Las Patronas: Η Άνοδος και η Πτώση των Γυναικών Βαρόνων Ναρκωτικών στη Λατινική Αμερική

ΠΟΛΗ ΤΟΥ ΜΕΞΙΚΟΥ, Μεξικό — Μου είπε ότι τη λένε Brenda. Όταν τη γνώρισα είχε κάνει 20 χρόνια φυλακή στην Παβόν, λίγο έξω από τη Γουατεμάλα.

Γύρω στα 30 της ήταν παντρεμένη με έναν έμπορο ναρκωτικών, τον Sergio, ο οποίος σκοτώθηκε - κίνδυνοι του επαγγέλματος. Οι πρώην συνεργάτες του, την πλησίασαν με μια νέα εγκληματική επιχειρηματική ιδέα: ένα κύκλωμα απαγωγών.

«Είχα περιέργεια πώς γίνονται αυτά», είπε. «Ήθελα να δω από πρώτο χέρι πώς ήταν. Ήθελα να νιώσω ότι κινδύνευε η ζωή μου. Μου άρεσε ο κίνδυνος».

Εκείνη την εποχή υπήρχε έκρηξη απαγωγών στη Γουατεμάλα, αλλά η Brenda, που είναι τώρα 54, υποβαθμίζει τον ρόλο της στην εγκληματική επιχείρηση. Αφού όμως έφυγα από τη φυλακή εκείνη τη μέρα, έκανα λίγη έρευνα για την ίδια και τη συμμορία όπου ανήκε και ήταν αρχηγός για ένα διάστημα. Τελικά τους έπιασε το FBI, αφότου ζήτησαν 25.000 δολάρια για την απελευθέρωση μιας Αμερικανίδας που κρατούσαν όμηρο.

«Δεν περιμέναμε να μας πιάσουν επειδή νομίζαμε ότι τα κάναμε όλα πολύ καλά», είπε γελώντας. «Τελικά, τα κάναμε πολύ άσχημα».

Μου μίλησε επίσης μια συγκρατούμενη της Μπρέντα στην Παβόν. Η ιστορία της ήταν πολύ διαφορετική. Η 46χρονη Gloria μού είπε ότι μια μέρα ένας άνδρας έφερε μια ηλικιωμένη στο σπίτι της, όπου νοίκιαζε δωμάτια. Πλήρωσε δωμάτιο για τη γυναίκα που είπε ότι ήταν η πεθερά του και ζήτησε από τη Gloria να τη φροντίζει, κι εκείνο το έκανε. Την τάιζε, την έπλενε. Η γυναίκα φόραγε ένα μαντίλι στα μάτια και ο άνδρας είχε πείσει την Gloria ότι πρόσφατα είχε κάνει επέμβαση.

Μετά από λίγες μέρες ήρθε η αστυνομία. Διέσωσαν τη γυναίκα και κατηγόρησαν τη Gloria για απαγωγή.

«Την έπλενα και την τάιζα, αλλά δεν μου είπε ποτέ τίποτα διότι νόμιζε ότι ήμουν ένας από εκείνους», λέει η Gloria, που λέει πως δεν είχε ιδέα ότι η γυναίκα ήταν όμηρος.

Και οι δύο ιστορίες μού έκαναν εντύπωση. Στην περίπτωση της Gloria, αν αληθεύει, ισχύει το στερεότυπο των γυναικών στον χώρο του εγκλήματος: θυματοποιούνται, τις οικειοποιούνται, τις εξαναγκάζουν εγκληματίες να συμμετάσχουν στην εγκληματική τους δραστηριότητα. Αλλά η ιστορία της Brenda, όπου η ίδια είχε περισσότερο ενεργό ρόλο, ήταν εξίσου εντυπωσιακή και αληθινή.

Η Brenda ήταν ειλικρινής για τις επιλογές που έκανε.

Η Brenda ήταν από τις δεκάδες γυναίκες που συνάντησα στην έρευνά μου, με την οποία διαπίστωσα πώς σε όλες τις βαθμίδες του οργανωμένου εγκλήματος υπάρχουν γυναίκες. Έχοντας καλύψει το εμπόριο ναρκωτικών και τις συνέπειές του στη Λατινική Αμερική, για σχεδόν δύο δεκαετίες, με εντυπωσίασε η απουσία ιστοριών για γυναίκες από τον υπόκοσμο. Εν συντομία, αυτές οι γυναίκες δεν φαινόταν να υπάρχουν. Ώσπου άρχισα να τις ψάχνω.

Υπάρχουν οκτώ ονόματα στο κατηγορητήριο που έστειλε τον Joaquín “El Chapo” Guzmán, τον πιο διάσημο βαρόνο ναρκωτικών του κόσμου. Ένα από αυτά τα ονόματα είναι της Guadalupe Fernández Valencia, της μοναδικής γυναίκας στη  λίστα των κατά τα άλλα ανδρών εναγόμενων. Αλλά αν την Google-άρεις θα βρεις μόνο μερικές ειδήσεις: Για το ότι δήλωσε ένοχη και καταδικάστηκε.

Αλλά δεν ήταν μόνη. Άρχισα να ψάχνω και σύντομα ανακάλυψα κι άλλες γυναίκες στο οργανωμένο έγκλημα σε όλη τη Λατινική Αμερική. Αυτές οι γυναίκες δεν ήταν απλοί στρατιώτες, αλλά ηγέτες. Ήταν οι“Las Patronas” - οι γυναίκες αρχηγοί.

«Όπως σε μια νόμιμη επιχείρηση, όπου υπάρχουν γυναίκες σε όλο τον κόσμο που είναι CEO, έτσι υπάρχουν και γυναίκες σε όλο τον κόσμο που είναι επικεφαλής σε οργανώσεις εμπορίου ναρκωτικών ή παίζουν σημαντικό ρόλο σε τέτοιες οργανώσεις», λέει ο Steve Fraga, που ήταν πράκτορας του Οργανισμού για την Καταπολέμηση των Ναρκωτικών για 30 χρόνια, με ειδικότητα στη Λατινική Αμερική.

Βρήκα τη Sebastiana Cottón Vásquez στη Γουατεμάλα, μια χωρική που απέκτησε εξουσία σε μια ανδρική μαφία εμπορίου ναρκωτικών. Η Marllory Chacón Rossell (προφέρεται Marjory) δούλευε μαζί της – μια από τις πιο δραστήριες εμπόρους στη Λατινική Αμερική (έτσι λέει ο Οργανισμός για την Καταπολέμηση των Ναρκωτικών, όχι εγώ). Υπήρχε η Digna Valle, εγκληματίας μητριάρχισσα στην Ονδούρα, που ήταν το γυναικείο πρόσωπο του σκληρού Valle Cartel. Οι αδελφές Lemus στην επαρχιακή Γουατεμέλα ήταν τρομερά βίαιη δύναμη, μετατρέποντας την τοπική πολιτική σε μαχητικό άθλημα. Και η λίστα δεν σταματάει εδώ.

Οι περισσότερες κάποια στιγμή στην εγκληματική τους πορεία ονομάζονταν La Patrona, είτε από τα media ή της Αρχές – κάτι που δείχνει έλλειψη φαντασίας στη δημιουργία ψευδωνύμων για γυναίκες στον χώρο του εγκλήματος

Σήμερα δεν ξέρουμε τον ρόλο των γυναικών στο οργανωμένο έγκλημα. «Οι μισές φωτογραφίες δεν υπάρχουν», μου είπε η Dr. Felia Allum, καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο του Μπαθ που έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με τις γυναίκες στην ιταλική μαφία.

Επισκέφτηκα φυλακές στην περιοχή και βρήκα γυναίκες που είχαν φυλακιστεί για ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς, από εμπόριο όπλων και ναρκωτικών μέχρι απαγωγές και συμβόλαια θανάτου.

«Σίγουρα υπάρχει πρόβλημα με το πώς αντιλαμβανόμαστε αυτόν τον κόσμο. Έχουμε τη δική μας οπτική και είναι τεράστιο λάθος», λέει ο Otto Argueta Ramirez, ερευνητής φύλου, εγκλήματος και συμμοριών της κεντρικής Αμερικής. «Είμαι πεπεισμένος ότι η έλλειψη γνώσης για τις γυναίκες στο έγκλημα έχει πολλά να κάνει με την οπτική όσων ερευνούν».

Η mainstream αντίληψη μοιάζει βασισμένη σε ένα παρωχημένο στερεότυπο που δεν θέλει τις γυναίκες να ελκύονται από τη δύναμη, τα πλούτη και τον κίνδυνο που προσφέρει μια τέτοια ζωή. Ότι οι γυναίκες δεν έχουν την ίδια φιλοδοξία, επιθυμία για εξουσία ή ανάγκη να πετύχουν όπως οι άντρες αντίστοιχα. Και ότι ως φύλο δεν είναι ικανές για σκληρότητα και κακές πράξεις όπως οι άντρες. Το ότι είναι όλο και πιο ενεργές στις νόμιμες οικονομίες και κοινωνίες αγνοείται στον χώρο του οργανωμένου εγκλήματος.

«Οι γυναίκες δεν είναι βίαιες; Φυσικά είναι», λέει ο Ramirez. Οι λόγοι είναι άλλη υπόθεση. Θα μπορούσε να είναι αμυντική βία ή να έχει να κάνει με την εξουσία – αλλά έχουν την ικανότητα για βία. Μελέτες που το θεωρούν πρόβλημα θυματοποίησης είναι πρόβλημα, διότι δεν μας επιτρέπουν να δούμε τα πράγματα όπως είναι».

Ανακάλυψα ότι κάποιες γυναίκες, υπό τους περιορισμούς της κοινωνίας και στερημένες από ευκαιρίες για επαγγελματική άνθηση στο συμβατικό πλαίσιο της Λατινικής Αμερικής, είδαν στον κόσμο του εγκλήματος μια ευκαιρία να κερδίσουν χρήματα και να προοδεύσουν. Πολλές, καλώς ή κακώς, δεν αφήνουν αυτή την ευκαιρία να τις προσπεράσει.

Στρέφοντας το φως σε αυτές τις γυναίκες, εμφανίζεται μια νέα πιο ολοκληρωμένη εκδοχή του πολέμου των καρτέλ.

Με την υποστήριξη του International Women’s Media Foundation.

Περισσότερα από το VICE

O Δίσκος του Die Arkitekt θα Έχει Συμμετοχές Από τη Λένα Πλάτωνος Μέχρι την Τάμτα

Η Mυστηριώδης Προέλευση των «Πουτανιάρικων» Ζυμαρικών της Ιταλίας

Σπάνιο «Φυτό-Πέος» Άνθισε για Πρώτη Φορά Έπειτα Από 25 Χρόνια

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.