«Το πρώτο και βασικό είναι ο σκύλος να κάνει γι' αυτό», μου εξηγεί η Μαρίνα Λυμπερόπουλου, εκπαιδεύτρια ζώων θεραπείας. «Δεν πρέπει να πάρεις έναν σκύλο ο οποίος είναι φοβικός ή δεν θέλει να τον αγγίζουν. Δεν υπάρχει σιγουριά». Συνάντησα τη Μαρίνα σε μία μονάδα φροντίδας ηλικιωμένων στην Αθήνα, μαζί με τους δύο εκπαιδευμένους σκύλους-θεραπευτές της, δύο γλυκά πιτ-μπουλ που γλίτωσαν από το κύκλωμα κυνομαχιών, καθώς και ένα πανέμορφο ημίαιμο που βρέθηκε παρατημένο σε δρόμο της επαρχίας και υιοθετήθηκε. Ο Έκτορας είναι ακόμα σε εκπαιδευτικό στάδιο για να γίνει θεραπευτής, ενώ η Ντολμάς και ο Μπόμπος, έχοντας ολοκληρώσει την εκπαίδευσή τους, χαρίζουν σε εβδομαδιαία βάση χαρά σε ηλικιωμένους ανθρώπους, μερικοί από τους οποίους είναι ασθενείς με άνοια.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Στον δρόμο για το ραντεβού μου με τη Μαρίνα, είχα πολλά ερωτήματα. Άραγε καταλαβαίνουν τα ζώα τι συμβαίνει όταν βρίσκονται σε συνεδρίες θεραπείας με τους υπερήλικες; Οι άνθρωποι και οι οικογένειές τους πώς νιώθουν γι’ αυτήν την εναλλακτική μέθοδο θεραπείας; Μπορεί ο καθένας να κάνει το κατοικίδιό του θεραπευτή; Και τι προβλέπει ο νόμος στην Ελλάδα για το pet therapy; Η διαδικασία υλοποίησης ενός τέτοιου προγράμματος, όπως μου εξηγεί η Μαρίνα, από την επιλογή των σκύλων-θεραπευτών και των χειριστών τους μέχρι την εκπαίδευσή τους, απαιτεί χρόνο και πάντα πρέπει να βασίζεται στις αρχές και τους παγκόσμιους κανονισμούς του pet therapy.
Η Μαρίνα Λυμπερόπουλου μαζί με την Ντολμά (αριστερά), τον Μπόμπο και τον Έκτορα (δεξιά).
«Αχ, τι όμορφα σκυλάκια! Τ’ αγαπάω τα ζωάκια», αναφωνεί η κυρία Ιωάννα, η οποία ζει στο ίδρυμα. Όπως μου λέει η Μαρίνα, τα ξέρει – τα έχει ξαναδεί, όμως δεν τα θυμάται. Κάθε μέρα είναι μια καινούρια μέρα για εκείνη. Ρωτάω την κυρία Ιωάννα πως νιώθει για την Ντολμά και τον Μπόμπο. «Μου δίνουν χαρά», απαντάει και αρχίζει να τα χαϊδεύει. Η ίδια, μαζί με κάποιους από τους υπόλοιπους υπερήλικες, δέχεται επίσκεψη από τη Μαρίνα και τα ζώα-θεραπευτές περίπου δύο με τρεις φορές την εβδομάδα. «Πώς κατέληξες να κάνεις pet therapy;», ρωτάω τη Μαρίνα. «Ήρθα μια φορά εδώ με άλλα δύο σκυλιά και ήταν μία κυρία, η οποία είχε Αλτσχάιμερ και έβριζε τους νοσηλευτές και τις γυναίκες. Με το που είδε τα σκυλιά, άλλαξε το βλέμμα της και άρχισε να τα φυλάει. Μετά ζήτησε συγγνώμη απ' όλους και κάθε φορά που τα ξανάβλεπε, τους έλεγε "μωρά μου, αγάπες μου". Αυτό ήταν που με έκανε ν' ασχοληθώ».
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Η θεραπευτική δύναμη των κατοικίδιων για τους ηλικιωμένους που ζουν μόνοι ή σε ιδρύματα είναι μεγάλη. Σύμφωνα με μελέτη, μάλιστα, που διεξήχθη από το ίδιο το Ευρωπαϊκό Οικοτροφείο σε συνεργασία με το Αιγινήτειο Νοσοκομείο, 15 ασθενείς με άνοια που επιλέχθηκαν για pet therapy εμφάνισαν βελτίωση στη διάθεση και μείωση του άγχους μετά από 20 συνεδρίες. Επίσης, παρατηρήσεις από τους ειδικούς του Οικοτροφείου έδειξαν ότι οι ασθενείς μετά το pet therapy είχαν μεγαλύτερη επιθυμία για επικοινωνία και κοινωνικές σχέσεις. Άλλες πρόσφατες μελέτες δείχνουν πως τα κατοικίδια βοηθούν στην εξισορρόπηση της πίεσης, αυξάνουν την κοινωνική αλληλεπίδραση, τη φυσική δραστηριότητα και τους βοηθούν να μάθουν.
«Ένας σκύλος που ασχολείται τόσα χρόνια, σαν και αυτήν, καταλαβαίνει τα πάντα», μου λέει η Μαρίνα και δείχνει την Ντολμά. «Πλέον μπορεί να τη φέρουμε εδώ και να πηγαίνει μόνη της στα δωμάτια. Το σωστό βέβαια δεν είναι αυτό. Το σωστό είναι να πηγαίνει με τον χειριστή της. Απαγορεύεται να είναι μόνη της». Η Ντολμάς ή αλλιώς το «ντολμαδάκι» είναι περίπου εννιά χρονών και αποτελεί πιστοποιημένος σκύλος θεραπείας. Αυτό σημαίνει ότι είναι απολύτως φιλική με τους ανθρώπους και άλλα ζώα, απολαμβάνει την παρουσία τους, μπορεί να μείνει δεμένη ή να κάτσει σε ένα σημείο με εντολή χωρίς να νιώσει δυσφορία, να παίρνει φαγητό με προσοχή και ηρεμία, αλλά και να δέχεται με χαρά χάδια χωρίς να αυτό να τη δυσαρεστεί.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Ο Μπόμπος έχει επίσης τρομερό ενδιαφέρον. «Με το που ξεκινήσαμε να τον μαθαίνουμε, να του δείχνουμε ποιο είναι το σωστό, τι θέλουμε, τ' αγάπησε όλα. Έσωσε γατάκια, έχει σώσει περιστέρι νεογέννητο που έχει πέσει από τη φωλιά. Του αρέσει πάρα πολύ, ζει σαν κουτάβι. Ήρθε από ένα κυνοκομείο στη Ρουμανία, όπου τον είχαν μαζέψει από κυνομαχίες. Έχει σημάδια από κάτω και φαινόταν από τη συμπεριφορά. Τότε έκανε επίθεση σε άλλα ζώα, ανθρώπους, τα πάντα».
Τα δόντια του Μπόμπου μαρτυρούν πως συμμετείχε σε κυνομαχίες.
Το ότι ένα ζώο-θεραπευτής έχει εκπαιδευτεί, δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να κουραστεί από τις συνεδρίες και την επαφή του με κάποιον άνθρωπο. Γι’ αυτό μάλιστα η κάθε συνεδρία διαρκεί 45 λεπτά, είτε ομαδική είτε ατομική. «Ο χειριστής πρέπει να είναι πάντα μαζί με το ζώο, για το καλό και του ανθρώπου και του ζώου. Όπως είμαστε σίγουροι πως ο σκύλος, στην προκειμένη περίπτωση, δεν θα επιτεθεί στον άνθρωπο, με τον ίδιο τρόπο κοιτάμε το καλό του σκύλου, έτσι ώστε να μην υπερφορτωθεί ψυχολογικά. Σε περίπτωση που συμβεί αυτό, πρέπει να τον βγάλεις εκείνη τη στιγμή από τη διαδικασία», αναφέρει η Μαρίνα. «Η Ντολμάς για παράδειγμα, όταν νιώσει άβολα, κατευθείαν με κοιτάει και ξέρω ότι τέλος. Πρέπει να προσέχεις να μην το "κάψεις" το σκυλί», συμπληρώνει.Με λίγα λόγια, η καλή επικοινωνία μεταξύ του χειριστή και του ζώου-θεραπευτή είναι ένα βασικό στοιχείο για τη διαδικασία και είναι αποτέλεσμα σκληρής δουλειάς πάνω στη σχέση τους. «Με τη γάτα είναι πιο δύσκολο - πρέπει να επιλέξεις χαρακτήρα. Η γάτα πρέπει να το ‘χει μέσα της, να μη γρατζουνάει», τονίζει η Μαρίνα και συμπληρώνει πως για παράδειγμα ένας σκύλος που γαβγίζει πολύ δεν κάνει για θεραπευτής, διότι προκαλεί εκνευρισμό στον χώρο και στους ανθρώπους, μεγάλους και μικρούς. Όμως εκτός από τα κριτήρια για την επιλογή των ζώων-θεραπευτών, υπάρχουν και κριτήρια για τη σωστή επιλογή των χειριστών τους, που ισχύουν σε όλους τους οργανισμούς πιστοποίησης.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Στο εξωτερικό, τα προγράμματα που είναι βασισμένα στις θεραπευτικές ιδιότητες των ζώων είναι θεσμικά κατοχυρωμένα σε πολλές χώρες, όπως οι ΗΠΑ, Καναδάς, Αυστραλία και αρκετές ευρωπαϊκές χώρες. Στην Ελλάδα είναι μειωμένη η εφαρμογή τέτοιων προγραμμάτων, ανύπαρκτων για το κράτος, ενώ δεν υπάρχει κάποιος οργανισμός ο οποίος αποδέχεται ή απορρίπτει τα υποψήφια ζώα-θεραπευτές. «Στην Ελλάδα, οι σκύλοι και οι γάτες απαγορεύονται να μπουν σε τέτοιους χώρους και να μείνουν. Αυτοί εδώ είναι επισκέπτες, οπότε δεν κάνουμε τίποτα παράνομο. Αρκεί να μη μείνουν μέσα», αναφέρει η Μαρίνα.Τη ρωτάω αν αυτό συμβαίνει λόγω των μικροβίων. «Υπάρχουν λόγοι που συμβαίνει αυτό. Ένας σκύλος, μια γάτα, πρέπει να είναι απολύτως καθαροί, υγιείς και να υπάρχουν πιστοποιητικά που δείχνουν ότι δεν έχουν ασθένειες. Μπορεί να κολλήσουν δηλαδή το πιο απλό, μύκητες, που είναι πολύ κακό». Όπως τονίζει η ίδια, πρέπει να τσεκάρονται συχνά από κάποιο κτηνίατρο και τον ιδιοκτήτη τους, διότι και μύκητας να είναι, μπορεί να κολλήσει ο οποιοσδήποτε - σκύλος ή άνθρωπος. «Εδώ απαγορεύονται γενικά πολλά πράγματα κι αυτό συμβαίνει επειδή, απλώς, δεν έχουμε εξελιχθεί/ασχοληθεί με το θέμα». Κάτι τέτοιο μπορεί να σκεφτεί κάποιος πως είναι παράλληλα και θετικό και αρνητικό, διότι από τη μία επειδή δεν απαγορεύεται μπορούν κάποιοι και το κάνουν, από την άλλη όμως δεν υπάρχει κανένας περιορισμός, επομένως μπορεί να το κάνει όποιος θέλει, ακόμη και με τον λάθος τρόπο. Όπως λέει η Μαρίνα, «αυτό είναι το χειρότερο και αυτό είναι που με τρομάζει περισσότερο. Το ότι μπορεί ο οποιοσδήποτε να πάρει έναν σκύλο, να πει ότι θα κάνει θεραπείες και να το κάνει λάθος». Είναι κάτι που μπορεί να προκαλέσει πρόβλημα στους ανθρώπους που το κάνουν σωστά ή μπορεί ν' απαγορευτεί τελείως. Και είναι λίγο τρομακτικό αν το σκεφτείς.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Τις περισσότερες φορές, δεν είναι οι ίδιοι οι ασθενείς που δεν βλέπουν με καλό μάτι τα ζώα-θεραπευτές, αλλά η οικογένειά τους. Σύμφωνα με τη Μαρίνα, πολλοί φοβούνται - κυρίως για λόγους υγιεινής και δεν πιστεύουν ότι όντως οι θεραπείες θα έχουν θετικά αποτελέσματα. Όμως όταν βλέπουν τα θετικά αποτελέσματα, αλλάζουν άποψη.Τα ζώα κάνουν καλό στους ανθρώπους, ειδικά σε αυτούς που υποφέρουν από μοναξιά. Και οι άνθρωποι μπορούν να τους κάνουν καλό, αρκεί να τα σέβονται. Τα κατοικίδια δεν ενδιαφέρονται για το παρελθόν ή το μέλλον, ζουν στο παρόν. Και το να έχεις ένα πλασματάκι να σ' επαναφέρει στο «τώρα» είναι σημαντικό - ίσως και σωτήριο.
Περισσότερα από το VICE«Είσαι Προδότης της Τάξης σου»: Η Ζωή μου ως Μέλος της ΚΝΕ«Έτσι Είναι η Ζωή. Μια Ζαριά», για Έναν από τους 800 Ασθενείς στην Ελλάδα με Κυστική ΊνωσηΣεξ στις Ελληνικές Φυλακές: Εκεί που το Φύλο Είναι Απλώς μια Κοινωνική ΚατασκευήΓια τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.