Γιάννης Αγγελάκας: «Κάποτε η Παραλιακή στη Θεσσαλονίκη Ήταν ένα Κοινόβιο για Φρικιά, Χίπηδες και Πάνκηδες»

Στο νησί του Βίδο, ένα μικροσκοπικό καταπράσινο νησάκι μόλις ένα μίλι από το παλιό λιμάνι της Κέρκυρας είχα βρεθεί τελευταία φορά σε κάτι παιδικές κατασκηνώσεις στα 12. Τότε με θυμάμαι πολύ τρομαγμένη καθώς το νυχτερινό παιχνίδι απαιτούσε βόλτα κάτω από τα πανύψηλα δέντρα και φυσικά επίσκεψη στο μαυσωλείο των Σέρβων στρατιωτών. Θυμάμαι κάποιον μεγαλύτερο να στέκεται δίπλα μου και να μου λέει με σιγουριά ότι με τόσους νεκρούς δεν μπορεί παρά το νησί να είναι στοιχειωμένο. Υπήρχε νομίζω και ένα φάντασμα ενός Άγγλου στρατηγού που περιμέναμε να εμφανιστεί από στιγμή σε στιγμή.

Επέστρεψα στο Βίδο αγκαλιά με αναμνήσεις από παλιότερα φαντάσματα αλλά, μεγαλύτερη πια, είπα να μη φοβάμαι. Ήταν βέβαια η πρώτη φορά που αποφάσισα να πάω ολομόναχη σε συναυλία και αυτό από μόνο του χρειάστηκε κάποιο θάρρος. Η αλήθεια είναι ότι στην αρχή, μέσα στα άγνωστα σε μένα πρόσωπα, κοιτούσα συνεχώς την ώρα ώστε να είμαι έτοιμη να εξαφανιστώ αν χρειαστεί και σε καμία περίπτωση δεν ένιωθα ιδιαίτερα γενναία. Και μετά ξεκίνησε η μουσική. Ακόμα κι αν δεν ήξερα κανέναν, γνώριζα από παλιά τον τύπο που ήταν πάνω στη σκηνή. Όπως και όλοι οι υπόλοιποι δηλαδή. Και τότε θυμήθηκα πως μπορεί άνθρωποι άγνωστοι μεταξύ τους να συμμετέχουν μαζί σε κάτι κοινό.

Ήταν κι εκείνο το τραγούδι στο οποίο η λέξη αήττητος ήταν πολύ σημαντική. Αυτό το καταλαβαίνεις από την επανάληψη. Μια λέξη σε λούπα αποκτά μερικές φορές τη βαρύτητα που της αναλογεί. Μια λέξη που έχεις να την ακούσεις καιρό και την πετυχαίνεις σε ένα τραγούδι που έρχεται την κατάλληλη στιγμή. Τότε ίσως συνειδητοποιήσεις τι σημαίνει αυτή η λέξη για εσένα και πως αν σταματήσεις να φοβάσαι μη χάσεις, έστω και για μια στιγμή, μπορεί και να νιώσεις αήττητος.

Καθώς τον άκουγα να τραγουδά με την ίδια ενέργεια και ηρεμία που έχει πάντα, σκεφτόμουν ότι όλοι εμείς δεν μπορεί παρά να είμαστε οι κραυγές του Γιάννη Αγγελάκα στις Τρύπες. Τίποτα δεν μπορεί να πάει στραβά. Ευτυχώς όταν ήμασταν μικρότεροι κάναμε καλές επιλογές.

Στη συνέντευξη που ακολουθεί μιλήσαμε για παλιότερες δεκαετίες, για επιλογές που κρύβουν μέσα τους την ελευθερία, για το πώς στέκεται ο ίδιος απέναντι στα πράγματα και φυσικά για τη μουσική.

VICE: Πόσο δύσκολο είναι για κάποιον σήμερα να κάνει ζωή διαφορετική από τον μέσο όρο;
Γιάννης Αγγελάκας: Για εμένα είναι και λίγο νταλκάς μου, βλέπω δηλαδή τους πιτσιρικάδες και στενοχωριέμαι που δεν ζουν με τον τρόπο που ζούσαμε εμείς όταν ήμασταν σε αυτές τις ηλικίες, εκείνες τις δεκαετίες στα τέλη του '70 και στις αρχές του '80. Τότε στη Θεσσαλονίκη η παραλιακή ήταν ένα κοινόβιο για όλες τις κουλτούρες της νεολαίας: φρικιά, χίπηδες, πάνκηδες… Έβραζε ο τόπος και εκεί φτιάχτηκαν οι χαρακτήρες μας. Στη γενιά μου βλέπω ακόμα ανθρώπους που είναι 50 και 60 χρονών και έχουν καταφέρει να κρατήσουν ακόμα κάτι από εκεί, δηλαδή δεν αφομοιώθηκαν εντελώς από τη μηχανή την οικονομική που έχει στηθεί τώρα και μας χτυπάει σε κάθε βήμα. Ζήσαμε σε πιο ανέμελα χρόνια, κάποια δευτερόλεπτα νιώσαμε τι σημαίνει απελευθέρωση, τι σημαίνει να ζεις όπως θέλεις, να βγαίνεις από τον κύκλο, να πηγαίνεις παραπέρα, να επιστρέφεις αν το θέλεις και να γνωρίζεις άλλους ανθρώπους ουσιαστικά.

Θα ήθελες περισσότερη ελευθερία δηλαδή;
Βέβαια, έτσι δημιουργούνται διαφορετικοί χαρακτήρες. Τώρα τα παιδιά νιώθω ότι είναι τόσο στρεσαρισμένα. Καλύτεροι χαρακτήρες σημαίνει και καλύτεροι πολίτες.

Τι σημαίνει καλός πολίτης;
Πρώτα απ' όλα να μη ζει μόνο για πάρτη του. Αυτό είναι η δυστυχία, αυτό καταλήγει στο τέλος στα χάπια. Σημασία έχει να αναγνωρίζεις την ευθύνη που έχεις απέναντι στα πράγματα, δηλαδή ακόμα και το να βλέπεις πού δεν είσαι αθώος, πού μπορείς να το πολεμήσεις αλλά και πού την πατάς σαν πολίτης και σαν ον με ψυχή.

Είναι σημαντικό να διατηρείς την αθωότητά σου απέναντι στους ανθρώπους;
Αθώοι ήμασταν μόνο όταν ήμασταν παιδιά, αν ήμασταν και τότε. Δεν πιστεύω στην αθωότητα, αλλά έτσι κι αλλιώς σ' αυτό που συμβαίνει τώρα δεν μπαίνει καν θέμα, δεν μπαίνουν αυτά τα ζητήματα πλέον. Τα ζητήματα που μπαίνουν είναι πώς θα βρω μια δουλειά, πώς θα αντεπεξέλθω, πώς θα ζήσω. Δηλαδή έχει όλο να κάνει με μια μηχανιστική αντίληψη της ζωής χωρίς πνευματικές ανησυχίες. Και είναι τρομακτικό ένα παιδί 20 χρονών να σκέφτεται μόνο την επαγγελματική του αποκατάσταση.

Εσύ νιώθεις ευθύνη απέναντι σε αυτά τα παιδιά που έρχονται στις συναυλίες και σε κοιτάζουν σαν να περιμένουν κάτι από εσένα;
Αυτό που έχω μάθει είναι ότι η μοναδική ευθύνη που έχω είναι απέναντι στον εαυτό μου. Στο πώς στέκομαι μέσα στους άλλους και όχι στο πώς στέκονται οι άλλοι απέναντι σε εμένα. Με ενδιαφέρει να αναλαμβάνω την ευθύνη της εξέλιξης της προσωπικότητάς μου, της τοποθέτησής της μέσα στις παρέες, στα σύνολα, στην κοινωνία. Αυτό είναι πολύ βασικό. Στέκομαι στα πόδια μου και έχω ένα μέρος ευθύνης για όλα, αλλά κυρίως έχω την ευθύνη του εαυτού μου. Αλλά του εαυτού μου, όχι του εαυτούλη μου.

Και πώς τα πας μ' αυτό;
Καλά. Ήταν γερό σχολείο εκείνες οι δεκαετίες και σου λέω βλέπω και συνομήλικούς μου που ακόμα έχουν εκείνη την αγωνία, ποια είναι η ευθύνη τους γι' αυτό που συμβαίνει.

Όταν κοιτάζεις τους ανθρώπους, αναρωτιέσαι ποτέ τι μπορεί να ξέρεις πραγματικά γι' αυτό τον κόσμο; Τι επιθυμούν, τι φοβούνται, τι σκοπεύουν να κάνουν;
Δεν με απασχολεί ακριβώς τι σκοπεύουν να κάνουν. Το τι επιθυμούν και τι φοβούνται είναι βασικά ερωτήματα που έχει κάθε άνθρωπος μέσα του. Κάτι που έλεγα παλιά με τις Τρύπες είναι ότι όσο πιο πολύ βυθιζόμουν μέσα μου, μέσα στη δικιά μου ψυχή, τόσο πιο πολλούς ανθρώπους συναντούσα, γιατί στο βάθος όλοι τα ίδια ερωτήματα καλούμαστε να απαντήσουμε, άσχετα αν πλέον δεν ακούμε τον εαυτό μας. Σ' αυτά είχαμε γυμναστεί από πιτσιρίκια και νομίζω ότι σε αυτή την ατμόσφαιρα εξακολουθώ να είμαι. Περισσότερο με ενδιαφέρει να είμαι ειλικρινής και καθαρός με τον εαυτό μου και αυτό σημαίνει ότι στέκομαι καθαρός μπροστά σε 1.000 άτομα, αυτά βρίσκουν ένα κομμάτι τους σε μένα και εγώ βρίσκω ένα κομμάτι μου σ' αυτά.

Πόσων χρονών είσαι τώρα;
56.

Είναι σημαντικό να μην είσαι και τόσο μακριά από τον νεότερο εαυτό σου;
Δεν νιώθω απόσταση. Δεν με ενδιαφέρει ούτε ο νεότερος ούτε ο παλιότερος εαυτός μου. Δεν νιώθω απόσταση από τον εαυτό μου γιατί έχω άμεση σχέση με το παρελθόν μου. Αν γυρίσω προς τα πίσω, βλέπω το κάθε βήμα σε όλο αυτό το μονοπάτι που με έχει φέρει μέχρι εδώ. Σήμερα είμαι 56 και αύριο θα είμαι 66 και παράλληλα είμαι 30 και 25. Έχω μια εσωτερική αίσθηση της συνέχειας μιας πορείας. Μια συνέχεια που τη ζω καθημερινά – μπορώ να με δω παράλληλα σε πολλές διαφορετικές ηλικίες.

Και η σχέση σου με τον χρόνο που περνάει; Με τη φθορά;
Εντάξει, τη φθορά τη νιώθεις. Όταν είσαι 56 χρονών δεν έχεις βιολογικά το κουράγιο που είχες όταν ήσουν 25 και αυτός είναι και ένας λόγος που γελάω όταν λένε να ξαναγίνουν οι Τρύπες. Δεν μπορεί να επαναληφθεί αυτό το πράγμα. Αυτό ήταν ωραίο όταν ήταν στην ώρα του. Από τα 20 μέχρι τα 40 μου που ήταν οι Τρύπες ζήσαμε μια υπέροχη ιστορία, η οποία έχω πλήρη συνείδηση ότι δεν γίνεται να επαναληφθεί. Δεν μπορώ να ανεβώ εγώ στο πάλκο και να γίνω 25 χρονών. Είμαι ο Γιάννης, είμαι στο σήμερα και κάνω αυτό που σήμερα έχω να κάνω.

Νομίζω ότι όταν σκεφτόμαστε μια επανένωση, γίνεται μάλλον με ρομαντικά κριτήρια. Γιατί μικραίνεις εσύ, μικραίνουμε κι εμείς.
Όταν αρχίσουν τα χωροχρονικά ταξίδια και θα μπορώ να είμαι ξανά 25 θα τις ξανακάνουμε.

Το καινούργιο σχήμα με τι μοιάζει;
Δεν ξέρω με τι μοιάζει αλλά έχω μεγάλη χαρά που συμβαίνει. Γιατί είμαι με νέα παιδιά που μου δίνουν ενέργεια και δύναμη. Ψαχνόμαστε με το παλιό υλικό, αλλά έχουμε και καινούργιο. Κάναμε σκληρή δουλειά, σκέψου ότι πριν από ένα χρόνο και ένα μήνα δεν ήξερα κανέναν τους. Και μέσα σε ένα χρόνο βγάλαμε τόσα κομμάτια, παλιά, καινούργια… Έχουμε ηχογραφήσει και τον δίσκο. Είναι τόσο ζεστοί, είμαι σε μια από τις πολύ χαρούμενες φάσεις μου.

Το σκέφτεσαι πολύ όταν περνάς από το ένα βήμα στο άλλο ή υπάρχει μια ελαφρότητα σε όλο αυτό;
Δεν συμβαίνει ούτε το ένα ούτε το άλλο. Ούτε σκέψη αλλά ούτε και ελαφρότητα. Γενικά, νομίζω ότι σε όλη την ιστορία τη δική μου αλλά και όσον αφορά τις Τρύπες συνέβαιναν πράγματα που τα κάναμε με γυμνασμένο ένστικτο. Ήταν ενστικτώδεις κινήσεις, αλλά με ένα ένστικτο το οποίο το επεξεργαζόμασταν, γιατί και τα ένστικτα καλλιεργούνται και εξελίσσονται. Κάθε άνθρωπος έχει μέσα του και χαμηλά και υψηλά ένστικτά. Για κάποιο λόγο από πιτσιρικάς είχα καλό παρέδωσε με τα υψηλά ένστικτα. Δηλαδή αυτοματικές κινήσεις οι οποίες έκρυβαν από πίσω τους μια σοφία που αγνοώ από πού έρχεται, καθώς δεν θεωρώ ότι είναι δικιά μου. Έτσι έγιναν οι Τρύπες, έτσι γράφαμε τα τραγούδια. Ήταν αντανακλαστικά και σωματικά αυτά που συνέβαιναν, και ακόμα έτσι είναι δηλαδή. Έτσι προέκυψαν και οι συνεργασίες με τον Βελιώτη και οι Επισκέπτες. Στους Επισκέπτες, βέβαια, υπήρχε μια ιδέα από πίσω. Ήθελα μετά τις Τρύπες να κάνω μια μεγάλη ορχήστρα που να παίζει λίγο με την παράδοση, λίγο με ρυθμολογίες σύγχρονες… Αλλά όλα αυτά δεν έχουν νόημα αν απλώς τα ψάχνεις εγκεφαλικά, πρέπει να γίνονται βιώματα, να εκπέμπονται σωματικά από εσένα. Έτσι κι αλλιώς, μες στο σώμα μας ζούμε˙ ακόμα και αυτά που ξεπερνούν το σώμα μας, μέσα από το σώμα μας ξεκινάνε.

Εσύ πόσο διαφορετικός είσαι πλέον;
Υπάρχει ένα σταθερό ενεργειακό δυναμικό μέσα μου από τα 20 μέχρι σήμερα, το οποίο είτε θες είτε όχι σκαλίζεται. Υπήρχαν θέματα με τον χαρακτήρα μου που έμειναν ανέπαφα και θέματα τα οποία εξελίχθηκαν ή λειάνθηκαν.

Πού σε έχεις βρει λάθος;
Δεν με απασχολεί αυτό το θέμα. Νομίζω ότι και τα λάθη και τα σωστά, όλα γίνονται επειδή δούλευα με το σώμα μου και με το ένστικτο. Έγιναν λάθη, έγιναν και σωστά, όλα είναι μέσα. Δεν κάνω εγωκεντρική ανάλυση. Τα λάθη ή τα σωστά έγιναν γιατί έτσι ήταν να συμβούν.

Το εγώ στους καλλιτέχνες είναι δύσκολο να τιθασευτεί;
Δεν με απασχόλησε ποτέ. Ούτε βλέπω καμία προσωπική πορεία ούτε κάθομαι να μιλάω για τον εαυτό μου ως καλλιτέχνη. Σήμερα είμαστε εδώ και το βράδυ έχουμε συναυλία. Αυτό με απασχολούσε πάντα. Από μικρός έχω παραδοθεί στο ποτάμι που λέγεται μουσική. Λάθη έκανα και σωστά έκανα, αλλά εν πάση περιπτώσει αφέθηκα στο ποτάμι, οπότε δεν έχω ούτε να συγχωρήσω ούτε να τιμήσω τον εαυτό μου για κάτι.

Για ποιον παίζεις μουσική;
Για τη μουσική. Για εμένα είναι η απόλυτη θρησκεία. Είμαι ένας πιστός της. Είναι η μεγαλύτερη θρησκεία που υπάρχει. Όλες οι θρησκείες με τη μουσική παλεύουν να φτιάξουν τους πιστούς τους. Η μουσική από μόνη της, όμως, είναι η μεγαλύτερη θρησκεία. Μιλάμε βέβαια για τη μουσική αυτών που την πλησιάζουν όχι για να τη χρησιμοποιήσουν, αλλά για να χρησιμοποιηθούν από αυτήν.

Πιστεύεις ότι κατά τη διάρκεια μιας συναυλίας ο κόσμος μπορεί να νιώσει μέρος μιας ευρύτερης συλλογικότητας; Έχει αξία αυτό;
Αυτό είναι το μόνο που έχει αξία, το να ανοίγουν τα κανάλια της επικοινωνίας. Άνθρωπος που δεν διψάει για επικοινωνία γιατί να ασχοληθεί με τη μουσική; Η μουσική είναι ο απόλυτος τρόπος να επικοινωνήσεις, είτε σε διαπροσωπικό είτε σε μαζικό επίπεδο, είτε ως μουσικός είτε ως ακροατής, γι' αυτό τη θεωρώ θρησκεία. Νομίζω ότι τα καλά στοιχεία του χαρακτήρα μου, ό,τι δηλαδή με βοήθησε να εξελιχθώ, από τη μουσική τα έχω πάρει, ακόμα και πριν ασχοληθώ δημιουργικά μαζί της. Είχα κι εγώ τους δασκάλους μου.

Ακούγοντας ένα δίσκο φωτίζεις κομμάτια σκοτεινά του εαυτού σου, μαθαίνεις έτσι περισσότερα για εσένα. Άσχετα αν η μουσική γίνεται συχνά από τη μία εκτόνωση και από την άλλη προβατοποίηση και κερδοσκοπία.

Θεωρείς δηλαδή ότι η μουσική μπορεί να σε σώσει;
Ποιος σοβαρός ακροατής δεν έχει σωθεί από τη μουσική; Ποια θρησκεία μπορεί να σε σώσει όπως σε σώζει ένα τραγούδι που σε πετυχαίνει σε μια δύσκολη στιγμή;

Ο έρωτας τι ρόλο παίζει;
Μουσική είναι κι αυτός. Για αρχή, όταν λέμε έρωτα τι εννοούμε; Γιατί αν είναι να μιλήσουμε για την καψούρα και το εγωκεντρικό παρε-δώσε των ανθρώπων που ασχολούνται με το ποιος θα εξουσιάσει ποιον ή για έναν έρωτα που προκύπτει από τον φόβο της μοναξιάς ή για παρατημένους που μικραίνουν τα εγώ τους και τα σπάνε στα μπουζούκια, ας μη μιλήσουμε καθόλου για έρωτα.

Για ποιον έρωτα μιλάμε δηλαδή;
Για τον έρωτα που ξεκινάει από τη δίψα για επικοινωνία και εξύψωση του εαυτού μας.

Τι βρίσκεις δήθεν;
Δύσκολη ερώτηση. Νομίζω το να είσαι μακριά από τον εαυτό σου, να κάνεις οτιδήποτε άλλο εκτός από αυτό που σου ζητάει ο εαυτός σου.

Και πότε πιστεύεις ότι σταματάει κανείς να φοβάται;
Ποτέ. Απλώς συμφιλιώνεσαι και συζητάς με τους φόβους σου. Τι άλλο μπορείς να κάνεις; Εγώ προσωπικά πήγαινα προς τους φόβους μου. Δεν κάνεις ότι δεν τους βλέπεις, βλέπεις τους φόβους σου και πας να τους κουβεντιάσεις. Νομίζω ότι αυτός είναι και ένας τρόπος αν όχι να τους εξαφανίσεις, τουλάχιστον να τους βάλεις στο πραγματικό τους ύψος, γιατί καμιά φορά οι άνθρωποι έχουν κάτι φόβους τεράστιους οι οποίοι μπορεί να είναι νάνοι και να τους βλέπουν γίγαντες. Κουβεντιάζοντάς τους τους φέρνεις στην πραγματική τους διάσταση. Καμιά φορά τους διώχνεις κιόλας. Βέβαια, κάθε φορά που ξεκάνεις ένα φόβο, ένας άλλος καινούργιος εμφανίζεται. Το παιχνίδι αυτό είναι ατελείωτο.

Πρέπει να μη φοβάσαι να χάσεις σε αυτό το παιχνίδι;
Πρέπει να μη φοβάσαι να χάσεις γενικά. Γιατί αν σκέφτεσαι σε οτιδήποτε να μη χάσεις, είσαι ήδη χαμένος.

Και ο χαμένος;
Ε, ο χαμένος τα παίρνει όλα.

Έχεις νιώσει ποτέ να υποδύεσαι τον Γιάννη Αγγελάκα;
Όχι ρε, δεν μπορώ. Ίσα-ίσα που τρομάζω πολλές φορές από ανθρώπους που θα ήθελαν να υποδυθώ κάποιον άλλο και με πιάνουν τα γέλια.

Το αντιλαμβάνεσαι όταν συμβαίνει αυτό;
Εντάξει, κατ' αρχάς φροντίζω να αυτο-απομυθοποιούμαι γρήγορα. Από την άλλη, πιστεύω ότι ο κόσμος που ακούει τη μουσική μας δεν είναι φαν, άρα όταν σε πλησιάζει το κάνει με άλλους όρους. Σπάνια με έχουν πλησιάσει περίεργα, σε τέτοιες φάσεις γλιστράω και φεύγω. Τις περισσότερες φορές αυτό που συμβαίνει είναι πολύ μαγικό, έρχονται και κάνουμε ωραίες κουβέντες. Ακόμα και τα πιο νέα παιδιά με πλησιάζουν για να επικοινωνήσουν, όχι να θαυμάσουν. Τα περισσότερα παιδιά που συναντώ είναι έτσι, και αυτό με κάνει να χαίρομαι και να καμαρώνω.

Τι σου αρέσει σ' αυτά τα παιδιά; Πού τα παραδέχεσαι;
Αυτό που μου αρέσει είναι αυτό που μου άρεσε από πάντα. Από όταν ήμασταν κι εμείς πιτσιρίκια δηλαδή. Βλέπω ότι σε κάθε γενιά υπάρχει ένα κομμάτι της, που μπορεί να μην είναι το μεγαλύτερο αλλά δεν είναι και λίγο, το οποίο αποτελείται από παιδιά που έχουν αληθινές ανησυχίες, ψάχνονται για το τι είναι αυθεντικό, για το πώς θα είναι οι ίδιο αληθινοί. Με τον τρόπο που εγώ πήρα αυτήν τη φλόγα ως ακροατής και ως πιτσιρικάς μουσικός με γεμίζει το γεγονός ότι τώρα με τον δικό μου τρόπο βοηθάω να συντηρείται αυτή η φλόγα ώστε να έρθουν οι επόμενοι που θα φτιάξουν κάτι και θα συντηρήσουν τη φωτιά. Μοιάζει σαν να διαιωνίζονται από γενιά σε γενιά λίγοι αλλά αρκετοί. Και μόνο που υπάρχουν τέτοια παιδιά ακόμα, με κάνει να χαίρομαι και μου δίνει και δύναμη να κάνω αυτό που κάνω τελικά. Το ότι συνεχίζουν δηλαδή να υπάρχουν ευαίσθητα και ευφυή όντα είναι μια ελπίδα για το μέλλον, γιατί το παρόν μπορεί να μην έχει ελπίδα αλλά το μέλλον έχει.

Τι είναι πολιτική πράξη για σένα;
Το να κρατάς ζωντανή αυτήν τη φωτιά, άρα και την προοπτική ότι κάποια στιγμή θα υπάρχουν όντα για να σκεφθούν και να κάνουν ένα βήμα παραπέρα.

Περισσότερα από το VICE

In Photos: To Ατελείωτο Φοιτητικό Πάρτι στο Κάμπινγκ του ΑΠΘ στο Ποσείδι

Αυτό το Καλοκαίρι Μπορούμε να Μείνουμε για 634 Λεπτά Μέσα σε ένα Ελληνικό Ηφαίστειο Ακούγοντας Μουσική

Ο Παράξενος Κόσμος των Ανθρώπων που Έχουν Εμμονή να Παρακολουθούν Έρευνες Εγκλημάτων στην Τηλεόραση