Ένας Διαφορετικός Έλληνας YouTuber που Καταρρίπτει «Επιστημονικούς» Μύθους

Πίσω απ’ την animated μορφή που δεν έχει κεφάλι, αλλά φοράει γυαλιά και κυκλοφορεί στο YouTube, βρίσκεται ο 25χρονος Στάμος Αρχοντής, ένας χημικός ο οποίος προσπαθεί να βοηθήσει το κοινό να έρθει πιο κοντά στην επιστήμη. O Μad Sc1ent1st είναι ο χαρακτήρας που δημιούργησε για να πρωταγωνιστήσει στο κανάλι που διαχειρίζεται στο YouTube. Εκεί, ασχολείται με βίντεο στα οποία γίνονται ισχυρισμοί «επιστημονικού» περιεχομένου ή, πιο σωστά, ψευδοεπιστημονικού περιεχομένου και αναλύει με παράθεση πηγών γιατί οι ισχυρισμοί που παρουσιάζονται δεν στέκουν. Επιπλέον, πρόσφατα αποφάσισε να ξεκινήσει μια νέα, παράλληλη σειρά επεισοδίων, στην οποία παίρνει ένα θέμα που θεωρεί ενδιαφέρον -π.χ. «γιατί δεν μπορούμε να περπατήσουμε στο νερό;»- και το αναλύει, με απλή γλώσσα και μέσα σε λίγα λεπτά.

O Στάμος είναι ένας από τους συνολικά τέσσερις Έλληνες YouΤubers που καταπιάνονται με θέματα επιστήμης. Τα βίντεό του έχουν επιμορφωτικό περιεχόμενο, ενώ με τον ξεχωριστό χιουμοριστικό τρόπο του, καταφέρνει να κάνει ενδιαφέρον ακόμη και το πιο εξειδικευμένο επιστημονικό θέμα. Επιθυμία του είναι να γίνει η επιστήμη αντικείμενο διασκέδασης και έμπνευσης για όλο και περισσότερο κόσμο, ιδιαίτερα για νέα παιδιά.

VICE: Είναι το YouTube η βασική σου ασχολία;
Στάμος Αρχοντής (Mad Sc1ent1st): Πρακτικά, ναι. Αναγκαστικά, όμως, πρέπει να κάνω μια part-time δουλειά για βιοποριστικούς λόγους, αλλά η πλειονότητα του χρόνου μου διοχετεύεται στο κανάλι και στις σπουδές.

Γιατί επέλεξες την animated μορφή; Είναι η φωνή σου πειραγμένη;
Καλή ερώτηση. Βασικός λόγος είναι πως όταν ξεκίνησα το YouTube, δηλαδή πριν από περίπου ενάμιση χρόνο, ήμουν λίγο πιο ψαρωμένος. Ήξερα ότι τα θέματα που θα έπιανα στο κανάλι είναι νευραλγικά -αντιεμβολιαστικό κίνημα, ομοιοπαθητική, εξελικτική θεωρία- και δεν ήθελα να αυξήσω τις πιθανότητες να έχω ανεπιθύμητες αλληλεπιδράσεις με δυσαρεστημένους θεατές. Δεν τρέχω και πολύ γρήγορα, επομένως είπα να μην το ρισκάρω.

Φυσικά, αυτός δεν ήταν ο μόνος λόγος. Ο δεύτερος λόγος που διάλεξα την animated μορφή είναι γιατί δεν ήθελα το κοινό να πέσει στη παγίδα της «αυθεντίας», αλλά να μπει στη διαδικασία να αξιολογεί τους ισχυρισμούς μου με βάση τα στοιχεία που προσκομίζω. Σε ό,τι αφορά τη φωνή, είναι φυσική - υπάρχει βέβαια λίγη επεξεργασία, αλλά όχι αλλοίωση.

Τι είναι αυτό που σε έκανε να ασχοληθείς με το YouΤube;
Δεν υπήρχε ένας συγκεκριμένος λόγος. Αρχικά, πρόκειται για μια ιδιαίτερα δημοφιλή πλατφόρμα η οποία γίνεται όλο και πιο mainstream, γεγονός που σημαίνει ότι το να παρουσιάσεις το υλικό σου εκεί αυξάνει τις πιθανότητες να φτάσει σε μεγαλύτερο κοινό. Επίσης, το YouTube, μου παρέχει πλήρη ελευθερία κινήσεων ως δημιουργό. Έπειτα, έχουμε το τεράστιο πλεονέκτημα της ίδιας της μορφής του υλικού - η εικόνα, ο ήχος, τα σκηνικά, σε βοηθούν πολύ περισσότερο στην αφομοίωση των πληροφοριών που παίρνεις. Επίσης, νομίζω ότι κάτι ακόμη που με τράβηξε στο YouΤube είναι η σχέση που σχηματίζει ένας YouTuber με το κοινό του: Ο διάλογος, η αντιπαράθεση ιδεών και στοιχείων, η έντονη κριτική, ακόμη και το τρολάρισμα, είναι στοιχεία της πλατφόρμας που θεωρώ ιδιαίτερα ενδιαφέροντα.

Αναλύεις επιστημονικά τα πράγματα στην καθημερινότητά σου;
Πρακτικά, όλοι το κάνουμε. Αν μπεις στο σπίτι και δεν ανάψει το φως, το πρώτο που θα κάνεις είναι να βεβαιωθείς ότι δεν υπάρχει ολική διακοπή ρεύματος, μετά μπορεί να αλλάξεις τη λάμπα ή να συνεχίσεις, μέχρι να βρεις την πηγή του προβλήματος – διαφορετικά, απλώς θα καλέσεις ηλεκτρολόγο. Πολύ χονδρικά, το ίδιο κάνει και ένας επιστήμονας στο εργαστήριο: δοκιμάζει διάφορες πιθανές απαντήσεις για ένα δεδομένο πρόβλημα, μέχρι να καταλήξει σε ένα συμπέρασμα. Η καθημερινότητα μας, λοιπόν, είναι ένα σύνολο προβλημάτων τα οποία καλούμαστε να λύσουμε χρησιμοποιώντας μια ή περισσότερες πτυχές της επιστημονικής μεθόδου.

Ποιο ήταν το θέμα που απόλαυσες περισσότερο και ποιο εκείνο που σε έκανε να εκνευριστείς;
Το επεισόδιο που απόλαυσα περισσότερο ήταν αυτό που έκανα για το Crispr και τη γενετική μηχανική. Γενικά, η απλοποίηση ενός επιστημονικού θέματος, παρότι είναι πολύ πιο δύσκολη -από τη δική μου οπτική γωνία τουλάχιστον-, σε σχέση με τα βίντεο κατάρριψης ισχυρισμών, είναι τρομερά ενδιαφέρουσα διαδικασία. Πρέπει να πάρεις ένα θέμα απ’ την αρχή και να το ξεψαχνίσεις, για να μπορέσεις να το δώσεις στον θεατή με απλό και εύκολα κατανοητό τρόπο. Από την άλλη, σε κάθε βίντεο κατάρριψης ισχυρισμών, πρέπει να βλέπω ώρες υλικού από ανθρώπους οι οποίοι μου φέρνουν πονοκέφαλο. Αν και απόλαυσα την κατάρριψη του ισχυρισμού, λοιπόν, το βίντεο με το οποίο πονοκεφάλιασα και εκνευρίστηκα περισσότερο ήταν εκείνο για τον καρκίνο.

Πώς επιλέγεις τα θέματα με τα οποία καταπιάνεσαι;
Αν μιλάμε για τα επεισόδια καταρρίψεων ισχυρισμών, το βασικό κριτήριο είναι αν το βίντεο που θα αναλύσω είναι δυνητικά επικίνδυνο ή συμβάλει στην παραπληροφόρηση μεγάλου μέρους ανθρώπων. Συνεπώς, τα βίντεο περί αντιεμβολιασμού και «εναλλακτικής ιατρικής» είναι πρώτα στη λίστα προτεραιότητας.

VICE Video: Οι Γονείς που Ανησυχούν για το Αντιεμβολιαστικό Ρεύμα

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Στη σειρά Debunking απομυθοποιείς ψευδοεπιστήμονες - και από ό,τι έχω δει και γνωστά ονόματα. Δεν έχεις βρει τον μπελά σου ποτέ; Έχει υπάρξει κάποιος που αμφισβήτησε και τα δικά σου λεγόμενα;
Πέρα από κούφιες απειλές περί μηνύσεων και τις γνωστές κατηγορίες για χρηματισμό από την Bayern και τη Monsanto, όχι, δεν είχα κάποιο πρόβλημα. Βοήθησε ίσως και το γεγονός της ανωνυμίας. Όσον αφορά την αμφισβήτηση των λεγομένων μου, όχι, μέχρι στιγμής δεν έχει μπει κάποιος στη διαδικασία να κάνει κατάρριψη στην κατάρριψη και για μένα είναι κρίμα, επειδή ένα τέτοιο βίντεο θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον, όμως υπάρχουν πολλοί που κατά καιρούς μου στέλνουν σημεία με τα οποία διαφωνούν και τα συζητάμε στα σχόλια. Ο καλύτερος τρόπος για να μάθεις είναι μέσα από τα λάθη σου.

Πόσες ώρες δουλειάς χρειάζεται κάθε βίντεο; Ποια είναι η διαδικασία δημιουργίας του; Υπάρχει κάποιο ερευνητικό μέσο που χρησιμοποιείς;
Κάθε βίντεο που δημοσιεύω χρειάζεται 150-180 ώρες δουλειάς. Σε αυτόν τον χρόνο, περιλαμβάνονται η έρευνα, το σενάριο, η ηχογράφηση και η επεξεργασία του ήχου, τα animation, το video editing, το στήσιμο του αρχείου Excel όπου βάζω τις πηγές και ο σχεδιασμός της εικόνας προεπισκόπησης –το thumbnail- που έχει κάθε βίντεο. Δεν είναι απόλυτο νούμερο, φυσικά, υπάρχουν διακυμάνσεις, αλλά αυτός είναι ο μέσος όρος. Πρώτα ξεκινάω με καλή μελέτη, ψάχνω επιστημονική βιβλιογραφία και εκεί χρησιμοποιώ συγκεκριμένες σελίδες, δυο βασικές εκ των οποίων είναι το ScienceDirect και το PubMed - είναι μηχανές αναζήτησης για δημοσιευμένες επιστημονικές μελέτες. Μετά το σενάριο, κάνω την ηχογράφηση και τέλος σχεδιάζω τα σκηνικά, ετοιμάζω τα animation και τα ενώνω όλα στο τελικό video editing.

Υπάρχει κάτι που ανακάλυψες ψάχνοντας, το οποίο να σου άλλαξε όλη την κοσμοθεωρία;
Η πιο έντονη αλλαγή στη θεώρησή μου για τον κόσμο ήταν η στιγμή που κατάλαβα ότι η εξέλιξη των ειδών μέσω της φυσικής επιλογής είναι επιστημονικό δεδομένο. Επειδή μεγάλωσα σε έντονα θρησκευτικό περιβάλλον, στο οποίο η Αγία Γραφή ήταν ο απόλυτος οδηγός για την ερμηνεία της πραγματικότητας, είχα μάθει από μικρή ηλικία ότι η θεωρία της εξέλιξης έρχεται σε αντίθεση με τη χριστιανική πίστη και συνεπώς είναι μύθος. Μεγαλώνοντας, μέσα από διάβασμα και ομιλίες που έβλεπα στο YouTube από ειδικούς πάνω στο θέμα, σταδιακά αποδέχτηκα ότι αυτό που θεωρούσα δεδομένο από παιδί ήταν τελικά λάθος.

Πόσο μεγάλο κακό τελικά μπορεί να προκαλέσει η αναπαραγωγή λανθασμένων «επιστημονικών» ισχυρισμών; Θυμάσαι κάτι συγκεκριμένο που όταν είδες ότι αναπαράγεται στα ΜΜΕ, τρελάθηκες;
Όσο και αν φαίνεται ότι κινδυνολογώ πολλές φορές στα βίντεό μου, ο επιστημονικός αναλφαβητισμός, είναι δυνητικά επικίνδυνος. Για να εξηγήσω πώς η άγνοια για βασικές αρχές της επιστημονικής μεθόδου είναι όντως επικίνδυνες, αρκεί να πω ότι έχουμε, εδώ και πολλά χρόνια, το αντιεμβολιαστικό κίνημα. Υπάρχει ένα ολόκληρο ιδεολογικό ρεύμα το οποίο προπαγανδίζει την επικινδυνότητα των εμβολίων και ωθεί γονείς να σταματήσουν τους υποχρεωτικούς εμβολιασμούς. Πρόσφατα μάλιστα, αυτές οι ιδέες συνέβαλαν στην άνοδο των ποσοστών ιλαράς, σε χώρες όπως η Ιταλία και η Γαλλία. Το 2017, είχαμε περιπτώσεις θανάτου παιδιών από ιλαρά σε σύγχρονα δυτικά κράτη. Αυτό από μόνο του θα έπρεπε να είναι ένα τεράστιο σήμα κινδύνου. Φυσικά και στο πλαίσιο των εγχώριων ΜΜΕ μπορώ να σκεφτώ ουκ ολίγα παραδείγματα ειδήσεων που με έφεραν ένα βήμα πιο κοντά στην ολική απώλεια μαλλιών, αλλά το πιο έντονο παράδειγμα ήταν η είδηση πως έλαβε χώρα ημερίδα ομοιοπαθητικής υπό την αιγίδα του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών. Ένας επίσημος φορέας αποτελούμενος από γιατρούς, αποφάσισε για κάποιον λόγο πως είναι καλή ιδέα να υποστηρίξει μια καραμπινάτη ψευδοεπιστήμη, την οποία έχει αποκηρύξει σχεδόν κάθε χώρα στον κόσμο. Γιατί αυτό είναι σοβαρό ζήτημα; Επειδή υπάρχουν γονείς οι οποίοι έχουν κόψει τον παιδίατρο και πάνε μόνο σε «ομοιοπαθητικό γιατρό», αποφεύγοντας κάθε μορφής πραγματικό φαρμακευτικό σκεύασμα για τα παιδιά τους, ακόμη και σε περιπτώσεις όπου υπάρχει άμεσος κίνδυνος για τη ζωή τους.

Τελικά, βγαίνουν χρήματα από το YouTube;
Μεγάλη συζήτηση, αλλά πολύ χονδρικά, όχι. Στην Ελλάδα συγκεκριμένα, είναι υπερβολικά δύσκολο να βγει αξιοπρεπές εισόδημα από το YouTube, κυρίως επειδή το ποσοστό που παίρνει ένας δημιουργός από τις διαφημίσεις είναι πολύ μικρό. Υποθέτω πως όσο μεγαλύτερα είναι τα νούμερα προβολών που έχει ένας δημιουργός, θα ανεβαίνει και το ποσό που εισπράττει, αλλά οι πληροφορίες που έχω είναι πως ακόμη και μεγάλα κανάλια δεν έχουν σοβαρά έσοδα από τις αυτόματες διαφημίσεις.

Περισσότερα από το VICE

Μια Κουβέντα με τον Βέλγο YouΤuber που Μιλάει Ελληνικά Καλύτερα από Εσένα

«Μοιάζουν με Διακινητές Ναρκωτικών» - Ρώσοι και Αμερικανοί YouTubers Αντιδρούν σε Ελληνικά Ραπ Τραγούδια

O ΜR Ampa Έκανε Coming Out στο Youtube και Δεν θα τους Κάνει τη Χάρη να Σταματήσει