Οι Ρημαγμένες από τον Πόλεμο Γάτες της Συρίας

Όλες οι φωτογραφίες ανήκουν στο Lens Young Homsi

Το καλοκαίρι του 2012, η εικόνα μιας γάτας, που τραυματίστηκε προφανώς από θραύσμα οβίδας και έσερνε τα πίσω πόδια της, έγινε viral. Εκατοντάδες άνθρωποι σχολίασαν τη φωτογραφία στα blogs και στο facebook, λυπημένοι, εξοργισμένοι, απαιτώντας να γίνει κάτι για να βοηθηθεί το πλάσμα. Μερικές μέρες αργότερα, τα μηνύματα εξακολουθούσαν να έρχονται. Οι φωτογράφοι- μια ομάδα νέων ανθρώπων στη Συρία- κατάφεραν να εντοπίσουν ξανά τη γάτα και να την πάνε για περίθαλψη σε ένα υπαίθριο νοσοκομείο, δημοσιεύοντας μια φωτογραφία ως απόδειξη. Αργότερα ανήρτησαν άλλη μία φωτογραφία ενός αντάρτη του Free Syrian Army με ένα πυροβόλο όπλο στο ένα χέρι, να χαϊδεύει τη θεραπευμένη γάτα με το άλλο.

Πρόσφατα, πήγα σε ένα καφέ στο κέντρο του Καΐρου, για να συναντήσω δύο νέους ανθρώπους, τον 19χρονο Ahmed και την 28χρονη Salma, οι οποίοι τράβηξαν τη φωτογραφία της τραυματισμένης γάτας. «Δεν έχουμε φάρμακα για τους ανθρώπους, αλλά πήγαμε να βοηθήσουμε μια γάτα», μου είπε η Salma, τρεμοπαίζοντας τα μάτια της. Το ζευγάρι είναι το μισό μιας ομάδας τεσσάρων ατόμων που διαχειρίζονται μια σελίδα στο facebook, με 100.000 followers. Ονομάζεται Lens Young Homsi, μια σελίδα αφιερωμένη στην καταγραφή -επιπρόσθετη είναι η φωτογραφική δουλειά για την γάτα- της καταστροφής της συριακής πόλης Χομς, η οποία πολιορκείται από τις καθεστωτικές δυνάμεις για περισσότερες από 500 ημέρες.

Ενώ η απόλυτη προσοχή του διεθνούς Τύπου στράφηκε στη Συρία πολύ πρόσφατα, ο όγκος του δημοσιογραφικού υλικού από πολίτες, που ξεχύνεται από τη χώρα, είναι συγκλονιστικός. Από τις πρώτες στιγμές της εξέγερσης κατά του καθεστώτος του Bashar Assad, μεγάλος αριθμός Σύρων χρησιμοποίησε κινητά τηλέφωνα με κάμερα για να καταγράψει τις διαμαρτυρίες. Κατέγραφαν τις δυνάμεις ασφαλείας που άνοιγαν πυρ εναντίον των διαδηλωτών. Κινηματογράφησαν κηδείες «μαρτύρων». Με το καθεστώς του Assad τώρα να διεξάγει ολομέτωπο πόλεμο σε τμήματα της χώρας, και την αντιπολίτευση εξουθενωμένη από ένα γαλαξία αντιμαχόμενων παρατάξεων, οι πολίτες- δημοσιογράφοι μπορεί να είναι οι μόνοι άνθρωποι που έχουν φτιάξει καταλόγους με την καταστροφή ολόκληρων πόλεων.

Θυμάμαι μία μέρα τον περασμένο Σεπτέμβριο που παρακολουθούσα στο YouTube ένα βίντεο με τρεις Σύρους άνδρες να σκάβουν τάφο για ένα μικρό παιδί. Ήμουν ο θεατής υπ’ αριθμ. ένα -ο μοναδικός που το έβλεπα. «Βλέπεις», ο πατέρας του νεκρού παιδιού λέει στην κάμερα, «τι μας συμβαίνει;».

Ο Ahmed, από το Young Lens Homsi, είναι ένας ήσυχος φοιτητής με ατημέλητο μούσι. Έφυγε από τη Χομς πριν από ένα χρόνο για να συνοδεύσει στην Αίγυπτο ένα συγγενή του που χρειαζόταν ιατρική φροντίδα για τραύμα από σφαίρα. Δεν μπόρεσε να επιστρέψει στη Χομς, λόγω της πολιορκίας.

Η Salma είναι 28 ετών, φωτογράφος και σκηνοθέτης. Γεννήθηκε από Κούρδους κομμουνιστές γονείς στα βόρεια της Συρίας, συνελήφθη δύο φορές κατά τη διάρκεια της εξέγερσης, την πρώτη τον Ιούλιο του 2011 επειδή συμμετείχε σε πορεία καλλιτεχνών και διανοουμένων κατά του καθεστώτος στη Δαμασκό.

Τον Δεκέμβριο του 2011 τέθηκε υπό κράτηση στο αεροδρόμιο, πηγαίνοντας σε ένα φεστιβάλ κινηματογράφου στο Ντουμπάι. Δραπέτευσε από τη χώρα τον Δεκέμβριο του 2012. [Για λόγους ασφαλείας το «Salma» είναι ψευδώνυμο].

Η Salma κάθεται με ίσιο το σώμα και καπνίζει σε όλη τη διάρκεια της συνέντευξης. Και οι δύο είναι φιλικοί, αστειεύονται, όμως είναι και θλιμμένοι. Το νέο στρατιωτικό καθεστώς της Αιγύπτου εισήγαγε σκληρούς νέους κανόνες για να βγάλουν οι Σύροι βίζα. Λόγω των περιορισμών και του κύματος ξενοφοβίας που καταλαμβάνουν την Αίγυπτο, και οι δύο σχεδιάζουν να φύγουν από τη χώρα σύντομα.

Η ομάδα αυτή περιλαμβάνει επίσης άλλους δύο φωτογράφους, τον Diaa και τον Basel, που εξακολουθούν να ζουν στη Χομς και περιφέρονται στην πόλη κάθε μέρα. Ο Ahmed και η Salma διαχειρίζονται τη σελίδα και τα μέσα ενημέρωσης και επικοινωνίας με το εξωτερικό.

Το Lens Young Homsi ξεκίνησε με απλούς ανθρώπους που χρησιμοποιούσαν κινητά τηλέφωνα με κάμερα και κατέγραφαν τις πρώτες διαδηλώσεις εναντίον του καθεστώτος του Assad τον Μάρτιο του 2011. Πολλοί άνθρωποι σε όλη τη Συρία αυθόρμητα έκαναν το ίδιο. Κάποιους από αυτούς τους έχουν στοιχειώσει οι μνήμες από το 1982, όταν ο πατέρας του Assad, ο Hafez Assad συνέτριψε μια εξέγερση στην πόλη της Χάμα, σκοτώνοντας περίπου 20.000 ανθρώπους. Η καταστροφή αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς, όμως μένει ζωντανή περνώντας από στόμα σε στόμα.

«Υπάρχει ένας τρόμος που έχουμε ως Σύροι, επειδή ζούμε κάτω από τον Assad και επειδή γνωρίζουμε τι συνέβη το 1982 στη Χάμα», δήλωσε ο Aμερικανοσύριος συγγραφέας Amal Hanano στην ιστοσελίδα Syria Deeply. «Όταν η βία ξεκίνησε το 2011, οι άνθρωποι γνώριζαν ότι αν δεν την κινηματογραφούσαν μόνοι τους, κανείς δεν θα πίστευε αυτά που έχουν συμβεί».

Το γεγονός ότι οι Σύροι κινηματογραφούν την αποσύνθεση της χώρας τους είναι το φυσικό αποτέλεσμα μιας τεχνολογικής μετατόπισης που τοποθετεί μια φωτογραφική μηχανή στα χέρια του καθενός που έχει χρήματα για να αγοράσει ένα φθηνό κινητό τηλέφωνο. Είναι ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία της τεκμηρίωσης του πολέμου -οι Βόσνιοι και οι κάτοικοι της Ρουάντα δεν είχαν YouTube.

Η Χομς ξεκληρίζεται από τον πόλεμο για περισσότερα από δύο χρόνια τώρα. Οι φωτογραφίες που βγάζει η ομάδα αυτές τις μέρες είναι μελαγχολικοί καμβάδες μιας ακρωτηριασμένης πόλης: έρημοι δρόμοι, παιδιά που παίζουν ανάμεσα σε ισοπεδωμένα κτίρια, μία χρησιμοποιημένη οβίδα πυροβόλου που έχει μετατραπεί σε βάζο με μόνο ένα τριαντάφυλλο. Η αποστολή της ομάδας είναι το μισό ντοκιμαντέρ -ποιες περιοχές της πόλης είναι ακόμα όρθιες, ποιες έχουν καταστραφεί- και το άλλο μισό καλλιτεχνικό. «Οι άνθρωποι δεν δίνουν δεκάρα για την πολιτική», λέει η Salma. «Έτσι, ίσως μέσα από την τέχνη μπορείς να κάνεις κάτι».

Όσο οι επιθέσεις του καθεστώτος εναντίον της Χομς περνούν από πολλές φάσεις κλιμάκωσης και όλο και περισσότεροι κάτοικοι εγκαταλείπουν την πόλη, η ομάδα λαμβάνει ολοένα περισσότερα αιτήματα από εξόριστους κατοίκους της Χομς. Οι άνθρωποι θέλουν να μάθουν αν τα σπίτια, τα σχολεία και οι επιχειρήσεις τους είναι ακόμα όρθια. «Πρέπει πάντα να δίνουμε απαντήσεις σε αυτούς τους ανθρώπους, καθώς επίσης και να συζητάμε με την ομάδα αν η περιοχή είναι επικίνδυνη», τονίζει η Salma. «Μερικές φορές μπορείς να ρισκάρεις, όμως κάποιες άλλες, είναι πολύ επικίνδυνο. Είναι αδιανόητο να χάσεις ένα φωτογράφο για να τραβήξεις μια φωτογραφία για κάποιον που ζει στην Ουάσιγκτον».

Τα αποτελέσματα αυτών των αποστολών έχουν αποβεί από επικίνδυνα έως οδυνηρά. «Μερικές φορές μπορεί να τραβήξεις μια φωτογραφία από απόσταση και να πεις, ‘εδώ υπάρχει ένας ελεύθερος σκοπευτής και δεν μπορούμε να πάμε’» αναφέρει. Άλλες φορές έχουν βρει τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό να επιχειρεί από σπίτια. Μερικές φορές το μόνο που απομένει από τα σπίτια είναι σωροί ερειπίων. Στο δάπεδο ενός βομβαρδισμένου σπιτιού οι φωτογράφοι βρήκαν την κορνιζαρισμένη γαμήλια φωτογραφία ενός ζευγαριού. Στο σπίτι ενός μουσικού, βρήκαν ένα μαχητή του Ελεύθερου Συριακού Στρατού να κάθεται σε μια γωνιά, γρατζουνώντας μία παρατημένη κιθάρα.

Αλλά για κάθε συγκινητική στιγμή που καταγράφουν ο Diaa και ο Basel, απαθανατίζουν και μία ντουζίνα τραγικές. Τον Ιανουάριο, η ομάδα ανήρτησε μια φωτογραφία ενός αδελφού και της αδελφής του να στέκονται σε ένα ηλιόλουστο δρομάκι σε ένα πολιορκημένο τμήμα της Χομς. Στην εικόνα, το αγόρι, ο Yaseen, κάθεται σε ένα κόκκινο ποδήλατο. Το κορίτσι, η Maryam, κρατά μια γάτα. Μισή ώρα αργότερα, οι φωτογράφοι ανέφεραν ότι και οι δύο σκοτώθηκαν από ένα βλήμα όλμου που εκτόξευσαν οι κυβερνητικές δυνάμεις.