Αναζητώντας το Νόημα Πίσω από την Αύξηση Στρατιωτικής Θητείας σε 12 Μήνες

Όσοι πάνε φαντάροι μετά τον Μάιο του 2021, θα υπηρετήσουν 12 μήνες - τρεις περισσότερους από ό,τι ισχύει σήμερα. Αν κάποιος επιλέξει να παραμείνει στην παραμεθόριο, τότε θα κρατήσει τη μειωμένη εκδοχή του εννιάμηνου. Η εξίσωση της διάρκειας της θητείας στον Στρατό Ξηράς με αυτή που ήδη ισχύει στο Πολεμικό Ναυτικό και την Αεροπορία, ανακοινώθηκε στα τέλη Ιανουαρίου από την κυβέρνηση. Στην πράξη, είναι μια απόφαση του Υπουργού Εθνικής Άμυνας μετά από εισήγηση των Επιτελείων, δηλαδή των Αρχηγών των Ενόπλων Δυνάμεων. Αυτό δεν αφήνει πολλά περιθώρια για τη δημόσια παρουσίαση της λογικής του νέου μέτρου.

Ο αρμόδιος υπουργός, Νίκος Παναγιωτόπουλος, δήλωσε ότι η αύξηση της θητείας γίνεται «με στόχο την επίλυση των προβλημάτων από τη φθίνουσα απόδοση των κλάσεων σε στρατευσίμους». Ο ίδιος, λίγες μέρες αργότερα, σε συνέντευξη στο Πρώτο Θέμα, άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο υποχρεωτικής στράτευσης στα 18, καθώς όπως είπε, αυτό θα μπορούσε να φανεί χρήσιμο «για τη νοοτροπία των νέων απέναντι στη συνταγματική υποχρέωσή τους να θητεύσουν υποχρεωτικά για ένα διάστημα του βίου τους, στις τάξεις των Ενόπλων Δυνάμεων».

Το VICE έστειλε γραπτά ερωτήματα στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Τι ακριβώς σημαίνει «φθίνουσα απόδοση των κλάσεων σε στρατεύσιμους»; Κι έπειτα, η υπενθύμιση για τη «νοοτροπία των νέων απέναντι στη συνταγματική τους υποχρέωση να θητεύσουν» στον Στρατό, σημαίνει ότι η υποχρέωση δεν τηρείται; Πιο απλά, η Gen Z πηγαίνει στον Στρατό; Και αν όχι, τότε η αύξηση της θητείας γίνεται για να καλυφθεί κάποιο κενό στο ανθρώπινο δυναμικό;

Η απάντηση που λάβαμε από τη Διεύθυνση Ενημέρωσης, δεν ήταν διαφωτιστική. «Σας ευχαριστούμε για την επικοινωνία. Προς το παρόν δεν μπορούμε να ικανοποιήσουμε το αίτημά σας. Μετά την πρώτη περίοδο εφαρμογής του νέου μέτρου θα αναμένουμε να επαναδιατυπώσετε σχετικό αίτημα, αν θα υπάρχει το ενδιαφέρον», έγραφε.

Τα κόμματα της αντιπολίτευσης αντέδρασαν στην ανακοίνωση της αύξησης της θητείας. Ο ΣΥΡΙΖΑ χαρακτήρισε την απόφαση ως επικοινωνιακή κίνηση, η οποία «ούτε τα κενά θα καλύψει ούτε συνδυάζεται με σχεδιασμό μελλοντικής μείωσης της θητείας με βάση την προβλεπόμενη πρόσληψη μόνιμου προσωπικού». Αντίθετα είναι, βέβαια, το ΚΚΕ και το ΜέΡΑ25.

Ο Σταύρος Θεοδωράκης, δημοσιογράφος και πρώην επικεφαλής του «Ποταμιού», προσέγγισε μάλλον πιο πειστικά από όλους το ζήτημα: «Ούτε στην πιο αραχνιασμένη στρατιωτική φαντασία δεν εμφανίζονται πια φαντάροι, να πολεμούν στο μέτωπο με G3 στα χέρια και αξιωματικοί με 45άρια να τους καθοδηγούν. Τα όπλα εξελίχθηκαν τόσο που οι στρατοί όλου του κόσμου, τα εμπιστεύονται μόνο σε καλά εκπαιδευμένους επαγγελματίες», είπε σε podcast.

«Οι κληρωτοί είναι για να κάνουν τη δουλειά στα μετόπισθεν. Να συντηρούν στρατόπεδα και να γεμίζουν τις σκοπιές […] "Σκοπάνθρωποι" και "αγγαρειομάχοι" είναι δηλαδή οι Έλληνες φαντάροι, που σε όλη τη θητεία τους κάνουν, κατά μέσο όρο, δύο βολές. Ομορφαίνουν, όμως, τις πλατείες της περιφέρειας, τις παρελάσεις, τις λιτανείες και γίνονται οδηγοί στα αυτοκίνητα των αξιωματικών. Κι εδώ ίσως πλησιάζουμε στο πρόβλημα. Περισσότερους φαντάρους ζητούν μόνο οι ταξίαρχοι και οι δήμαρχοι. Οι ταξίαρχοι για να έχουν στρατόπεδα - αλλιώς τι θα διοικούν; Και δήμαρχοι για να δουλεύουν τα γυράδικα και οι καφετέριες στις πόλεις τους», είπε ο Στ. Θεοδωράκης.

VICE Video: #MeToo στο Ελληνικό Θέατρο

Βετεράνος του στρατιωτικού ρεπορτάζ έδωσε στο VICE μια ενδιαφέρουσα θεωρία για την απόφαση της κυβέρνησης να αυξήσει τη θητεία, η οποία συγκλίνει με την άποψη του κ. Θεοδωράκη. «Νομίζω ότι οφείλεται στη διαχρονική αποτυχία της αναδιάρθρωσης των μονάδων του Στρατού Ξηράς», σημείωσε.

«Υπάρχουν πολλές μικρές και διάσπαρτες μονάδες σε όλη την Ελλάδα, με φοβερές όμως ανάγκες σε ανθρωπινο δυναμικό, όπως φύλαξη, καθαριότητα, μαγειρεία κλπ. Αυτές οι μονάδες δεν κλείνουν, διότι αντιδρούν οι τοπικοί παράγοντες. Υπάρχουν πόλεις με στρατόπεδα που αν κλείσουν, θα μαραζώσουν οικονομικά. Όλες οι σοβαρές προσπάθειες τα τελευταία χρόνια για την αναδιάρθρωση των στρατιωτικών μονάδων, έμειναν στη μέση».

Gen Z και Στρατός

Πόσους στρατιώτες έχει σήμερα η Ελλάδα, όμως; Επίσημα στοιχεία δεν δίνονται στη δημοσιότητα για λόγους εθνικής ασφάλειας. Ανοιχτές εκθέσεις ειδικών και δημοσιεύματα στο στρατιωτικό ρεπορτάζ, πάντως, παρέχουν ορισμένες συγκλίνουσες πληροφορίες. Υπάρχει μία μελέτη του ΕΛΙΑΜΕΠ (Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής & Εξωτερικής Πολιτικής) με θέμα το ισοζύγιο της στρατιωτικής δύναμης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, η οποία δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο του 2019.

Σύμφωνα με αυτή, το ανθρώπινο δυναμικό συνολικά στους τρεις κλάδους των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων (Στρατό Ξηράς, Πολεμικό Ναυτικό και Πολεμική Αεροπορία) ανέρχεται κατά προσέγγιση σε 140.000 άτομα. Τα περισσότερα (93.000) είναι στον Στρατό Ξηράς, τον οποίο αφορά η πρόσφατη αύξηση της θητείας. Η μελέτη του ΕΛΙΑΜΕΠ δεν διευκρινίζει τον αριθμό των μόνιμων στελεχών και των κληρωτών φαντάρων.

Μια πρόσφατη μελέτη του Κυπριακού Κέντρου Στρατηγικών Μελετών (καλοκαίρι του 2020) αναφέρει τον ίδιο αριθμό για το ανθρώπινο δυναμικό στον ελληνικό Στρατό Ξηράς (93.500 άτομα), σημειώνοντας ότι σχεδόν οι μισοί είναι μόνιμα στελέχη (48.500 μόνιμοι και 45.000 φαντάροι). Υπάρχει κάτι ακόμη. Σύμφωνα με το ΚΚΣΜ, οι φαντάροι στην Ελλάδα το 2014 ήταν αρκετά λιγότεροι συγκριτικά με το 2020 - περίπου 38.000.

Αν ισχύουν οι παραπάνω αριθμοί, τότε η υπόθεση εργασίας που θέσαμε στην αρχή του κειμένου - ότι δηλαδή η θητεία αυξάνεται λόγω του μεγάλου αριθμού των αναβολών - δεν φαίνεται να επιβεβαιώνεται. Αντίθετα, μία στρατιωτική πηγή είπε στο VICE ότι υπάρχει σημαντικός αριθμός (άνω των 20.000 ατόμων) που θεωρούνται «ανυπότακτοι». Πρόκειται για τους νέους που σπουδάζουν ή εργάζονται στο εξωτερικό και αποφεύγουν να επιστρέψουν στην Ελλάδα επειδή δεν έχουν εκπληρώσει τις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις.

Τα ΝΕΑ έγραψαν ότι στον Στρατό Ξηράς ο απαιτούμενος αριθμός μονίμων και κληρωτών σε καιρό ειρήνης θα έπρεπε να είναι 93.500 και σήμερα είναι 68.500. «Το πρόβλημα επιδεινώθηκε τα χρόνια της κρίσης, καθώς δεν έγιναν προσλήψεις ούτε Επαγγελματιών Οπλιτών, ενώ πολλοί νέοι έφευγαν στο εξωτερικό», διαβάζουμε. Στρατιωτικές πηγές είπαν στην εφημερίδα ότι η αύξηση της θητείας των φαντάρων κατά τρεις μήνες θα είχε μικρό αποτέλεσμα (8-10% του δυναμικού) αν δεν συνδυαστεί με προσλήψεις Επαγγελματιών Οπλιτών και αύξηση των εισακτέων στις Στρατιωτικές Σχολές.

Ο βετεράνος του στρατιωτικού ρεπορτάζ είπε στο VICE ότι η δική του εμπειρική εκτίμηση είναι πως τα τελευταία χρόνια οι νέοι που θέλουν να πάνε στον Στρατό είναι μάλλον περισσότεροι. «Μάλιστα, η προσωπική μου άτυπη στατιστική δείχνει ότι έχει αυξηθεί ο αριθμός όσων ζητούν να καταταγούν στις Ειδικές Δυνάμεις ή να υπηρετήσουν στην Κύπρο. Αυτό προκύπτει από τον αριθμό των παιδιών γνωστών, φίλων και συγχωριανών, που επικοινωνούν μαζί μου λόγω τριβής πολλών ετών με το αντικείμενο. Παρατηρώ, επίσης, ότι αρκετοί νέοι επιλέγουν πρώτα να τελειώνουν με τον Στρατό κι έπειτα συνεχίζουν τις σπουδές τους».

Μια αξιόπιστη απάντηση για τη σχέση των Ελλήνων με τον Στρατό δίνει έρευνα της διαΝΕΟσις, τον Απρίλιο του 2020. Στο ερώτημα «Πόσο εμπιστεύεστε καθέναν από τους παρακάτω θεσμούς/δομές;», οι Ένοπλες Δυνάμεις είναι στη δεύτερη θέση (87% απάντησαν «Πολύ» ή «Αρκετά») - στην πρώτη θέση είναι η οικογένεια (97,2%). Ο Στρατός έχει μεγαλύτερο σκορ από τους Επιστήμονες/Τεχνοκράτες (85%), την Αστυνομία (77,1%), τη Δικαιοσύνη (64,7%) και την Εκκλησία (54,9%). Πιο ειδικά, οι νέοι 17-24 ετών της Gen Z απαντούν ότι εμπιστεύονται τον Στρατό «Πολύ» ή «Αρκετά« σε ποσοστό 83,2%.

Το VICE μίλησε με δύο νέους που έχουν διακόψει τη φοιτητική αναβολή και ετοιμάζονται να καταταγούν στον Στρατό. Έχουν περίπου την ίδια ηλικία (25 και 27 ετών) και στην πραγματικότητα είχαν ολοκληρώσει τις σπουδές τους και κρατούσαν την αναβολή κυρίως επειδή είχαν βάλει σε μια σειρά ο καθένας τη δουλειά του. Οι δύο νέοι πρόκειται να πάνε φαντάροι τον επόμενο μήνα, δηλαδή πριν την έναρξη του μέτρου για το 12μηνο. Έδωσαν σχεδόν τις ίδιες απαντήσεις. «Διακόψαμε την αναβολή, επειδή είχαμε ακούσει για την πιθανότητα να αυξηθεί η θητεία», είπαν. «Είναι μια υποχρέωση με την οποία πρέπει να τελειώνουμε. Δεν βλέπουμε, όμως, τι ουσιαστικό μπορεί να προσφέρει το παραπάνω τρίμηνο της θητείας. Ευτυχώς, προλάβαμε».

Ακολουθήστε τον Κώστα Κουκουμάκα στο Τwitter.

Περισσότερα από το VICE

Οικογένεια Ιρακινών στην Ελλάδα Απειλείται με Θάνατο Από την Πολιτοφυλακή της Βασόρας

Τι Πιστεύουν τα Πολιτικά Κόμματα για την Gen Z

Η Τρομακτική Ιστορία Ενός Ξεναγού σε Ηφαίστειο, το Οποίο Εξερράγη

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.