FYI.

This story is over 5 years old.

Feminisme

H Κοινότητα των Ηλικιωμένων που Επιβιώνουν Κάνοντας Ελεύθερη Κατάδυση

Η πρώτη γυναίκα υποβρύχια φωτογράφος της Νότιας Κορέας καταγράφει την κοινότητα των γυναικών που βουτάνε για θαλασσινά στα 70 τους.
Christine Ro
Κείμενο Christine Ro

To άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο Broadly.

Οι ηλικιωμένες γυναίκες συγκεντρώνονται στο παραθαλάσσιο bulteok, μια πέτρινη κατασκευή με μια λακκούβα για τη φωτιά και χώρο για ανάπαυση. Φορούν τα δύο κομμάτια της καταδυτικής στολής τους, με τα ραμμένα χειροποίητα μπαλώματα και έπειτα συγκεντρώνουν τον ταπεινό εξοπλισμό τους: μικρά καμάκια, καλάθια και αυτοσχέδιους πλωτήρες από φελιζόλ, που κρατούν τα δίχτυα τους στην επιφάνεια. Μετά, κατεβαίνουν τα τραχιά ηφαιστειακά πετρώματα, κουβεντιάζοντας και τραγουδώντας, και βάζουν τις αρχαίες οβάλ μάσκες τους, προτού βυθιστούν, τελικά, στην άγρια θάλασσα της Νότιας Κορέας.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Οι haenyeo (χαένγιο) είναι οι χιλιάδες Κορεάτισσες που ζουν κυρίως στο βραχώδες νησί Τζέτζου, δίπλα στις ακτές της Νότιας Κορέας και ζουν μαζεύοντας θαλασσινά από τον βυθό του ωκεανού, βουτώντας χωρίς καταδυτικό εξοπλισμό, πέρα από τη στολή και τη μάσκα τους (μια παρόμοια κοινότητα, γνωστή ως ama, υπάρχει και στην Ιαπωνία). Η μέση ηλικία τους είναι τα 75 χρόνια - κάτι που είναι εκπληκτικό, δεδομένων των φυσικών απαιτήσεων της δουλειάς. Για περίπου πέντε ώρες την ημέρα, κατά τη διάρκεια της αλιευτικής περιόδου, οι haenyeo βουτούν για να πιάσουν χταπόδια και να μαζέψουν φύκια, οστρακοειδή και μαλάκια. Στο νησί Τζέτζου, οι χαένγιο γενικά βουτάνε για περίπου 30 δευτερόλεπτα κάθε φορά, αν και κάποιες λένε ότι μπορούν να κρατήσουν την αναπνοή τους έως και δύο λεπτά.

Η τεχνική αλιείας των haenyeo υπάρχει στην Κορέα τουλάχιστον από τον έκτο αιώνα. Δεν ήταν πάντα γυναικεία παράδοση: Ωστόσο, οι γυναίκες ξεπέρασαν σε αριθμό τους άνδρες δύτες από τον 18ο αιώνα, εν μέρει επειδή οι διαμάχες στο νησί μείωσαν τον αριθμό των ανδρών, αλλά και επειδή το μεγαλύτερο απόθεμα σωματικού λίπους των γυναικών τις βοηθά να αντέχουν καλύτερα το κρύο νερό. Αυτές τις μέρες, οι άνδρες εμπλέκονται και πάλι: Είναι σύνηθες για τους συζύγους των haenyeo να τις περιμένουν στην ακτή και στη συνέχεια να τις βοηθούν στο ζύγισμα και στην ταξινόμηση της ψαριάς.

Πωλούν την ψαριά τους μέσω ενός αλιευτικού συνεταιρισμού και κερδίζουν περίπου 10.000 ευρώ ετησίως.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Από πολιτιστικής απόψεως, το ψάρεμα με ελεύθερη κατάδυση συνδέεται με τις τοπικές σαμανιστικές πεποιθήσεις και τους αρχαίους θρύλους που συνδέονται με τη θάλασσα. Οικονομικά, βοήθησε τη βιωσιμότητα του Τζέτζου, αν και είναι κοινό για τις haenyeo του νησιού να καλλιεργούν και μικρά χωράφια. Οι γυναίκες πωλούν γενικά την ψαριά τους μέσω ενός αλιευτικού συνεταιρισμού και κερδίζουν περίπου 10.000 ευρώ ετησίως.


VICE Video: Υποβρύχιο Ράγκμπι

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.


Στη σύγχρονη Νότια Κορέα, οι haenyeo έχουν υποστεί ήπιο στιγματισμό, επειδή είναι γυναίκες της εργατικής τάξης που κάνουν χειρωνακτική εργασία, σε μια κουλτούρα όπου οι γυναίκες γενικά ορίζονται ως ευαίσθητες. Αλλά πριν από πέντε χρόνια, η Y. Zin Kim –η οποία ισχυρίζεται ότι είναι η πρώτη επαγγελματίας υποβρύχια φωτογράφος της Κορέας- ξεκίνησε το φωτογραφικό project Happy Haenyeo (Χαρούμενες Χαένγιο), το οποίο καταγράφει τις ακραίες ζωές αυτών των γυναικών με τρυφερότητα. Σε μια εποχή που η αυτή η παράδοση αποτελεί είδος προς εξαφάνιση, οι φωτογραφίες της Kim προκαλούν ενδιαφέρον σε όλον τον κόσμο. Συγκεντρώθηκαν μάλιστα στο λεύκωμα Haenyeo- Women Divers of Korea, που κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 2017, γραμμένο στα αγγλικά και τα κορεάτικα.

Η Kim, η οποία έχει έδρα τη Σεούλ και είναι και δασκάλα καταδύσεων, πέρα από τη δουλειά της ως φωτογράφος, ξεκίνησε το project το 2012, για να τιμήσει και να διατηρήσει τη μοναδική κουλτούρα των χαένγιο, όπως λέει. Αλλά δεν ήταν εύκολο να τις πείσει να την εμπιστευθούν στην αρχή. «Αναρωτήθηκαν γιατί ένα νέο κορίτσι της πόλης ήθελε να τις φωτογραφίσει», θυμάται. Οι δύτριες ήταν ιδιαίτερα ανήσυχες για τη μεγάλη κάμερα της Kim.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Η Kim ήταν ανήσυχη, επίσης. Φημολογείται ότι οι haenyeo είναι πολύ θορυβώδεις γυναίκες – μερικές, σε σημείο απρέπειας. Η Kim ανακάλυψε πως οι φήμες αληθεύουν. Αλλά, επίσης, έμαθε ότι εξαιτίας της συσσώρευση της πίεσης του αέρα στα αυτιά των δυτριών, οι θόρυβοι ακούγονται θαμποί, συνεπώς έπρεπε να μιλούν πιο δυνατά από το συνηθισμένο, για να ακούσουν η μια την άλλη. Η Kim, ξεκίνησε να μιλάει και εκείνη πιο δυνατά, σιγά-σιγά.

Η κοινότητα των haenyeo μειώνεται με γρήγορους ρυθμούς και η παράδοσή τους τείνει να εξαφανιστεί.

Τελικά, οι γυναίκες ξεκίνησαν να αντιμετωπίζουν τη φωτογραφική μηχανή της Kim ως κάτι ανάλογο με τα δικά τους βαριά δίχτυα – απλώς σαν ένα εργαλείο για να ακολουθήσεις το πάθος σου. Όπως καταγράφει η Kim στο βιβλίο της, η εμπιστοσύνη σταδιακά εδραιώθηκε μεταξύ τους και τελικά οι χαένγιο ανέλαβαν έναν μητρικό ρόλο απέναντί της, ρωτώντας διαρκώς αν κρύωνε, αν πεινούσε και αν ένιωθε άνετα, όταν τις φωτογράφιζε στη θάλασσα. «Άφησα απλώς τον χρόνο να περάσει, περιμένοντας μέχρι να με αποδεχθούν», θυμάται η Kim.

Τελικά, λέει η Kim, το κλειδί για την ειλικρινή απαθανάτιση των haenyeo βρίσκεται στην αναγνώριση τόσο της ευαισθησίας, όσο και της αντοχής τους. Είναι σύνηθες για τους Κορεάτες να τονίζουν πόσο φτωχές, ηλικιωμένες και ασυνήθιστα σκληρές είναι οι δύτριες, γεγονός που προσθέτει στο στίγμα που συνδέεται μερικές φορές με τη δουλειά τους, εξηγεί η Kim. Αλλά μια μέρα, όταν μία από τις δύτριες επέμενε να βάλει κραγιόν, προτού η Kim τη βγάλει φωτογραφία, κατάλαβε πως «είναι απλά γυναίκες, σαν εμένα».

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Οι haenyeo ανοίχτηκαν στην Kim για το πώς άλλοι φωτογράφοι τις είχαν απαθανατίσει την ώρα που μετέφεραν βαριά καλάθια με οστρακοειδή, κουρασμένες και με μη φωτογενείς εκφράσεις στα πρόσωπά τους – φυσικό, εξαιτίας του βάρους που κουβαλούσαν. Αλλά ήθελαν να εμφανιστούν και ως ελκυστικές και η Kim ήθελε να συλλάβει επίσης τη χάρη τους, μαζί με την αδελφικότητα της καταδυτικής τους κολεκτίβας, όχι απλώς το σθένος τους.

Ο αριθμός των haenyeo έχει πέσει από περίπου 14.000 που ήταν το 1970, σε 4.000 το 2015.

Οι φωτογραφίες της Kim δείχνουν τις haenyeo να εργάζονται και να χαλαρώνουν, σε ομάδες και μόνες, να μεταφέρουν βαριά φορτία στη στεριά και να κολυμπάνε σαν υποβρύχιες μπαλαρίνες. Οι ακτίνες του ήλιου λάμπουν μέσα σε πολλές από τις υποθαλάσσιες φωτογραφίες της, δημιουργώντας μια εντυπωσιακή αντίθεση με τα ζοφερά σκοτεινά νερά και τα μπερδεμένα φύκια που περιβάλλουν τα θέματά της. Στο βιβλίο της, μια ολοσέλιδη φωτογραφία απεικονίζει μια γυναίκα ανάποδα, με ένα μωβ πουκάμισο πάνω από τη στολή της. Με λευκά γάντια στα χέρια, γλιστράει ανάμεσα σε θαλάσσια φυτά, αναζητώντας πολύτιμα θαλασσινά - μια σύγχρονη γοργόνα.

Όπως και οι haenyeo, η Kim έχει αγκαλιάσει την κορεατική κληρονομιά της, ενώ παράλληλα αμφισβητεί τις πτυχές του πολιτισμού που θέλουν τον άνδρα κυρίαρχο. Το 2008, αποφάσισε να ξεκινήσει να φωτογραφίζει υποβρύχια, ένα ενδιαφέρον που λέει ότι πυροδοτήθηκε κοιτάζοντας μια αφίσα στην κρεβατοκάμαρά της, με το εξώφυλλο από το άλμπουμ Nevermind των Nirvana. Αλλά τότε, αυτό ήταν ένα εντελώς ανδροκρατούμενο επάγγελμα στην Κορέα, όπως λέει.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Στα πρώτα χρόνια της Kim ως φωτογράφος, η δουλειά της περιελάμβανε φωτογραφίσεις για τηλεοπτικές δραματικές σειρές και εξώφυλλα για άλμπουμ. Για να δραστηριοποιηθεί στον τομέα της υποβρύχιας φωτογραφίας, σπούδασε στο Ηνωμένο Βασίλειο, με μέντορα την καλλιτέχνιδα υποβρύχιων φωτογραφιών Zena Holloway. «Ήθελα να γίνω η Κορεάτισσα Zena Holloway», είπε η Kim. Ενώ η δουλειά της εξακολουθεί να περιλαμβάνει πορτραίτα και φωτογραφίσεις για την τηλεόραση, γίνεται σταδιακά γνωστή για τις υποβρύχιες λήψεις της, π.χ. φωτογραφίζοντας μοντέλα με νυφικά σε στιλ γοργόνας.

Αυτή η εξειδίκευση στις υποβρύχιες λήψεις είναι που έχει κάνει την Kim να ταιριάζει απόλυτα με τις haenyeo και το project της ήρθε ακριβώς την κατάλληλη ώρα, καθώς η κοινότητα των haenyeo μειώνεται με γρήγορους ρυθμούς και η παράδοσή τους τείνει να εξαφανιστεί. Εν μέρει εξαιτίας της επικίνδυνης και μερικές φορές θανατηφόρας φύσης της δουλειάς, αλλά και των μεταβαλλόμενων κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών, ο αριθμός των haenyeo έχει πέσει από περίπου 14.000 που ήταν το 1970, σε 4.000 το 2015. Ακόμη και κατά τη διάρκεια του έργου της Kim, η κοινότητα αντιμετώπισε αρκετούς θανάτους. Μόνο ένας μικρός αριθμός νέων γυναικών ενδιαφέρεται επί του παρόντος για την εκμάθηση της τέχνης, η οποίο παραδοσιακά περνάει από γενιά σε γενιά.

Αλλά η φθορά της παράδοσης των χαένγιο μπορεί να μην είναι απαραιτήτως κακή, είπε η Kim. Υπάρχει κίνδυνος δημιουργίας μιας υπερβολικά ρομαντικής εικόνας της δουλειάς αυτής, που είναι απαιτητική και ορισμένες φορές θανατηφόρα. Επίσης, οι άνθρωποι δεν θα έπρεπε να αναγκάζονται να κάνουν σωματική εργασία μέχρι τα 90 τους, φυσικά.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Η παράδοση των haenyeo θα μπορούσε κάλλιστα να εξαφανιστεί μέσα σε λίγες δεκαετίες. Αλλά θα ζήσει για πάντα στις φωτογραφίες της Kim - και η ίδια δημιουργεί τώρα ένα νέο είδος παράδοσης για τις γυναίκες που εργάζονται στα νερά της Κορέας.

Για τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.

Περισσότερα από το VICE

Ένα Περίστροφο, Ένα Γκολ κι Ένα Πρωτάθλημα

Οι 30 πιο Απογοητευτικοί Έλληνες Κάτω των 30

«Άβυζη», «Χοντρή», «Σημαδεμένη» - Γυναίκες στην Ελλάδα Φωτογραφίζονται Μιλώντας για το Body Shaming

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.