Léon και από το Ghost Dog: Ο Τρόπος των Σαμουράι μέχρι το δικό μας Μικρό Ψάρι και από εκεί σε τόσες και τόσες hitman movies, ο βασικός χαρακτήρας βλέπει έναν ορίζοντα στο μοναχικό του ταξίδι, κατευθύνεται επίμονα προς τη λύτρωση. Όμως η Ramsay έχει άλλα σχέδια για τον δύσμοιρο χαρακτήρα της.

VICE Video: Ο Γεράσιμος Σκιαδαρέσης Παίζει στο Netflix Όμως Κάποτε Είχε για Καμαρίνι Ένα Πορτμπαγκάζ

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Κάθε πράξη του, κάθε επιλογή του, κάθε βίαιη ενέργειά του και κάθε πόνος που προκαλεί με το αγαπημένο του σφυρί, είναι εν δυνάμει κομμάτια στο μεγάλο παζλ της ανάδυσης της ψυχής του. Αυτής της ψυχής που πληγωμένη από το άθλιο παρελθόν του, κρύβεται πολύ βαθιά μέσα του και δεν λέει να ξεμυτίσει. Αυτή είναι η μεγάλη τραγωδία του: ο Joe γνωρίζει ότι είναι η ώρα να διεκδικήσει την ψυχή του μέσω της λύτρωσης που προσφέρει η εκδίκηση, αλλά δεν τη βρίσκει. Η ψυχοσύνθεσή του μοιάζει να ακολουθεί την αντίθετη από την προσδοκώμενη διαδρομή: αντί η ενσυναίσθηση να πλησιάζει λυτρωτικά, απομακρύνεται απελπιστικά. Αντί να γίνει έστω και απειροελάχιστα πιο ευτυχισμένος, αγκαλιάζεται ακόμη παραπάνω από τον κυνισμό. Σαν τραγικός ήρωας περιφέρεται στα σκληρά μονοπάτια μιας άγριας και αιματοβαμμένης ιστορίας εκδίκησης και κάθε του ενέργεια επιβεβαιώνει ότι αυτό είναι το φυσικό του περιβάλλον, ότι τελικά ίσως να μην βρίσκεται τυχαία εκεί.

Τελικά, τι είναι αυτό που κάνει έναν άνθρωπο «ξένο»; Τι είναι αυτό που τον κάνει κοινωνικά απροσάρμοστο; Μα, είπαμε: η οικογενειακή καταπίεση είναι βασικός παράγοντας. Είναι ικανή να σε κάνει να χάσεις την ψυχή σου. Αλλά αυτό δεν είναι ακριβώς πρόβλημα. Το αληθινό πρόβλημα είναι άλλο: αν δεν τη βρεις ποτέ; Αν όσο και αν σκάψεις μέσα σου, δεν υπάρχει πουθενά; Αν τελικά, όπως λέει και ο τίτλος του αριστουργήματος της Ramsay, δεν ήταν ποτέ στα αλήθεια εκεί;

Περισσότερα από το VICE

Street Μπάχαλα Μεταξύ Ελλήνων Χούλιγκαν στα 90's

Βρες Ποιος το Είπε: Ο Αμβρόσιος, οι Ναζί ή το ISIS;

Ένας Χρήσιμος Οδηγός για το Ποια Συμπληρώματα Διατροφής Λειτουργούν Τελικά