Τι Απέγινε η Γενιά των Πραγματικών Χρηστών Ηρωίνης της Εποχής του Trainspotting

Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE UK.

Η «ΧΕΙΡΟΤΕΡΗ ΤΟΥΑΛΕΤΑ ΤΗΣ ΣΚΩΤΙΑΣ», στην οποία βουτάει ο πρωταγωνιστής του Trainspotting, Ρέντον, για να πάρει τα υπόθετα οπίου που μόλις του έφυγαν, απεικονίστηκε με μια κάποια ποιητική αδεία. Τo πρακτορείο στοιχημάτων στο οποίο μπαίνει ο Γιούαν ΜακΓκρέγκορ για να φτάσει στην τουαλέτα, ήταν όμως πραγματικό και στεγαζόταν σε ένα εμπορικό κέντρο που βρίσκεται στον οικισμό Μιούιρχαουζ του Εδιμβούργου.

Το Μιούιρχαουζ, ένας από τους πιο υποβαθμισμένους οικισμούς της πόλης, όπως και το Λιθ που βρίσκεται κοντά στις αποβάθρες της πόλης, έπαιξαν κεντρικό ρόλο στις εμβληματικές σκηνές, τους μονολόγους και τους ήχους της ταινίας. Το πρώτο, ήταν το μέρος που μεγάλωσε ο συγγραφέας του βιβλίου, Ίρβιν Γουέλς, ενώ και οι δύο περιοχές φιλοξενούσαν πολλούς ηρωινομανείς και φορείς του ΗΙV στα τέλη της δεκαετίας του '80, περίοδο που διαδραματίζεται η ταινία.

Δύο δεκαετίες μετά την κυκλοφορία της πρώτης ταινίας (1996), το sequel του «Trainspotting» ετοιμάζεται να βγει στη μεγάλη οθόνη. Οι ηθοποιοί επέστρεψαν για τα γυρίσματα στο Μιούιρχαουζ, όπου οι άσχημες, μεταπολεμικές πολυκατοικίες του συγκροτήματος έχουν αντικατασταθεί από χαμηλότερα και λιγότερο απειλητικά κτίρια, ενώ στο φρικτό εμπορικό κέντρο ετοιμάζεται να γίνει ανακαίνιση πολλών εκατομμυρίων. Αν και οι κάτοικοι αμφιβάλλουν για το κατά πόσο θα αλλάξει κάτι με μια ωραία βιτρίνα, σε μια κοινότητα όπου πολλοί εξαρτώνται από τις τράπεζες τροφίμων.

Διαβάστε: Φαίνεται πως Διέρρευσε η Λίστα με τα Μουσικά Κομμάτια για το νέο Trainspotting

Στην ταινία, ο Ρέντον που κοντεύει τα 30, καταλήγει να «διαλέγει τη ζωή» αντί για την ηρωίνη, κόβει μαχαίρι τα ναρκωτικά μετά τον θάνατο από ΑΙDS του φίλου του Τόμι, δραπετεύει στο Λονδίνο και την κάνει με ελαφρά πηδηματάκι και τα λεφτά των αδιόρθωτων φίλων του.

Τι απέγιναν όμως οι πραγματικοί τοξικοεξαρτημένοι, από τον οικισμό Μιούιρχαουζ, το Λιθ, το Εδιμβούργο, τη Γλασκόβη, το Λίβερπουλ, το Μάντσεστερ και το υπόλοιπο Ηνωμένο Βασίλειο, τα οποία έγιναν γνωστά ως η «γενιά του Trainspotting»; Μιλάω για αυτούς που έγιναν εθνική επιδημία, τροφοδοτούμενη από δύο παράγοντες: την τρομακτική ανεργία και τις τεράστιες ποσότητες καλής ποιότητας καστανής καπνιζόμενης ηρωίνης από το Ιράν και το Πακιστάν. Τι απέγιναν λοιπόν αυτοί;

Πολλοί από αυτούς έγιναν είδηση –συνήθως στη στήλη «Περιληπτικές ειδήσεις» των τοπικών εφημερίδων– τα τελευταία χρόνια, καθώς οι θάνατοι από ναρκωτικά εκτοξευθήκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο, αγγίζοντας αριθμούς ρεκόρ. Ανήκουν σε μια ομάδα από παλιές καραβάνες της ηρωίνης που ξεκίμνησαν τη χρήση στα 80's και τα 90's και πλέον καταρρέουν και πεθαίνουν από υπερβολικές δόσεις και κακή κατάσταση υγείας.

Αυτά, ως προς τη γενική κατάσταση. Όσον αφορά τους πραγματικούς χαρακτήρες στους οποίους βασίστηκε το «Trainspotting», γνωρίζουμε με λεπτομέρειες τι συνέβη, καθώς ο γιατρός που διεύθυνε την κλινική στην οποία μπαινόβγαιναν για δεκαετίες, είναι ακόμη στη θέση του. Μάλιστα, αναζήτησε προσωπικά αυτούς που μετακόμισαν.

Διαβάστε ακόμη: Η Καθημερινότητα Μιας Χρήστριας Ηρωίνης στο Κέντρο της Αθήνας

Ο Ρόι Ρόμπερτσον, καθηγητής Θεραπείας από Εξαρτησιογόνες Ουσίες στο πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου και γενικός ιατρός στο Μιούιρχαουζ από το 1980, βοήθησε στη διεξαγωγή έρευνας, στο πλαίσιο της οποίας εντοπίστηκαν 800 χρήστες ηρωίνης που είχαν υποβληθεί σε θεραπεία στην κλινική του στο Μιούιρχάουζ από το 1980 και μετά, προκειμένου να διαπιστωθεί τι είχαν απογίνει. Πολλοί από αυτούς –άνθρωποι που κατά πάσα πιθανότητα βαρούσαν ενέσεις την ίδια στιγμή που οι θεατές έβλεπαν τον Ρέντον και τον Τόμι να κάνουν το ίδιο πράγμα στη μεγάλη οθόνη– είναι πλέον 50άρηδες.

Η έρευνα έδειξε ότι ένας στους τέσσερις είχε πεθάνει και οι λόγοι σχετίζονταν σχεδόν εξ ολοκλήρου με τη μακροχρόνια χρήση ναρκωτικών. Ένας στους τρεις εξακολουθούσε να κάνει ενδοφλέβια χρήση ηρωίνης και τα δύο τρίτα έκαναν θεραπεία με μεθαδόνη. Λιγότεροι από ένας στους πέντε είχαν κόψει τα ναρκωτικά. Από αυτούς που επέζησαν, οι περισσότεροι είχαν μια συνηθισμένη ζωή στο Εδιμβούργο και αλλού, και ζούσαν είτε με το επιδόμα ανεργίας είτε εργαζόμενοι σε χαμηλόμισθες δουλειές.

«Δυστυχώς για τους πραγματικούς Ρέντον που ζουν σήμερα, οι περισσότεροι εξακολουθούν να κάνουν χρήση οπιοειδών, μένουν σε εργατικές κατοικίες, ζουν με επιδόματα, πιθανότατα έχουν ηπατίτιδα C και μάλλον υποφέρουν από ηπατικές ή πνευμονικές νόσους», μου είπε ο Ρόμπερτσον.

Ένας χρήστης ηρωίνης που μεγάλωσε στο Μιούιρχαουζ και το Λιθ εντοπίστηκε σε εργατική κατοικία στο Νιούκαστλ. Είπε στον Ρόμπερτσον ότι «μισούσε» το Trainspotting, επειδή «έβλεπα τον εαυτό μου. Ήμουν αυτός ο χαρακτήρας». Πλέον κοντεύει τα εξήντα και είπε στον καθηγητή: «Ήταν τα δύο καλύτερα χρόνια της ζωής μου, ήταν καταπληκτικό. Ήμουν μονίμως στο Λιθ, φτιαγμένος διαρκώς. Ήταν σκέτη τρέλα –υπήρχε παντού ηρωίνη. Κανείς δεν ανησυχούσε – το AIDS δεν είχε ανακαλυφθεί». Σύντομα όμως, «η ζωή μου άρχισε να καταρρέει», όταν έμαθε ότι είχε AIDS και διαβήτη.

«Είναι μεγαλύτερος από όσο θα έπρεπε. Παίρνει αντιρετροϊκά φάρμακα, όμως είναι ακόμα ζωντανός. Είναι παντρεμένος με παιδιά και εργάζεται σε πρακτορείο ταχυμεταφορών», είπε ο Ρόμπερτσον. «Πολλοί από τη γενιά του "Trainspotting" αναπολούν εκείνη την εποχή, όπως αναπολούν άλλοι το πρώτο τους έτος στο Πανεπιστήμιο. Ήταν μια συναρπαστική, γεμάτη ζωντάνια περίοδος. Ωραίες εποχές. Θυμούνται τη δεκαετία του '80 λέγοντας, "Ουάου, ήταν τέλεια – τα πάντα ήταν δυνατά". Πλέον έχουν αλλάξει τα πράγματα. Το σιχαίνονται αυτό».

Δείτε: Μαστουρώνοντας με Αντιρετροϊκά Φάρμακα για HIV

Στις αρχές της δεκαετίας του '80, τα πρώτα παιδιά του Μιούιρχαουζ που άρχισαν να εμφανίζονται στην κλινική του Ρόμπερτσον λόγω προβλημάτων από την ηρωίνη, δεν είχαν ιδέα τι ναρκωτικό έπαιρναν: «Έρχονταν έφηβοι που είχαν παρατήσει όλοι μαζί το σχολείο και περνούσαν την πόρτα κατάχλομοι από τον ίκτερο και γεμάτοι τρυπήματα από βελόνες, ζητώντας βοήθεια. Όταν τους ρωτούσα τι ναρκωτικό έπαιρναν, μου έλεγαν "άσπρη". Τους ρωτούσα αν εννοούσαν ηρωίνη και μου έλεγαν, "Όχι, άσπρη"».

«Ήταν πολύ τρομακτικές εποχές. Το ακόμη καμία βοήθεια όσον αφορά τις θεραπείες και κανείς δεν συμπαθούσε τους χρήστες ναρκωτικών – κανείς δεν ήταν διατεθειμένος να τους δώσει σημασία. Πιτσιρίκια πέθαιναν από AIDS, ήταν μια μάστιγα», θυμάται ο καθηγητής. «Ακόμη και μέσα από το παράθυρο της κλινικής μου, μπορώ να δω αυτήν τη στιγμή το σπίτι μιας οικογένειας όπου πέθαναν τρία μέλη της, το ένα μετά το άλλο, στο πίσω δωμάτιο, από AIDS»,

Ο Ρόμπερτσον γνώρισε τον Γουέλς –ο οποίος εθίστηκε στην ηρωίνη την ίδια περίοδο με τους φανταστικούς χαρακτήρες της συμμορίας του «Trainspotting», λίγο προτού γίνει 30 ετών– σε συνέντευξη που έδωσαν μαζί στο Radio Scotland, για την κυκλοφορία του βιβλίου, το 1993. Παρ' όλο που κατηγορήθηκε ότι ωραιοποιούσε τα ναρκωτικά, ο Ρόμπερτσον λέει ότι η ταινία έδινε μια ακριβή εικόνα του κόσμου της ηρωίνης και «έκανε μεγάλο καλό, γνωστοποιώντας ένα θέμα με το οποίο οι πολιτικοί δεν έκαναν τον κόπο να ασχοληθούν».

Για τον Ρόμπερτσον – ο οποίος, όταν κυκλοφόρησε η ταινία, είχε περάσει ήδη 16 χρόνια παρέχοντας καθημερινά θεραπεία στους χρήστες ηρωίνης στην κλινική του– η μεταφορά του βιβλίου στην οθόνη σηματοδότησε μια σημαντική αλλαγή στην αντίληψη του κόσμου για το ολοένα και εντεινόμενο πρόβλημα. «Ο κόσμος συνειδητοποίησε ότι τα ναρκωτικά δεν απευθύνονταν μόνο σε χίπηδες, ηθοποιούς και διάσημους – ήταν μια πραγματικότητα για πολλά παιδιά του δρόμου. Χρωστάμε πολλά στον Ίρβιν Γουέλς γι' αυτό».

Παρ' όλο που η ταινία ακολουθεί μια ομάδα ηρωινοεξαρτημένων, το «Trainspotting» άγγιξε μια ευαίσθητη χορδή στη Μεγάλη Βρετανία. Η προβολή του το 1996 έγινε σε μια κρίσιμη στιγμή για την κουλτούρα των ναρκωτικών στη χώρα. Η χρήση ecstasy και κοκαΐνης ήταν σε άνοδο, παράλληλα με τη θορυβώδη rave σκηνή. Όπως λέει στον Ρέντον η κοπέλα του, η Νταϊάν, προς το τέλος της ταινίας: «Ο κόσμος αλλάζει, η μουσική αλλάζει, ακόμη και τα ναρκωτικά αλλάζουν. Δεν μπορείς να είσαι κλεισμένος εδώ όλη μέρα και να ονειρεύεσαι την ηρωίνη και τον Ziggy Pop».

Με αυτά κατά νου, στα μέσα της δεκαετίας του '90 η ηρωίνη ανέκαμψε και άρχισε να εξαπλώνεται πέρα από τις μεγαλουπόλεις και να ακολουθεί νέα μονοπάτια, ενώ αργότερα ήρθε και πάλι για λίγο στο προσκήνιο με τη βρετανική μουσική σκηνή, με πρωτοστάτη τον Pete Doherty. Παρ' όλα αυτά, το 2000, η επιδημία της ηρωίνης είχε φτάσει στο ζενίθ της. Μετά την κορύφωση που σημείωσε, με 400.000 ανθρώπους να κάνουν θεραπεία στο τέλος της δεκαετίας του '90, ο αριθμός των χρηστών ηρωίνης ξεκίνησε να πέφτει. Πλέον, περίπου 300.000 άνθρωποι κάνουν θεραπεία, οι περισσότεροι εκ των οποίων είναι μεσήλικες.

Γιατί λοιπόν γύρισαν την πλάτη τους οι νέοι στην ηρωίνη; Ο Χάρι Σαπίρο, διευθυντής της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης DrugWise, λέει ότι ο αριθμός τον χρηστών μειώθηκε λόγω της τεράστιας επένδυσης στις θεραπευτικές αγωγές απεξάρτησης, της οικονομικής ανάκαμψης και του γεγονότος ότι, όπως συνέβη με τον Έμπολα στη δυτική Αφρική και το κρακ στις ΗΠΑ, όλες οι επιδημίες έχουν μια ημερομηνία λήξης.

Όπως εξηγεί ο ερευνητής ναρκωτικών, δρ Ράσελ Νιουκόμπι, οι επιδημίες της ηρωίνης περιορίζονται από αυτό που αποκαλεί «επιρρεπείς πληθυσμιακές ομάδες» - ανθρώπους που, όταν εκτίθενται στο ναρκωτικό, αρχίζουν να κάνουν συχνή χρήση και κατά πάσα πιθανότητα γίνονται τακτικοί χρήστες. Όταν κορεστεί αυτός ο πληθυσμός, όπως λέει, ο αριθμός των ανθρώπων που είναι επιρρεπείς στη χρήση της ηρωίνη μειώνεται και, ως εκ τούτου, ελαττώνονται και οι νέοι χρήστες.

Επίσης, υπάρχει και αυτό που ο Μάικλ Λίνελ από το DrugWatch περιγράφει ως «φαινόμενο του σκιάχτρου». Λέει ότι ο βασικός λόγος που μειώθηκε η χρήση της ηρωίνης, ήταν «η αντίληψη της ηρωίνης ως βρώμικο ναρκωτικό». Καθώς οι χρήστες της ηρωίνης μεγαλώνουν και η αρρώστια και η εξαθλίωσή τους γίνεται όλο και πιο εμφανής, αποτελούν παράδειγμα προς αποφυγήν για τους νέους και μια ζωντανή απόδειξη των κινδύνων του ναρκωτικού.

Αν λοιπόν η παρέα του «Trainspotting» έσκαγε στη σημερινή σκηνή των ναρκωτικών του Εδιμβούργου, θα έκανε άραγε χρήση ηρωίνης;

«Αντί να "διαλέξουν την ηρωίνη" μπορεί να επέλεγαν το spice (συνθετική μαριχουάνα)», λέει ο Γκάρι Σάτον, επικεφαλής του Release, ενός δικηγορικού γραφείου παροχής νομικών συμβουλών σε τοξικοεξαρτημένους. «Το κοινωνικό πλαίσιο είναι πολύ διαφορετικό πλέον, σε σχέση με τη δεκαετία του '80 και του '90. Η "Χειρότερη τουαλέτα της Σκοτίας" θα ήταν σήμερα πλήρως εξοπλισμένη, με πλακάκια και πινακίδες που απαγορεύουν αυστηρώς τα ναρκωτικά καδραρισμένες στους τοίχους. Θα ήταν γεμάτη φοιτητές που διαμαρτύρονται, επειδή δεν μπορούν να συνδεθούν στο wi-fi, ενώ τα ναρκωτικά μπορεί να ήταν η κεταμίνη και το spice»

Ο δρ Νιουκόμπι λέει ότι με βάση τις τρέχουσες τάσεις στη χρήση των ναρκωτικών στις υποβαθμισμένες περιοχές του Εδιμβούργου, η συμμορία είναι πιθανό να έκανε και πάλι χρήση ηρωίνης, αλλά σε συνδυασμό με ένα κοκτέιλ άλλων ναρκωτικών, όπως μεθαδόνη, νέες ψυχοδραστικές βενζοδιαζεπίνες, συνθετικά οπιοειδή και διάφορα συνταγογραφούμενα ηρεμιστικά – και θα τα κατέβαζαν όλα με φθηνό αλκοόλ, συνοδευόμενο με ένα σακουλάκι spice.

Εν όψει της κυκλοφορίας του «Trainspotting 2», μήπως θα έπρεπε να είμαστε σε επιφυλακή για τυχόν ενδείξεις ότι η ηρωίνη θα κάνει την επιστροφή της στην Ευρώπη, όπως έγινε στη Βόρεια Αμερική;

Μάλλον όχι, καθώς η περίπτωση των ΗΠΑ και του Καναδά είναι μοναδική. Η επιστροφή της ηρωίνης εκεί ακολούθησε μια διαδρομή που πέρασε μέσα από την επιδημία των συνταγογραφούμενων οπιοειδών, η οποία με τη σειρά της πυροδοτήθηκε από ένα ανεξέλεγκτο σύστημα υγείας, όπου οι γιατροί χρηματιζόταν από τις μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες για να συνταγογραφούν οπιοειδή, ενώ οι ασθενείς ξεγελάστηκαν από τις διαφημίσεις και πίστεψαν ότι αυτά τα χάπια θα έβαζαν τέλος στο μαρτύριό τους.

Παρ' όλα αυτά, ο Λίνελ λέει ότι ακούγονται ψίθυροι για την εμφάνιση μιας νέας γενιάς νεαρών χρηστών ηρωίνης: χρήστες οι οποίοι πέρασαν από τη μεφεδρόνη και τα συνθετικά κανναβινοειδή και κατέληξαν στην ηρωίνη. Ο δρ Νιουκόμπι άκουσε από μια ομάδα εμπόρων ηρωίνης στο Λίβερπουλ ότι εξακολουθούν να έχουν πολλούς νέους πελάτες, όμως πολλοί από αυτούς καπνίζουν περιστασιακά ηρωίνη και δεν κάνουν καθημερινή ενδοφλέβια χρήση, πράγμα που σημαίνει ότι δεν εντοπίζονται εύκολα.

Ο Σάτον αμφιβάλλει ότι οι νέοι σήμερα διακρίνονται από τον μηδενισμό που επικρατούσε στις post-punk δεκαετίες του '80 και του '90, όμως προσθέτει ότι η ηρωίνη πάντα θα καραδοκεί στη γωνία.

«Η ταινία διαδραματιζόταν σε μια εποχή όπου η ηρωίνη ήταν μια διέξοδος από τη ζοφερή πραγματικότητα της μετα-θατσερικής Βρετανίας», λέει ο Σάτον. «Η ηρωίνη είναι πολύ λαμπερή – είναι ακραία και λέει αυτό που λέει και το punk: Δεν με νοιάζει. Εκείνη την εποχή είχαμε συνειδητοποιήσει ότι οι παλιές ευκαιρίες για δουλειά δεν υπήρχαν πλέον. Ο κόσμος αναρωτιόταν ποιο ήταν το νόημα του να ζήσεις σαν σκλάβος για να γίνεις σαν τους γονείς σου, των οποίων τις αξίες σιχαινόσουν. Ο μονόλογος "διάλεξε την ηρωίνη" στην αρχή του "Trainspotting" ήταν εξαιρετικός».

«Όμως είναι δύσκολο να πίνεις πρέζα στις μέρες μας: δεν είναι της μόδας και το επίδομα ανεργίας είναι άθλιο. Θα συνεχίσει όμως το πιο σαγηνευτικό ναρκωτικό στην ιστορία της ανθρωπότητας να "ξελογιάζει" τους ευάλωτους και δυστυχισμένους ανθρώπους στο μέλλον; Εννοείται», καταλήγει ο Σάτον.

Η απόδειξη ότι η ηρωίνη βασιλεύει ακόμη στις υποβαθμισμένες κοινότητες κρύβεται στο Μιούιρχάουζ. Ο Ρόμπερτσον μου λέει ότι οι θάνατοι από ναρκωτικά αυξάνονται με ραγδαίους ρυθμούς στο Εδιμβούργο, όμως δεν προέρχονται όλοι από τη γενιά του «Trainspotting». Τους τελευταίους δύο μήνες έχουν πεθάνει από ηρωίνη τρεις άνθρωποι από την κλινική του. «Η μία ήταν μια 28χρονη γυναίκα, η οποία πέθανε από υπερβολική δόση στο σπίτι της. Η άλλη ήταν 37 ετών. Συζητούσαμε για την υγεία της δυο εβδομάδες νωρίτερα και δεν περίμενα ότι θα πέθαινε – βρέθηκε με δύο άδεια μπουκάλια 400ml μεθαδόνης δίπλα της».

Ο Ρόμπερτσον λέει, ότι οι μαζικές περικοπές στις υπηρεσίες ιατρικής περίθαλψης των τοξικοεξαρτημένων, είναι ενδεικτικές της απομάκρυνσης της κυβέρνησης από το παγιωμένο πρόβλημα της εξάρτησης από την ηρωίνη, σε περιοχές όπως το Μιούιρχαουζ.

«Δεν πιστεύω ότι το "Trainspotting 2" θα είναι έτσι», πρόσθεσε. «Όμως είναι πολύ θλιβερή η κατάσταση πλέον. Είναι σαν να επιστρέψαμε στο '80».

Περισσότερα από το VICE

Το «Fast and Furious» Προέβλεψε Όλες τις Τάσεις της Μόδας για το 2017, Πριν από 15 Χρόνια

Ρωτήσαμε Πρώην Κατάδικους τι Έκαναν το Πρώτο 24ωρό τους έξω από τη Φυλακή

Πέρασα το Σαββατοκύριακό μου με Έναν Έμπορο Ναρκωτικών του Deep Web