Αντίο Νερό - Έλλειψη Πόσιμου Νερού και Ερημοποίηση στο Πιθανό Μέλλον της Ελλάδας

«Δεν έχει σημασία ποιοι είμαστε, που ζούμε, τι κάνουμε, όλοι εξαρτόμαστε απ’ το νερό. Το χρειαζόμαστε κάθε μέρα, με πάρα πολλούς τρόπους. Το χρειαζόμαστε για να είμαστε υγιείς, το χρειαζόμαστε για να παράγουμε την τροφή μας, για τις μεταφορές, την άρδευση και τη βιομηχανία. Το χρειαζόμαστε για τα ζώα και τα φυτά, για να αλλάζουν οι εποχές και τα χρώματα. Ωστόσο, παρά τη σημασία των αποθεμάτων του νερού για τη ζωή και την ύπαρξή μας, δείχνουμε μια συνεχώς αυξανόμενη έλλειψη σεβασμού για τα αποθέματα νερού. Τα σπαταλούμε, τα λεηλατούμε, τα μολύνουμε, ξεχνώντας πόσο απαραίτητα είναι για την επιβίωσή μας».

Έχουν περάσει δεκαέξι χρόνια από τη δημοσιοποίηση αυτού κειμένου από τον Ο.Η.Ε. για το νερό, λόγια που μοιάζουν να χάθηκαν κόντρα στον άνεμο. Από το 2003 μέχρι το 2019 λίγα έγιναν για την προστασία του πολύτιμου αυτού αγαθού για την ανθρωπότητα και την αποτροπή της κατασπατάλησής του από τον ίδιο τον άνθρωπο. Άλλωστε πως είναι δυνατόν ο περίφημος «μπλε πλανήτης», ο οποίος στο μεγαλύτερό του μέρος καλύπτεται από νερό, να στερέψει; Το νερό που βρίσκεται πάνω στη Γη είναι άφθονο και καλύπτει τα 4/5 της επιφάνειάς της, κάτι που θα μπορούσε να είναι εξαιρετικά καθησυχαστικό, αν το νερό αυτό ήταν πράγματι διαθέσιμο. Η πραγματικότητα όμως είναι πολύ διαφορετική, καθώς το 97% του νερού της Γης είναι αλμυρό, το 2% γλυκό με τη μορφή πάγων και το 1% διαθέσιμο γλυκό νερό. Με λίγα λόγια το διαθέσιμο νερό είναι ελάχιστο. Πρόκειται για ένα ανεκτίμητο και ζωτικής σημασίας συστατικό, που μπορεί να είναι ανανεώσιμο αλλά όχι ανεξάντλητο.

Η φαινομενική αφθονία αυτού του φυσικού πόρου τον κάνει να θεωρείται λανθασμένα δεδομένος, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιείται αλόγιστα και να ρυπαίνεται από τον άνθρωπο. Στην Ελλάδα, ο αγροτικός τομέας χρησιμοποιεί περίπου το 84% του διαθέσιμου νερού αντλώντας το είτε από υπόγεια νερά (υπόγειος υδροφόρος), είτε από επιφανειακά νερά (ποτάμια, λίμνες, λιμνοδεξαμενές, φράγματα). Ακολουθεί η ύδρευση (13%) και η βιομηχανία (3%). Τα υπόγεια ύδατα της χώρας δέχονται ιδιαίτερη πίεση κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, τόσο λόγω της μεγαλύτερης ανάγκης για άρδευση όσο και της εποχιακής αύξησης του πληθυσμού εξαιτίας του τουρισμού. Η μεγαλύτερη άντληση των υπόγειων υδάτων συνδυαστικά με την κακή διαχείρισή τους με λανθασμένες πρακτικές ειδικά από την γεωργία, έχει ως αποτέλεσμα η ποσότητα νερού που καταναλώνεται να είναι πολλαπλάσια από αυτή που μπορεί να αναπληρωθεί από τη φύση. Επιπλέον, η μόλυνση που προκαλούν οι αγροτικές, βιομηχανικές και αστικές πηγές υποβαθμίζουν την ποιότητά του, ενώ πολλές φορές μπορεί να το αχρηστεύσουν.

Παράλληλα, η κλιματική αλλαγή η οποία προκαλείται από τη διαρκή αύξηση των εκπομπών αερίων από τις παντός είδους καύσεις, προβλέπεται πως θα επιβαρύνει ακόμα περισσότερο την κατάσταση στη Μεσόγειο, με την εναλλαγή περιόδων εκτεταμένης ανομβρίας με περιόδους έντονων βροχοπτώσεων, κάτι που δεν ευνοεί τον εμπλουτισμό των φυσικών δεξαμενών του νερού. Όσο ανεβαίνει η θερμοκρασία του πλανήτη εξαιτίας του φαινομένου του θερμοκηπίου, τόσο περισσότερο νερό εξατμίζεται από το έδαφος, το οποίο έτσι απορροφά μεγαλύτερη ποσότητα της βροχής, με αποτέλεσμα να απομένει όλο και λιγότερο νερό για ανθρώπινη χρήση.

Η κρίση του νερού στην Ελλάδα είναι ήδη μια πραγματικότητα σε περιοχές όπως η Κρήτη, όπου τα υπόγεια νερά εξαντλούνται από την υπεράντληση. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεύθυνσης Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης πέρσι οι βροχοπτώσεις, σε σχέση με τον μέσο όρο των τελευταίων επτά ετών ήταν περίπου 60% μειωμένες ενώ σε κάποιες περιοχές της Κρήτης το ποσοστό ήταν 75%. Η Ελλάδα όπως και οι υπόλοιπες χώρες της λεκάνης της Μεσογείου αντιμετωπίζει υψηλό κίνδυνο ερημοποίησης του εδάφους (εκτιμάται σε τουλάχιστον 35% του χερσαίου χώρου). Περιοχές υψηλού κινδύνου θεωρούνται τα νησιά του Αιγαίου, η Κρήτη, ένα μέρος της Θεσσαλίας, η Ανατολική Στερεά Ελλάδα και η Ανατολική Πελοπόννησος. Μεταξύ άλλων, σοβαρά προβλήματα νερού αντιμετώπισαν πέρσι η Ρόδος, η Τήνος και η Μύκονος.

VICE Video: Το «Ηφαίστειο» της Καλύμνου Δεν Είναι Αυτό που Νομίζεις

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook

Το ενδεχόμενο στέρησης του νερού, μοιάζει μια τεράστια απειλή που μπορεί να να επηρεάσει τη ζωή μας σε ανεπανόρθωτο σημείο, ωστόσο ένα νέο παραγωγικό μοντέλο, η «κυκλική οικονομία», φαίνεται να προσφέρει λύσεις στο πρόβλημα. Η κυκλική οικονομία είναι πολύ σημαντική για το περιβάλλον, είναι το οικονομικό μοντέλο του μέλλοντος καθώς βασίζεται στην επαναχρησιμοποίηση προϊόντων και υλικών με ζητούμενο να μην τα βλέπουμε ως σκουπίδια ή απόβλητα, αλλά ως προοπτική για κάτι καινούριο. Το HYDROUSA, ένα από τα προγράμματα που εντάσσεται στα προγράμματα κυκλικής οικονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ανάκτηση νερού και την χρησιμοποίησή του σε διάφορες εφαρμογές, έχει στόχο την ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων μέσω της ανάκτησης νερού, υλικών και ενέργειας. Συντονιστής του προγράμματος είναι το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο ενώ συμμετέχουν συνολικά 27 φορείς από διάφορες χώρες της Ευρώπης. Το πρόγραμμα έχει συνολικό προϋπολογισμό 12 εκατομμύρια Ευρώ και αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα και πιο ανταγωνιστικά ερευνητικά προγράμματα της Ευρώπης.

Η HYDROUSA στοχεύει στην ανάπτυξη, τη βελτιστοποίηση και την επίδειξη καινοτόμων και αποδοτικών συστημάτων χαμηλού κόστους για τη διαχείριση μη συμβατικών υδάτων σε Μεσογειακές περιοχές, οι οποίες αντιμετωπίζουν προβλήματα λειψυδρίας. Αυτό περιλαμβάνει τη διαχείριση των λυμάτων, του βρόχινου νερού, των υπόγειων υδάτων, του θαλάσσιου νερού και της ατμοσφαιρικής υγρασίας. Το πρόγραμμα έχει έντονη ελληνική παρουσία καθώς συμμετέχουν συνολικά 9 εταίροι από Ελλάδα με την παρουσία τριών δήμων (Λέσβου, Τήνου και Μυκόνου) εταιριών και μην κερδοσκοπικών οργανισμών. Επιπλέον, όλα τα συστήματα εφαρμογής των καινοτομιών HYDROUSA θα εγκατασταθούν σε 3 ελληνικά νησιά. Δύο συστήματα θα αναπτυχθούν στη Λέσβο, δύο στη Μύκονο και δύο στην Τήνο. Στη Λέσβο θα αναπτυχθεί στην Άντισσα ένα σύστημα επεξεργασίας λυμάτων με φυσικό τρόπο, το οποίο θα είναι πλήρως ενταγμένο στο τοπικό περιβάλλον. Το σύστημα αυτό θα παράγει νερό πλούσιο σε θρεπτικά στοιχεία (άζωτο και φώσφορο) το οποίο θα είναι κατάλληλο για την άρδευση καλλιεργειών. Χρησιμοποιώντας το επεξεργασμένο νερό θα πραγματοποιηθεί άρδευση συγκεκριμένων δέντρων, θάμνων και καλλιεργειών (ελιές, ροδιές, δάφνη) καθώς σε προϊόντα με υψηλή θρεπτική αξία (ιπποφαές) και βοτάνων (λεβάντα, φασκόμηλο, ρίγανη, θυμάρι). Στόχος είναι η διοχέτευση αυτών των προϊόντων σε αγροτικούς συνεταιρισμούς καθώς και η εξοικείωση των αγροτών με τη χρήση ανακτημένου νερού.

Στην Τήνο θα αναπτυχθεί ένα καινοτόμο σύστημα αφαλάτωσης χαμηλού κόστους βασισμένο στις αρχές τις εξάτμισης και της συμπύκνωσης συνδυασμένο με ένα θερμοκήπιο για την παραγωγή τροπικών καλλιεργειών. Επίσης θα εξετασθούν οι κύκλοι του νερού εντός μιας οικοτουριστικής μονάδας (σύστημα συλλογής βρόχινου νερού, σύστημα συμπύκνωσης υδρατμών, σύστημα επεξεργασίας λυμάτων με υγροβιότοπο, άρδευση καλλιεργιών). Στόχος είναι οι οικο-τουριστικές μονάδες να αναδειχθούν ως μια μορφή εναλλακτικού τουρισμού με εγκαταστάσεις οι οποίες είναι αυτάρκεις από πλευράς παροχής νερού, ενέργειας και τροφίμων. Στην Μύκονο θα αναπτυχθούν μονάδες συλλογής, επεξεργασίας και διάθεσης του βρόχινου νερού και των απορροών καθώς και σύστημα εμπλουτισμού του υπόγειου υδροφορέα με βρόχινο νερό. Το νερό μετά από επεξεργασία θα διατεθεί για άρδευση ρίγανης και τοπικών καλλιεργειών.

Οι δυσοίωνες προβλέψεις των επιστημόνων για την κλιματική αλλαγή δεν είναι νέο φαινόμενο, καθώς μιλούν για περισσότερο από μία εικοσαετία σχετικά με τα πιθανά σενάρια εξέλιξης του πλανήτη μας. Πολλές κυβερνήσεις, σε όλο αυτό το διάστημα, έχουν επιλέξει να αγνοούν τους κινδύνους που εγκυμονεί η αδιάφορη στάση που κρατούν τόσο για τους ανθρώπους εν ζωή αλλά και τις επόμενες γενιές. Ο πόλεμος για το νερό δεν είναι κάτι που θα συμβεί στο μέλλον - είναι κάτι που ήδη συμβαίνει. Πάνω από 232 εκατομμύρια άνθρωποι από χώρες του Τρίτου Κόσμου πλήττονται από λειψυδρία. Περίπου 18 χώρες στην Αφρική και την Ασία βρίσκονται στο όριο των υδατικών αποθεμάτων τους. Στην Αφρική και την Ινδία, τα παιδιά αναγκάζονται να παρατήσουν το σχολείο για να κουβαλήσουν νερό, κάτι το οποίο αποτελεί και την κύρια ενασχόλησή τους.

Σύμφωνα δε με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, το 20% των επιφανειακών νερών στην Ευρωπαϊκή Ένωση απειλείται από ρύπανση. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε το εξής: η Ελλάδα είναι μεταξύ των χωρών που απειλούνται από λειψυδρία και προβλέπεται να αντιμετωπίσουν αυξημένες ελλείψεις νερού, σύμφωνα με επιστημονική μελέτη του Κοινού Κέντρου Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η λύση βρίσκεται τόσο στην στάση που κρατούν οι πολίτες αλλά και η πολιτεία. Το μόνο πρόβλημα είναι ότι ο χρόνος τελειώνει.

Το πρόγραμμα HYDROUSA παρουσιάζεται σήμερα στο #5yearsofimpact event του Impact Hub Athens, στα πλαίσια του τριήμερου #5yearsofImpact, με ερευνητές από κορυφαία πανεπιστήμια, δημιουργικούς επαγγελματίες και φορείς από όλο τον κόσμο, θα παρουσιάσουν και θα συζητήσουν ό,τι αυτή τη στιγμή γεννιέται και θα μας απασχολήσει τα επόμενα χρόνια στους τομείς της νέας κοινωνικής οικονομίας, της διαχείρισης του αστικού περιβάλλοντος, του ακτιβισμού, της τεχνολογίας και του φυσικού περιβάλλοντος.

Περισσότερα από το VICE

Τα Ηλεκτρικά Πατίνια στην Αθήνα Είναι Μια Θεωρητικά Καλή, Αλλά Επικίνδυνη Ιδέα

Ο Γρηγόρης Γεννήθηκε με την Πάθηση του Samuel Jackson στο "Unbreakable"

Ο Δημήτρης Αποστολάκης Από τους Χαΐνηδες Δεν Ήταν Ποτέ «Ευτυχοκυνηγός»