Τι μπορεί να είναι ευτυχία για έναν άστεγο; Η Παναγιώτα Καλλιμάνη επί 2 χρόνια μοίραζε φωτογραφικές μηχανές μίας χρήσεως σε άστεγους στην Αθήνα για να καταγράψουν τι είναι γι' αυτούς ευτυχία. Ένα κρεβάτι, λίγο φαγητό και ρούχα είναι μερικά από αυτά που μπορεί να κάνουν έναν άστεγο ευτυχισμένο. Μάλιστα, η Παναγιώτα, η οποία είναι καταξιωμένη χορεύτρια και χορογράφος και τα τελευταία 22 χρόνια ζει κι εργάζεται στο Παρίσι, εμπνεύστηκε μέσα από αυτές τις φωτογραφίες μία χορογραφία που παρουσίασε σε Αθήνα και Παρίσι. Την συνάντησα στην Αθήνα και μιλήσαμε για το πώς ξεκίνησε η ιδέα με τις φωτογραφίες αλλά και για το τι θα ήθελε να κάνει με αυτές.

VICE: Πώς ξεκίνησε το project;
Παναγιώτα Καλλιμάνη: Περπατούσα στην Αθήνα πριν περίπου 3 χρόνια και είδα τυχαία στο δρόμο μία κυρία. Ήταν γύρω στα 60, καλοβαλμένη και καθόταν σε ένα παγκάκι ανάμεσα στα Εξάρχεια και το Κολωνάκι. Την επόμενη ημέρα πάλι περνούσα από εκεί και ήταν στο ίδιο σημείο. Την τρίτη ημέρα που περνούσα, έβρεχε, ήταν εκεί κι είχε γίνει μούσκεμα. Πήγα την πλησίασα και της είπα «συγνώμη τι κάνετε»; Μου είπε πως δούλευε σε ένα εργοστάσιο με σίδερα, έκλεισε, δεν έχει άντρα, παιδιά και οικογένεια και μένει στο δρόμο μέχρι να βγει η συνταξή της. Μετά από καιρό μου ήρθε η ιδέα ότι πρέπει να βρω αυτήν την κυρία και να της δώσω μία φωτογραφική μηχανή. Αγόρασα μία μίας χρήσεως, τη βρήκα και την ρώτησα αν θέλει να φωτογραφίσει τί είναι ευτυχία για εκείνη.

Πώς σου ήρθε αυτή η ιδέα;
Όταν δεις έναν άνθρωπο που είναι στο δρόμο θα στενοχωρηθείς και θα αναρωτηθείς «τι μπορεί να είναι ευτυχία γι' αυτόν;» Η κυρία αυτή δεν έχει τίποτα κι έτσι πολύ απλά αναρωτήθηκα τι είναι ευτυχία για εκείνη.

Και τελικά πώς αντέδρασε όταν της ζήτησες να πάρει τη φωτογραφική;
Στην αρχή δεν ήθελε. Με εντυπωσίασε που μου είπε ότι «εγώ δεν είμαι τουρίστρια σε αυτήν την πόλη και δεν βγάζω φωτογραφίες». Της είπα ότι δεν έχει να κάνει με τον τουρισμό αλλά για κάτι δικό μου προσωπικό. Τελικά πήρε τη μηχανή. Οι φωτογραφίες που μου έδωσε μετά από μία εβδομάδα απεικόνιζαν πάρα πολλά περιστέρια, που είναι οι φίλοι της. Φωτογράφισε κάποιες βιτρίνες με ρούχα και κρεβάτια. Δεν είχα καμία σκέψη στην αρχή να κάνω κάποιο project, το έκανα για προσωπικούς λόγους, όμως όταν είδα τις φωτογραφίες συγκινήθηκα. Είπα δεν γίνεται να το αφήσω έτσι. Άρχιζα να περπατάω στον δρόμο και να ψάχνω άστεγους.

Πόσες φωτογραφικές μηχανές έδωσες συνολικά;
Πρέπει να ήταν γύρω στις 20-30 κι από αυτές πήρα πίσω τις 15. Έχω 250 φωτογραφίες. Κάποιοι δεν μου την επέστρεψαν και τους είδα να την πουλάνε μπροστά στα μάτια μου.

Πώς σε αντιμετώπιζαν όταν πήγαινες να τους τις δώσεις;
Πολύ εχθρικά και το καταλαβαίνω. Όταν μπεις σε αυτό το πράγμα είναι δύσκολο να βγεις, όπως με τα ναρκωτικά και το ποτό. Οι περισσότεροι μου είπαν ότι δεν έχουν τίποτα να βγάλουν και τίποτα να ονειρευτούν. Μερικοί όμως ήταν πολύ φιλικοί.

Τι φωτογράφισαν;
Ενώ δεν γνωρίζονται σχεδόν όλοι μου έχουν βγάλει τις ίδιες φωτογραφίες. Δηλαδή τις πρώτες ανάγκες. Φαγητό, κρεβάτια, σπίτια, χαρτιά με «ενοικιάζεται», αυτοκίνητα, μηχανές. Πράγματα όπως ένα κρεβάτι ή ένα φαγητό που εμείς ποτέ δεν θα το φωτογραφίζαμε αν μας ρωτούσαν τι είναι η ευτυχία για εμάς, γιατί μας είναι δεδομένα.

Γιατί επικεντρώθηκες στους άστεγους μόνο της Αθήνας;
Διότι και στην Γαλλία υπάρχουν άστεγοι αλλά αυτό που με ενδιέφερε είναι οι νέο-άστεγοι που έμειναν στο δρόμο εξαιτίας της κρίσης. Όσους συνάντησα ήταν πραγματικά η κρίση που τους οδήγησε στο δρόμο. Έκλεισαν οι δουλειές που είχαν, δεν είχαν οικογένεια και έμειναν άστεγοι. Και αυτοί που μου επέστρεψαν τη φωτογραφική μηχανή είναι αυτοί που πιστεύουν ότι όντως υπάρχει ευτυχία και που πιστεύουν ότι κάποια μέρα τα πράγματα θα αλλάξουν.

Πιστεύεις ότι μπορεί να λυθεί το πρόβλημα με τους άστεγους και να αποκτήσουν αυτά που σου φωτογράφισαν κάποια στιγμή;
Γίνεται δουλειά, αλλά χρειάζονται εκτός από δομές και κοινωνικοί λειτουργοί και ψυχολόγοι. Όταν κάποιος έχει πέσει πολύ χαμηλά, χρειάζεται βοήθεια. Όταν βρίσκεσαι στο μηδέν είναι πολύ δύσκολο να επανέλθεις.

Τι έμαθες για τους νεο-άστεγους και την κρίση μέσα από αυτή τη διαδικασία;
Δεν ζούσα στην Αθήνα για να δω πώς ήταν και πριν την κρίση η κατάσταση. Απ΄ό, τι ξέρω όμως δεν υπήρχαν πολλοί άστεγοι. Όντως πλέον υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που μένουν στο δρόμο όχι όμως τόσο πολλοί όσο το μέγεθος της κρίσης. Γιατί στην Ελλάδα υπάρχει κάτι που δεν υπάρχει στη Γαλλία, ότι ο διπλανός ανοίγει το σπίτι του στην ανάγκη. Επίσης, ο θεσμός της οικογένειας είναι πολύ ισχυρός. Η κοινωνία βοηθάει την όλη κατάσταση. Θα ήταν πολύ περισσότεροι στο δρόμο διαφορετικά.

Πώς έγιναν χορογραφία οι φωτογραφίες;
Όταν τους έδωσα τις φωτογραφικές ήταν για κάτι προσωπικό, μετά τους είπα ότι θέλω να κάνω κάτι καλλιτεχνικό με αυτό και δεν είχαν κανένα πρόβλημα. Έτσι, αναρωτήθηκα τι ήθελα να πω μέσα από αυτή τη διαδικασία. Αυτοί οι άνθρωποι είναι σε έναν λαβύρινθο, αλλά πιστεύω ότι όλοι οι άνθρωποι κάποια περίοδο στη ζωή μας βρεθήκαμε σε έναν λαβύρινθο. Κι αυτό που εμένα με ενδιέφερε προσωπικά είναι πώς όταν βρίσκεσαι στο σκοτάδι μπορείς να βγεις από εκεί. Την παράσταση την ονόμασα contreplongées. Είναι ένας όρος στην φωτογραφία αλλά και στον κινηματογράφο που κοιτάς από κάτω προς τα πάνω. Δεν την ονόμασα τυχαία έτσι, Oι περισσότεροι άστεγοι είναι καθιστοί, oπότε το βλέμμα τους είναι από κάτω προς τα πάνω. Και είναι καθαρά συμβολικό, πώς μπορείς από κάτω να πας προς τα πάνω. Η παράσταση έγινε στην Αθήνα και το Παρίσι και υπήρχε μία φωτογραφική έκθεση έξω. Και είχα την ευκαιρία να προχωρήσω το project χάρη στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών που είναι ο κύριος παραγωγός μου. Τώρα αυτό που θέλω είναι να μου δοθεί η ευκαιρία να γίνει κάποια έκθεση με αυτές τις φωτογραφίες και γιατί όχι και με την performance.

Εσύ πώς θα φωτογράφιζες την ευτυχία αν κάποιος σου έδινε μία φωτογραφική μηχανή;
Σε ένα τέλειο ελληνικό νησί σε μια φοβερή παραλία με τους ανθρώπους που αγαπώ και το σκυλί μου. Η καλύτερη φωτογραφία.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.