Κείμενο: Χάρης Καρανίκας / Θοδωρής Χονδρόγιαννος
Εικονογράφηση: Ρία ΠετρίδουOffshore εταιρείες, κρατικές έρευνες για ξέπλυμα χρήματος, αμφιλεγόμενες αποφάσεις δικαστών για βεβαιώσεις χρεών από δάνεια και εκατοντάδες εταιρείες απ' όλο τον κόσμο που φέρονται να μην γνωρίζουν αυτούς που τους στέλνουν χρήματα. Αυτά είναι μερικά από τα στοιχεία μιας νέας διεθνούς έρευνας που πραγματοποιούν δεκάδες δημοσιογράφοι από όλο τον κόσμο, μετά τη διαρροή δεκάδων χιλιάδων τραπεζικών συναλλαγών. Πρόκειται για το «Global Laundromat», υπόθεση στην οποία φέρονται να εμπλέκονται βρετανικές και offshore εταιρείες που σήμερα ελέγχονται από μολδαβικές και ρωσικές αρχές για την συμμετοχή τους σε μία από τις μεγαλύτερες υποθέσεις ξεπλύματος χρήματος στην Ιστορία. Στην έρευνα για το «Global Laundromat» συμμετέχουν από την Ελλάδα αποκλειστικά δημοσιογράφοι του VICE Greece, οι οποίοι ερεύνησαν τα ίχνη των συναλλαγών από εμπλεκόμενες offshore προς ελληνικές επιχειρήσεις.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Το «Global Laundromat» πήρε το όνομά του και ερευνάται από το OCCRP (Organized Crime and Corruption Reporting Project), μία διεθνή ένωση ερευνητών δημοσιογράφων από όλον τον κόσμο που σήμερα φέρνει στη δημοσιότητα τα αποτελέσματα μίας πολύμηνης έρευνας. Τα δεδομένα τραπεζικών συναλλαγών του «Global Laundromat» αποκτήθηκαν από το OCCRP και την ρωσική εφημερίδα Novaya Gazeta από πηγές που θέλησαν να διατηρήσουν την ανωνυμία τους. Το OCCRP μοιράστηκε τα δεδομένα με 61 δημοσιογράφους από 32 χώρες. Εκτός από το VICE Greece, στην έρευνα συμμετέχουν δημοσιογραφοι-ερευνητές από διεθνή ΜΜΕ, όπως ο βρετανικος Guardian, η γερμανικη Süddeutsche Zeitung, και πολλά ακόμη. Τα στοιχεία της διαρροής δημοσιεύονται στη διεύθυνση www.occrp.org.H υπόθεση του «Global Laundromat» αποτελεί συνέχεια του «Ρώσικου Laundromat», μίας έρευνας που ξεκίνησε από το OCCRP το 2014. Το «Ρώσικο Πλυντήριο» θεωρείται ότι είναι μία από τις μεγαλύτερες υποθέσεις ξεπλύματος χρήματος στην ιστορία, με ποσά που αγγίζουν τα 21 δισεκατομμύρια δολάρια και τα οποία φέρονται να ξεπλύθηκαν μέσα σε τέσσερα χρόνια, από το 2010 έως το 2014, οπότε έγιναν οι πρώτες δημοσιογραφικές αποκαλύψεις για το θέμα.Με το «Ρωσικό Πλυντήριο» ήρθαν στο φως στοιχεία για offshore εταιρείες, μολδαβούς δικαστές, τράπεζες, επιφανείς επιχειρηματίες, ενώ στην επιχείρηση ξεπλύματος φέρονται να εμπλέκονταν και πρόσωπα που συνδέονται με τις ρωσικές μυστικές υπηρεσίες, καθώς και στενός συνεργάτης εξαδέλφου του Ρώσου Προέδρου Vladimir Putin. Λίγο καιρό μετά τις αποκαλύψεις για το ρωσικό πλυντήριο, το 2014 άρχισαν να διεξάγονται κρατικές έρευνες σε Μολδαβία και Ρωσία για ξέπλυμα χρήματος. Τότε έγινε γνωστό ότι μέσα από δύο τράπεζες σε Μολδαβία και Λετονία -της Moldindconbank και της Trasta Komercbanka αντίστοιχα- ξεπλύθηκαν περίπου 21 δισεκατομμύρια δολάρια. Αυτά τα χρήματα φέρονται να κατέληξαν σε λογαριασμούς βρετανικών και offshore εταιρειών.
Πώς το «Ρώσικο Πλυντήριο» του 2014 έγινε «Global Laundromat» το 2017
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
H νέα έρευνα «Global Laundromat» προσπαθεί να ρίξει φως στη δραστηριότητα αυτών των εταιρειών, που σήμερα ελέγχονται από μολδαβικές και ρωσικές αρχές για συμμετοχή στο ξέπλυμα. Από πρόσφατη διαρροή τραπεζικών δεδομένων, αυτές οι βρετανικές και offshore εταιρείες που ελέγχονται από τις αρχές φέρονται να είχαν συναλλαγές με εταιρείες από δεκάδες χώρες ανά τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας. Το «Global Laundromat» αφορά στις χρηματικές συναλλαγές αυτών των εταιρειών με εταιρείες σε όλο τον κόσμο.Το αιώνιο πρόβλημα του βρώμικου και του μαύρου χρήματος είναι ένα και είναι απλό: πρέπει να βρεθεί τρόπος να νομιμοποιηθούν τα έσοδα από παράνομες δραστηριότητες ή που δεν έχουν δηλωθεί, ώστε να περάσουν στο τραπεζικό σύστημα και να μπορούν να χρησιμοποιηθούν χωρίς να χρειάζονται μαύρες σακούλες για τη μεταφορά τους.Κατά την περίοδο 2010-2014, οι φερόμενοι ως εμπλεκόμενοι στην επιχείρηση ξεπλύματος των 21 δισεκατομμυρίων δολαρίων φαίνεται ότι διαμόρφωσαν και χρησιμοποίησαν ένα σύνθετο σύστημα βρετανικών και offshore εταιρειών, εικονικών δανείων και πληρεξούσιων προσώπων, προκειμένου να ξεπλύνουν χρήμα και να το εισάγουν στη νόμιμη οικονομία.Στόχος του ενδεχόμενου μηχανισμού ξεπλύματος ήταν να δοθεί η ψευδαίσθηση μίας επιχειρηματικής δραστηριότητας, από την οποία υποτίθεται ότι είχε προκύψει «νόμιμα» το χρήμα. Πώς ακριβώς γινόταν αυτό;
Πώς ανύπαρκτα χρέη φέρονταν να ξεπλένουν δισεκατομμύρια δολάρια
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Η τυπική συναλλαγή ξεκινούσε πάντα με δύο εταιρείες, είτε βρετανικές είτε offshore. Αξίζει να σημειωθεί ότι η πραγματική ιδιοκτησία αυτών των εταιρειών ήταν πολύ δύσκολο να εξακριβωθεί, καθώς συνδέονταν με άλλες εταιρείες σε φορολογικούς παραδείσους, όπου τα ίχνη των πραγματικών ιδιοκτητών χάνονταν πίσω από αχυρανθρώπους, δηλαδή εκπρόσωπους-βιτρίνες για να καλύπτονται οι πραγματικοί ιδιοκτήτες εταιρειών.Η διαδικασία είχε ως εξής: οι εταιρείες Α και Β υπέγραφαν μία εικονική δανειακή σύμβαση, στην οποία η εταιρεία Α συμφωνούσε να δανείσει στην εταιρεία Β το ποσό των 800 εκατομμυρίων δολαρίων. Στη συνέχεια, οι δύο εταιρείες υπέγραφαν και ένα συμβόλαιο εγγύησης, όπου εγγυητής του χρέους των 800 εκατομμυρίων οριζόταν ένας πολίτης της Μολδαβίας. Κατόπιν, αυτός έκανε συμβάσεις με ρωσικές εταιρείες, που με τη σειρά τους γίνονταν εγγυητές στο δάνειο μεταξύ των εταιρειών Α και Β.Το ποσό του δανείου δεν δινόταν από την Α στη Β, γι' αυτό και ονομάζεται εικονικό δάνειο. Χωρίς να έχει πάρει ποτέ τα χρήματα η Β, δήλωνε ψευδώς ότι δεν μπορεί να αποπληρώσει το δάνειο – που είχε λάβει μόνο στα χαρτιά, αφού τα χρήματα δεν είχαν μεταφερθεί ποτέ από την Α. Τότε η εταιρεία Α κατέφευγε στα δικαστήρια για την μη αποπληρωμή του χρέους από την εταιρεία Β. Επειδή ο εγγυητής ήταν μολδαβός πολίτης, η Α απευθυνόταν στα δικαστήρια της Μολδαβίας, που ήταν αρμόδια για την εκδίκαση της υπόθεσης. Στη συνέχεια, μολδαβοί δικαστές αναγνώριζαν το «χρέος» και ζητούσαν από τους εγγυητές –δηλαδή τον μολδαβό πολίτη και τις ρωσικές εταιρείες— να πληρώσουν. Η απόφαση έφτανε στον δικαστικό επιμελητή, ο οποίος την εκτελούσε και οι ρωσικές εταιρείες που είχαν τεθεί εγγυήτριες πλήρωναν το χρέος, ώστε να αποδεσμευτούν τόσο η οφειλέτρια εταιρεία Β, όσο και ο μολδαβός εγγυητής. Η προέλευση των χρημάτων που προέρχονταν από τις ρωσικές εταιρείες δεν ελεγχόταν για την νομιμότητα τους σε κανένα στάδιο της διαδικασίας.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Το τελικό βήμα ήταν η μεταφορά των χρημάτων από τους ρώσους εγγυητές σε τραπεζικούς λογαριασμούς της εταιρείας Α που έχει δώσει το δάνειο, μέσω του δικαστικού επιμελητή. Οι λογαριασμοί αυτοί βρίσκονταν στην μολδαβική τράπεζα Moldindconbank. Με αυτό τον τρόπο, μέσω 50 δικαστικών αποφάσεων για εικονικά χρέη πέρασαν μέσα σε τέσσερα τέσσερα χρόνια στο τραπεζικό σύστημα της Μολδαβίας, και συγκεκριμένα σε λογαριασμούς της Moldindconbank, 21 δισεκατομμύρια δολάρια – ποσό που αντιστοιχεί στο 300% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος της χώρας.
Τώρα, με τη νέα διαρροή τραπεζικών δεδομένων του «Global Laundromat» φαίνεται ότι οι βρετανικές και offshore εταιρείες που ελάμβαναν τα χρήματα από τις ρωσικές εταιρείες φέρονται να έχουν συναλλαγές με εκατοντάδες άλλες εταιρείες ανά τον κόσμο.Την περίοδο 2010-2014, οι 21 βρετανικές και offshore εταιρείες που ερευνώνται για τη συμμετοχή τους στο Laundromat πραγματοποίησαν 26.746 πληρωμές μέσα από λογαριασμούς τους στην Trasta Komercbanka και την Moldindconbank. Οι συναλλαγές έγιναν σε 96 χώρες και πέρασαν μέσα από τις μεγαλύτερες τράπεζες του κόσμου σχεδόν χωρίς κανένα εμπόδιο.Και οι 21 εμπλεκόμενες εταιρείες φαίνεται ότι ανήκαν σε αχυρανθρώπους που εκπροσωπούσαν τους κρυμμένους ιδιοκτήτες. Κάποιες πληρωμές από τις 21 εμπλεκόμενες offshore έγιναν σε πραγματικές εταιρείες. Όμως αρκετές από τις πραγματικές εταιρείες που έλαβαν χρήματα από τις εμπλεκόμενες ανέφεραν ότι οι offshore δεν ήταν οι πραγματικοί πελάτες τους. Έχουν βρεθεί περιπτώσεις κατά τις οποίες offshore έκαναν πληρωμές για προϊόντα που δεν πωλούσαν οι πραγματικές εταιρείες.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Οι πραγματικές εταιρείες με τις οποίες επικοινώνησε το OCCRP αρνήθηκαν τη διάπραξη οποιασδήποτε αξιόποινης πράξης εκ μέρους τους. Πολλές είπαν ότι αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο οι ρώσοι πελάτες τους κάνουν τις συναλλαγές τους, προσθέτοντας ότι πλέον δεν έχουν οικονομικές δοσοληψίες με αυτούς. Οι περισσότεροι επικαλέστηκαν εμπιστευτικότητα και αρνήθηκαν να κατονομάσουν τους πελάτες τους.Σύμφωνα με τα νέα στοιχεία του «Global Laundromat», βρετανικές και offshore εταιρείες που ελέγχονται από τις μολδαβικές και τις ρωσικές αρχές για το ρόλο τους στο ενδεχόμενο ξέπλυμα χρήματος από τη Ρωσία φέρονται να είχαν συναλλαγές σχεδόν δύο εκατομμυρίων ευρώ με ελληνικές εταιρείες την περίοδο 2012-2013.
Τα στοιχεία για την Ελλάδα
Ανάμεσα στις βρετανικές και offshore εταιρείες που ερευνώνται είναι η Seabon Limited, που μέσα από τις δικαστικές αποφάσεις των μολδαβικών δικαστηρίων φέρεται να έστειλε πάνω από 2,8 δισ. δολάρια σε επιχειρήσεις από όλο τον κόσμο, ενώ τα ποσά που κατέληξαν ειδικά στην Ελλάδα εμφανίζονται να φτάνουν τα 1,2 εκατ. δολάρια. Μία ακόμα εταιρεία που ερευνάται είναι η Chester NZ Limited, που φέρεται να έστειλε πάνω από 317 εκατ. δολάρια διεθνώς και 100.000 δολάρια στην Ελλάδα. Επίσης η Valemont Properties Ltd φέρεται να έστειλε πάνω από 208 εκατ. δολάρια ανά τον κόσμο και 259.000 δολάρια στην Ελλάδα. Ακόμη, ερευνώνται η Ronida Invest LLP, που φέρεται να έστειλε πάνω από 2,8 δισ. δολάρια σε επιχειρήσεις διεθνώς και 159.000 δολάρια στην Ελλάδα, η Kedassia Limited, που φέρεται να έστειλε πάνω από 214 εκατ. σε όλο τον κόσμο και 100.000 στην Ελλάδα, και τέλος η Crystalord Limited, που φέρεται να έστειλε πάνω από 212 εκατ. σε όλο τον κόσμο και 47.000 στην Ελλάδα.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι στα στοιχεία του ΟCCRP εμφανίζονται ελληνικές εταιρείες να λαμβάνουν από τις εταιρείες που ερευνώνται χρηματικά ποσά με αιτιολογία πληρωμής που είναι άσχετη με την επιχειρηματική δραστηριότητά τους. Για παράδειγμα, εταιρεία που εμπορεύεται γούνες, φέρεται μέσω της μολδαβικής τράπεζας να έλαβε το χρηματικό ποσό των 100.000 δολαρίων από την Chester ΝΖ Limited με έδρα τη Νέα Ζηλανδία. Ως αιτιολογία πληρωμής φαίνεται ότι αναφέρεται «πληρωμή για οικοδομικό εξοπλισμό».Το VICE επικοινώνησε με την εν λόγω ελληνική εταιρεία ζητώντας πληροφορίες τόσο για τη φύση της συναλλαγής, όσο και για την αιτιολογία πληρωμής. Η εταιρεία απάντησε τα εξής:
Επίσης στα στοιχεία της διαρροής εντοπίστηκαν δύο αγροτικοί συνεταιρισμοί που εμφανίζονται να έχουν λάβει πληρωμές από εμπλεκόμενες στο Laundromat βρετανικές και offshore εταιρείες. Ως αιτιολογία πληρωμών σχεδόν 1,2 εκατομμυρίων δολαρίων στον πρώτο συνεταιρισμό αναφερόταν «πληρωμή για notebooks», ενώ στον δεύτερο για πληρωμή ύψους 325.000 δολαρίων η αιτιολογία φέρεται να ήταν «αντλίες».«Την εταιρία Chester ΝΖ Limited δεν την γνωρίζουμε. Ούτε την Moldindconbank. Εμείς εκδίδουμε ένα τιμολόγιο για γουναρικά (μόνο) για κάποιο πελάτη εξωτερικού και περιμένουμε να έρθουν τα χρήματα. Από ποια τράπεζα θα μας στείλει το έμβασμα, από ποια χώρα και ποιος θα είναι ο εντολέας, εμείς δεν μπορούμε να το ελέγξουμε. Η αιτιολογία πληρωμής δεν μας ενδιαφέρει, δεν έχουμε εξήγηση και δεν είναι δικό μας θέμα».
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Σε ντοκιμαντέρ της εκπομπής VICE Specials στον ΑΝΤ1, που πρόκειται να προβληθεί στις 2 Απριλίου μετά τα μεσάνυχτα, θα παρουσιαστούν περιπτώσεις ελληνικών εταιρειών, η αιτιολογία πληρωμής των οποίων φέρεται να είναι άσχετη με τα προϊόντα που εμπορεύονται.Σχετικά με τους ελέγχους που πρέπει να κάνουν οι ελληνικές εξαγωγικές επιχειρήσεις όταν συμβάλλονται με ξένες εταιρείες, η Χριστίνα Σακελλαρίδη, πρόεδρος του Πανελλήνιου Συνδέσμου Εξαγωγέων, είπε στο VICE: «Οι ελληνικές επιχειρήσεις μπορούν να ελέγξουν τη φερεγγυότητα της ξένης εταιρείας με την οποία πρόκειται να συναλλαγούν, ώστε να εξασφαλίσουν ότι θα πάρουν τα χρήματά τους και να αποφύγουν κινδύνους όπως η πτώχευση της αντισυμβαλλόμενης εταιρείας. Όμως δεν είναι υποχρεωμένες να ελέγξουν αν τα χρήματα που τους στέλνονται προέρχονται από μη νόμιμες διαδικασίες. Οι τράπεζες πρέπει να ελέγξουν την προέλευση των χρημάτων, τόσο εκεινες από τις οποιες αποστέλλονται όσο και εκείνες στις οποιες καταλήγουν».Σχετικά με την αιτιολογία πληρωμής, η κ. Σακελλαρίδη είπε: «Τόσο το τιμολόγιο, όσο και η αιτιολογία πληρωμής πρέπει να αναφέρονται στον πραγματικό αντικείμενο της πληρωμής. Αν κάποιος πούλησε πορτοκάλια, πρέπει να αναγράφεται πληρωμή για πορτοκάλια. Άλλωστε απόσβεση υποχρεώσεων μέσω πληρωμών τρίτων απαγορεύεται. Η τράπεζα πρέπει να ξέρει το λόγο, την αιτία της πληρωμής, που γι' αυτό αναγράφεται και στην αιτιολογία ο λόγος μεταβίβασης χρημάτων. Σε αυτό δεν μπορούν να υπεισέρχονται σχέσεις μεταξύ τρίων επιχειρήσεων».
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Σύμφωνα με τους ισχύοντες κανονισμούς, σε περίπτωση που οι ελληνικές τράπεζες διαπιστώνουν πως μια συναλλαγή εισερχόμενου εμβάσματος σε λογαριασμό εληνικής εξαγωγικής εταιρείας, δεν «συνάδει με την συνήθη συναλλακτική δραστηριότητα της εταιρείας», είτε λόγω ασυνήθιστα υψηλού ποσού, είτε λόγω της φύσης της ίδιας της συναλλαγής (αιτιολογία ή εντολέας που δεν συνδέεται με την δραστηριότητα της εταιρείας ή χώρα προέλευσης των κεφαλαίων), έχει υποχρέωση να προβεί σε περαιτέρω διερεύνηση αναζητώντας από τον πελάτη ή από ανεξάρτητες τρίτες πηγές, πρόσθετα στοιχεία για τη συναλλαγή. Από εκεί και πέρα η Αρχή Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες και της Χρηματοδότησης της Τρομοκρατίας έχει όλα τα μέσα για τη διερεύνηση της υπόθεσης (πχ αίτημα σε αρμόδια ΔΟΥ για διενέργεια φορολογικού ελέγχου, συνεργασία με την αντίστοιχη αρχή της χώρας από όπου στάλθηκε το έμβασμα, κλπ) και τη διαβίβαση της υπόθεσης στις εισαγγελικές αρχές εφόσον τα στοιχεία κρίνονται επαρκή για μια τέτοια παραπομπή.Από τα αποτελέσματα της παγκόσμιας δημοσιογραφικής έρευνας φαίνεται ότι η ασύμβατη αιτιολογία πληρωμών δεν εμφανίζεται μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε εταιρείες άλλων χωρών. Σύμφωνα με τα στοιχεία της διαρροής, ιταλικός συνεταιρισμός που παράγει σταφύλια με έδρα την Απουλία της Κάτω Ιταλίας φέρεται να έλαβε 150.000 ευρώ από την εταιρεία Chester NZ Limited με αιτιολογία «πληρωμή για οικοδομικά υλικά». Μετά από σχετική ερώτηση, η ιταλική εταιρεία απάντησε ότι τα σταφύλια είναι το μόνο προϊόν που παράγει και ότι η Chester NZ Limited δεν ήταν πελάτης τους, αλλά ένας οφειλέτης του πραγματικού πελάτη τους. Η ιταλική εταιρεία ανέφερε ότι ρώσοι πελάτες της ζητούσαν από τρίτες εταιρείες να πληρώσουν για τις συναλλαγές τους με τον συναιτερισμό. Όταν ο τελευταίος ρωτήθηκε γιατί η αιτιολογία πληρωμής ήταν «οικοδομικά υλικά» ("construction material"), απάντησε ότι πιθανότατα αυτό αφορούσε το αντικείμενο του χρέους μεταξύ των ρώσων πελατών της και της τρίτης εταιρείας που έκανε την πληρωμή.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Οι αρχές κινητοποιούνται
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Οι απαντήσεις των εμπλεκόμενων τραπεζών
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ