Η Ζωή στον Μούδρο, το «Καταραμένο» Χωριό της Λήμνου

«Το μετόχι αυτό είχε τραγικό τέλος. Οι Τούρκοι το έκαψαν μαζί με επτά καλόγερους, όταν σε πηγάδι του μετοχίου ανακάλυψαν νεκρούς κάποιους Τούρκους αξιωματικούς. Σώθηκαν δύο μόνον μοναχοί οι οποίοι κατέφυγαν στο Κουτλουμούσι και κατήγγειλαν ότι τους Τούρκους είχαν σκοτώσει περίοικοι του μετοχίου, για να ενοχοποιήσουν τους μοναχούς. Τότε ο ηγούμενος υπέβαλε το χωριό σε επιτίμιο, το οποίο λύθηκε πανηγυρικά πριν μερικά χρόνια». Στην είσοδο του ναού της Ευαγγελίστριας Μούδρου, στη Λήμνο, περιγράφεται μία διαφορετική ιστορία του νησιωτικού χωριού. Ένας θρύλος σκίαζε τη ζωή των κατοίκων επί χρόνια. Τους είχαν καταραστεί μοναχοί. Της μονής Κουτλουμουσίου του Αγίου Όρους. Και οι ντόπιοι πίστευαν ότι αυτό το «επιτίμιο», μια θρησκευτική ποινή που μεταφράζεται σε αφορισμό, ανάθεμα, κατάρα, μπλόκαρε την ανάπτυξη του τόπου.

Το επιτίμιο του Μούδρου, είναι άγνωστο πότε επιβλήθηκε από τους μοναχούς. Άλλωστε ο συγκεκριμένος θρύλος, που αποτυπώνεται σε μία επιγραφή δίπλα στην εντυπωσιακή θολωτή είσοδο της εκκλησίας, δεν προσδιορίζεται ιστορικά. Κάποτε στην Τουρκοκρατία, λένε οι ντόπιοι. Τότε που τα επιτίμια παίρνουν διάφορες μορφές τιμωριών σε πρόσωπα ή ολόκληρα χωριά, προσθέτουν οι ειδικοί. Η κατάρα του Μούδρου φαίνεται πως για  πολλούς, πάντα ήταν η αιτία. Γι’ αυτό και αποδέχτηκαν την οργάνωση μεγαλεπήβολης τελετής, το 2001, για να λυθεί. Να αρθεί το επιτίμιο. Ωστόσο δεν φαίνεται ότι η λύση έφερε την πολυπόθητη ανάπτυξη. Ένα από τα ιστορικότερα μέρη του ελλαδικού χώρου, που έγινε το επίκεντρο των στρατιωτικών επιχειρήσεων του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και μπήκε στον παγκόσμιο χάρτη, αναζητά τα βήματά του. Σε μια εποχή που ο νησιωτικός τουρισμός έχει πάρει μία πρωτοφανή ώθηση, αν εξαιρεθεί βέβαια η φετινή καλοκαιρινή περίοδος λόγω κορονοϊού.

Στο λιμανάκι του Μούδρου, εκεί που τον Απρίλιο του 1915 κατέπλευσαν τα πλοία των συμμαχικών δυνάμεων της Αντάντ, σήμερα βλέπεις μόνο λίγα ψαροκάικα. Ο Σταύρος, ψαράς 50 χρόνων, έχει καθίσει οκλαδόν και ξεμπλέκει τα δίχτυα του μέσα στη βάρκα. Θυμάται ότι από μικρό παιδί ψάρευε και αργότερα ως ναυτικός γύρισε όλο τον κόσμο. «Είχαμε φτώχεια εκείνη την εποχή, ο κόσμος πάσχιζε να ζήσει. Μπορεί να πίστευαν ότι έφταιγε η κατάρα. Αλλά κανέναν ρόλο δεν έπαιζε», είπε στο VICE. Μεταφέρει ότι τη δεκαετία του ’50 και αργότερα, ο τόπος άδειασε. «Έφυγαν πολλοί μετανάστες, ειδικά στην Αυστραλία. Από παντού έφυγαν, αλλά από εδώ ήταν περισσότεροι».

Ο Κώστας Αδαμίδης ήταν Δήμαρχος Μούδρου, όταν στις 23 Αυγούστου 2001 οργανώθηκε τελετή για λυθεί η «κατάρα». Να πάρουν πίσω δηλαδή οι μοναχοί τα επιτίμιο και να πάψει να ζώνει το νησιωτικό χωριό. «Η κατάρα ήταν μέσα στα μυαλά μας», λέει στο VICE δείχνοντας ότι δεν μπορεί να ασπαστεί τέτοιες θεωρίες, κρατώντας όμως και μία επιφύλαξη. Θυμάται ότι πριν την τελετή, που όπως είπε έγινε κυρίως στην εκκλησία, αναχώρησε από τον Μούδρο με φουσκωτό -αποστολή με τη συμμετοχή εκπροσώπου της τότε νομαρχίας και του συλλόγου Μουδρινών Αθήνας- και έγινε συνάντηση με τους μοναχούς στον Άθω. «Εκεί ζητήθηκε να αρθεί το επιτίμιο και κανονίστηκε η τελετή στο Μούδρο», ανέφερε ο πρώην δήμαρχος.

VICE Video: Φύλακες-Άγγελοι Άγριων Ζώων

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Εκείνη η τελετή, η οργάνωση της οποίας εισέπραξε επικριτικά σχόλια λόγω των χρημάτων που δαπανήθηκαν από τη νομαρχία, θεωρήθηκε ότι ήταν το κλειδί για την ανάπτυξη του τόπου. «Τότε ο Μούδρος ήταν δήμος. Ήρθαν τράπεζες, ήρθαν υπηρεσίες, άνοιξαν μαγαζιά. Ορισμένοι θεώρησαν ότι αυτό έγινε επειδή έφυγε η κατάρα», είπε ο Πρόεδρος του Μούδρου, Δημήτρης Γρατσώνης. «Οι παλιοί το πίστευαν όλοι ότι ίσχυε και το μετέφεραν στους νέους. Η πλειοψηφία πίστευε στην κατάρα», πρόσθεσε.

Η τελετή που οργανώθηκε στον Μούδρο έλυσε το επιτίμιο, σύμφωνα με τους εκκλησιαστικούς παράγοντες του χωριού, αλλά και τους μοναχούς της Κουτλουμουσίου. «Πρόκειται για το μεγαλύτερο ξεμάτιασμα στην ιστορία της Ελλάδας», έγραφε σκωπτικά ο Στρατής Μπαλάσκας στην Ελευθεροτυπία. Οι περισσότεροι κάτοικοι, όμως, αγνοούσαν τις επικρίσεις και επέμειναν να ολοκληρωθεί η άρση του επιτιμίου. Η συγκεκριμένη θρησκευτική ποινή επιβαλλόταν με μεγαλύτερη ένταση κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. «Ένα ακόμη από τα χαρακτηριστικά του τυπολογικού μέρους του αφορισμού είναι οι πασίγνωστες κατάρες που συνοδεύουν το επιτίμιο. Προκειμένου δηλαδή να προσλάβει μεγαλύτερη ένταση το στοιχείο του φόβου, η εκφορά ή απειλή επιβολής του επιτιμίου διανθίζεται με βαρύτατες κατάρες που επιζητούν να αφανίσουν κάθε στοιχείο της κοινωνικής δραστηριότητας του αφορισμένου», γράφει στη διδακτορική διατριβή του με τίτλο «Ο αφορισμός κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας. Η πορεία ενός επιτιμίου» (Αθήνα 1994), ο Παναγιώτης Μιχαηλέρης, ιστορικός στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. Το επιτίμιο του Μούδρου πάντως δεν είχε κανένα τέτοιο χαρακτηριστικό, όπως ο αφορισμός ή το ανάθεμα. Κάποιοι έγραψαν ότι ένα ανάθεμα για τον Μούδρο διαβαζόταν κάθε Μεγάλη Παρασκευή στο Κουτλουμούσι, όμως από πουθενά δεν επιβεβαιώνεται. Ο Μιχαηλέρης αμφισβητεί ακόμη και την εγκυρότητα του συγκεκριμένου επιτιμίου. «Μια πρόχειρη έρευνα που έκανα δεν εντοπίζει πουθενά την επιβολή του επιτιμίου και μάλιστα υπάρχει και κάτι επιπλέον: τα μοναστήρια (η μονή Κουτλουμουσίου εν προκειμένω) δηλαδή οι ηγούμενοί τους, δεν είχαν το δικαίωμα να επιβάλλουν επιτίμια χωρίς εξουσιοδότηση από τον Πατριάρχη», γράφει σε άρθρο του στο «Εμπρός» στις 4 Οκτωβρίου 2001, με αφορμή την τελετή λύσης του επιτιμίου  στον Μούδρο.

«Οι παλιότεροι έλεγαν ότι έπρεπε να σβήσει η κατάρα. Τώρα δεν υπάρχει αυτός ο τρόπος σκέψης». Η Δέσποινα Κατσανέρη είναι Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Μούδρου. Είναι γιατρός στο επάγγελμα και βλέπει τα τελευταία χρόνια από νέους στο χωριό, μεράκι για δημιουργία. Νέοι που δεν συγκράτησαν τις περιγραφές των παππούδων για το επιτίμιο. Είναι αυτοί που έχουν αναλάβει το μέλλον του Μούδρου. «Ίσως τότε δεν είχαν τη δύναμη να πάρουν την τύχη στα χέρια τους», παρατήρησε ο τότε δήμαρχος, διευρύνοντας την απόσταση με τις κατάρες και τα επιτίμια.

Οι σημερινοί νέοι του Μούδρου, όμως, φαίνεται πως έχουν τη δύναμη αυτή. «Θέλουμε να κάνουμε πράγματα», λέει η κα. Κατσανέρη. Και αναφέρεται στις δύο μεγάλες γιορτές που οργανώνονται στον Μούδρο (μελιού και ούζου), αλλά και στα σχέδια για να αποκτήσει το χωριό την παλιά του αίγλη. «Προσπαθούμε να καταστήσουμε τον Μούδρο έναν τουριστικό ιστορικό προορισμό», αναφέρει για τα σχέδιά της, παραπέμποντας στο ισχυρό όνομα της Ιστορίας του τόπου της. Το λιμάνι του Μούδρου το 1912 έγινε το ορμητήριο του ελληνικού στόλου για τις επιχειρήσεις στα Δαρδανέλια και από εκεί ξεκινούν τα καράβια για τις ναυμαχίες της Έλλης (12/12) και Λήμνου (1/13). Από το 1915 συγκεντρώνονται τα συμμαχικά στρατεύματα. «Τότε γνώρισε μεγάλη ακμή. Για μία τετραετία στον Μούδρο έμπαινε χρήμα, είχε προοπτική ν’ ανέβει η περιοχή», παρατήρησε ο πρώην δήμαρχος. Αυτή η περίοδος πρωτοφανούς ακμής, ασφαλώς αφαιρέθηκε από τις επιπτώσεις της αγιορείτικης κατάρας. Είναι η περίοδος που οι Αζανκαίοι (τα στρατεύματα από την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία) κατακλύζουν την περιοχή. Εκεί υπογράφηκε τον Οκτώβριο του 1918 η Συνθήκη ανακωχής μεταξύ των δυτικών συμμάχων και της οθωμανικής αυτοκρατορίας. «Έχουμε σχεδιάσει να παραστήσουμε σε ολόγραμμα όλο τον χώρο με τις σκηνές όπου έμεναν», αναφέρει η πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου. Άλλωστε από τότε η σχέση του χωριού με την Αυστραλία, μετά τα κύματα μεταναστών, δεν διακόπηκε ποτέ.

Η άρση της κατάρας όμως δεν είναι αρκετή για να γίνουν πραγματικότητα όσα ονειρεύονται οι κάτοικοι, βλέποντας τον τουρισμό να ανεβαίνει, μετά και τη δημιουργία σχολών σερφ στις ανατολικές ακτές του νησιού με επίκεντρο το Κέρος. «Το νησί χρειάζεται ένα δεύτερο λιμάνι. Μπορεί να γίνει επέκταση του  προβλήτα και να δημιουργηθεί μία μαρίνα», λέει πιο πραγματιστής ο πρώην δήμαρχος. «Ο Μούδρος τουριστικά αναπτύσσεται, γίνονται περισσότερα καταλύματα, προχωράμε», συμπλήρωσε ο πρόεδρος του χωριού. «Μπορεί να υπήρχε η κατάρα, αλλά δεν πιστεύω ότι επηρέασε έτσι».

Περισσότερα από το VICE

Η Πρώτη Ελληνική Υποβρύχια Ταινία Πορνό Είναι Γεγονός

Ένας Άνδρας στη Βόρεια Ελλάδα Κατασκευάζει Αεροπλάνα "Made in Florina"

Ένας Αστροφυσικός Υπολόγισε τις Τελευταίες Μεγάλες Εκρήξεις Πριν τον Θάνατο του Σύμπαντος

Ακολουθήστε το VICE σε Twitter, Facebook και Instagram.