«Από εδώ…», μου λέει η Χρύσα Πλακιώτη, οδηγώντας με σε μια μεγάλη παγωμένη αίθουσα. Στους τοίχους είναι επιμελώς στοιχισμένες παιδικές ζωγραφιές και άλλες χειροτεχνίες. Πλησιάζοντας κοντά, παρατηρώ πως τα πολύχρωμα θέματα στις λευκές κόλες Α4 φέρουν αναμνήσεις πολέμου και πλήθος αρνητικών εμπειριών. «Είναι ζωγραφιές παιδιών;», ρωτώ την Χρύσα, η οποία είναι εικαστική θεραπεύτρια. «Ναι, είναι από το γκρουπ που δουλέψαμε στον καταυλισμό», μου απαντά. Στα έργα των παιδιών απεικονίζονται αναποδογυρισμένες βάρκες, όπλα και ματωμένες καρδιές. Η Χρύσα, μαζί με την ειδική παιδαγωγό, Άρτεμις Παπαμαρινοπούλου, υλοποίησαν, στον καταυλισμό του Αγίου Ανδρέα, το πρότζεκτ «Art Emergency», το οποίο αποτελεί ένα πρόγραμμα θεραπείας και υποστήριξης μέσω της Τέχνης και αφορά κατά κύριο λόγο νέους πρόσφυγες. Το πρόγραμμα σχεδίασε και εφάρμοσε η μη κερδοσκοπική οργάνωση, ΑΜΑΚΑ σε συνεργασία με τη ανθρωπιστική οργάνωση Mercy Corps και «τρέχει» από την άνοιξη του 2016.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Οι δυο γυναίκες δείχνουν εξοικειωμένες με τα ψυχολογικά συμπτώματα ενός πολέμου. Όπως μου λέει η Άρτεμις: « Προσπαθήσαμε να βρούμε τους κατάλληλους τρόπους, μέσα και υλικά που θα ήταν βοηθητικά για τα παιδιά. Οι ηλικίες των συμμετεχόντων ήταν μεταξύ 15 και 25 ετών».
Η Χρύσα με ξεναγεί στο χώρο για να δούμε τα υπόλοιπα έργα. «Το θέμα μας ήταν το ταξίδι», μου εξηγεί. «Ουσιαστικά αυτό που θέλαμε να πετύχουμε ήταν αντιληφθούν τα παιδιά, με έναν εικαστικό και θεραπευτικό τρόπο, την έννοια του ταξιδιού και τη χρονικότητα παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος. Στόχος ήταν να ενισχύσουμε τη δημιουργική έκφραση, το διάλογο και τους κοινοτικούς και κοινωνικούς δεσμούς, ώστε να αμβλύνουμε τα τραύματα που φέρουν, αλλά και να μετριάσουμε τις όποιες αρνητικές εμπειρίες. Τα κύρια υλικά που χρησιμοποίησαν στα έργα τους αφορούσαν τα στοιχεία της φύσης: γη, αέρα, νερό και φωτιά. Υλικά που μπορεί να συναντήσει κάποιος σε ένα ταξίδι του σε οποιοδήποτε τόπο. Η γη παρουσιάστηκε συμβολικά μέσα από δραστηριότητες με πηλό, το νερό μέσα από τον υγροποιημένο πηλό, ο αέρας συνδέθηκε με την επικοινωνία μέσω νημάτων και τέλος η φωτιά ήταν το εσωτερικό πάθος για δημιουργία, ένας συμβολισμός που κατακτήθηκε βήμα προς βήμα με την πάροδο του χρόνου».
Τα αγόρια ήταν πιο ανοιχτά θεραπευτικά. Τα κορίτσια ήταν πιο διστακτικά, χρειάστηκαν περισσότερο χρόνο για να αισθανθούν ασφάλεια.
«Συμμετείχαν με ενδιαφέρον στη διαδικασία;», ρωτώ τις δύο κοπέλες. Η Χρύσα λέει: «Δεν ήταν καθόλου εύκολο στην αρχή. Μην ξεχνάς πως πρόκειται για παιδιά που καθημερινά παλεύουν για την επιβίωσή τους, ενώ ήδη είναι "τραυματισμένα" από τις αναμνήσεις ενός σκληρού πολέμου. Εστιάσαμε πολύ πάνω στα θέματα του θυμού, της μοναξιάς, της απομόνωσης και δουλέψαμε μια ποικιλία υλικών και δραστηριοτήτων, γιατί ήταν η ανάγκη κυρίως των αγοριών. Τα αγόρια βασικά ήταν πιο ανοιχτά θεραπευτικά και προσπαθούσαν να εξωτερικεύσουν τις αρνητικές εμπειρίες τους -τα κορίτσια ήταν πιο διστακτικά, χρειάστηκαν περισσότερο χρόνο για να αισθανθούν ασφάλεια».
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Η Άρτεμις από την πλευρά της υπογραμμίζει: «Πράγματι, τα κορίτσια ήταν πιο συνεσταλμένα και ήσυχα σε αντίθεση με τα αγόρια. Τα αγόρια από τις πρώτες συναντήσεις ήθελαν να μας μιλήσουν. Χαρακτηριστική ήταν η στιγμή που ένα αγόρι μας φώναξε: "Έχω την ανάγκη να σας μιλήσω, θέλω κάπου να τα πω." Αυτό μας έδειξε πόσο έτοιμα ήταν τα αγόρια να ενταχθούν στην ομάδα και την ιδιαίτερη ανάγκη τους για έκφραση. Αντίθετα τα κορίτσια άργησαν να εκφραστούν, όμως στο τέλος δημιούργησαν μια πιο σταθερή και συγκροτημένη ομάδα. Ίσως αυτή η διαφοροποίηση να έγκειται στο γεγονός ότι τα κορίτσια έχουν πάρα πολλές αρμοδιότητες μέσα στην κοινότητα όπως λόγου χάριν: καθάρισμα, μαγείρεμα, φροντίδα των παιδιών τους ή μικρότερων αδερφών τους. Επίσης μην ξεχνάμε ότι υπήρχε αυστηρή επίβλεψη εκ μέρους των οικογενειών τους. Συνεπώς, όλοι αυτοί οι παράγοντες επηρέαζαν σε μεγάλο βαθμό την κοινωνική τους ζωή. Ένα άλλο χαρακτηριστικό διαφορετικότητας μεταξύ των αγοριών και των κοριτσιών ήταν ότι τα κορίτσια, όταν έρχονταν στο εργαστήρι μιλούσαν περισσότερο, λερώνονταν και έκαναν ζημιές και αυτό άρχισε να συμβαίνει σταδιακά κατά τη διάρκεια του προγράμματος. Αντίθετα τα αγόρια ήταν πιο προσεκτικά και συγκεντρωμένα σε αυτό που έκαναν. Αυτή η ανάγκη των κοριτσιών για εκτόνωση ήταν αρκετά απελευθερωτική και θεραπευτική».
«Καλησπέρα», μια άγνωστη φωνή μας πλησιάζει από πίσω. «Α να σου συστήσω την Αναστασία Γεωργίου, είναι Liaison Officer της Mercy Corps στην Ελλάδα. Μαζί πραγματοποιήσαμε το πρόγραμμα», μου εξηγεί η Χρύσα. Καθόμαστε σε ένα τραπέζι, ενώ γονείς πρόσφυγες βγάζουν φωτογραφίες τα έργα των παιδιών τους στην αίθουσα. «Οι νέοι καθ' όλη τη διάρκεια της προσφυγικής κρίσης είναι αφανείς, εγκαταλελειμμένοι, απογοητευμένοι, χωρίς διάθεση και πλάνα για το μέλλον τους. Προσπαθήσαμε με το συγκεκριμένο πρότζεκτ να δημιουργήσουμε ένα κανάλι μέσα από το οποίο η ενέργεια, η πίεση, η απογοήτευση θα μετατρεπόταν σε κάτι δημιουργικό, σε μια διαδικασία που θα απελευθέρωνε εγκλωβισμένα συναισθήματα και σκέψεις», υποστηρίζει η Γεωργία.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Στα έργα τους κυριαρχούν συναισθήματά όπως στεναχώρια, μοναξιά, θυμός, έλλειψη ελπίδας.
«Αποτελέσματα υπήρξαν;», ρωτώ και τις δύο. Το λόγο παίρνει η Χρύσα. «Έπειτα από δύο μήνες δουλειάς, ναι μπορώ να πω είχαμε θετικά αποτελέσματα. Δημιουργήσαμε μια σταθερή ομάδα μέσα σε έναν ασφαλή και προστατευμένο χώρο, τα παιδιά ανέπτυξαν σχέσεις μεταξύ τους, εκφράστηκαν ελεύθερα, έπαιξαν, ενίσχυσαν την αυτοεικόνα και την αυτοεκτίμησή τους. Τα αγόρια, βέβαια, εξέφραζαν κυρίως δυσάρεστα συναισθήματα. Αισθάνονταν την ανάγκη να μιλήσουν για τη σωματική και ψυχολογική βία που υπέστησαν στο ταξίδι τους. Στα έργα τους κυριαρχούσαν συναισθήματά όπως στεναχώρια, μοναξιά, θυμός, έλλειψη ελπίδας. Αυτό αποτέλεσε και ένα βασικό στοιχείο αστάθειας, για κάποια παιδιά, αναφορικά με την ομάδα. Σε αντίθεση, τα κορίτσια ενώ εξέφρασαν τα τραύματά τους έπειτα από ένα διάστημα, έδειχναν να προσμένουν ένα θετικό μέλλον».Η Άρτεμις συμφωνεί. Όπως λέει: «Καταφέραμε να δημιουργήσουμε ένα ασφαλές περιβάλλον για τα παιδιά αυτά. Οι διάφορες εθνικότητες συνεργάστηκαν αποτελεσματικά μεταξύ τους, παρ όλο που υπήρχαν κατά διαστήματα συγκρούσεις. Όμως, στο τέλος τα παιδιά ανέφεραν χαρακτηριστικά: "Είμαστε αδέρφια, μια οικογένεια". Τα περισσότερα παιδιά μας μιλούσαν κυρίως για το πώς η τωρινή ζωή τους ήταν δύσκολη και ανιαρή. Η αναμονή και το άγνωστο μέλλον τους δημιουργούσε ανασφάλεια και αβεβαιότητα. Αυτή η λέξη "αναμονή" έκρυβε πολύ πόνο καθώς δεν γνώριζαν τι θα συμβεί στο μέλλον και αισθάνονταν είχαν τσακισμένα φτερά και όνειρα. Ωστόσο, καταφέραμε μέχρι έναν βαθμό να αμβλύνουμε αυτό το πρόβλημα βοηθώντας τα να δημιουργήσουν έναν πιο αισιόδοξο τρόπο σκέψης και με περισσότερες προσδοκίες για το μέλλον».
Ζωγραφίζοντας με διαφορετικά μέρη του σώματος (μύτη, αγκώνας, δάχτυλα) πάνω στον υγρόποιημένο πηλό. Άμεση επαφή σώματος και υλικού, ελευθερία της κίνησης και αποτύπωσης της εικόνας.
Οι αστερισμοί εκφράζουν το προσωπικό ταξίδι, τους σταθμούς και τις δυσκολίες που μπορεί να συναντήσει κανείς. Χρησιμοποιήθηκαν λαδοπαστέλ και πέντε διαφορετικές στρώσεις χρωμάτων. Τα παιδιά χάραξαν τα χρώματα με ένα αιχμηρό αντικείμενο για να χαρτογραφήσουν τους αστερισμούς.Το μοναδικό συλλογικό έργο που συνδέει τα αγόρια με τα κορίτσια. Οι δύο ομάδες δούλεψαν ετεροχρονισμένα πάνω στην εγκατάσταση, δημιουργώντας προσωπικές διαδρομές και διασυνδέσεις με τα νήματα, με σκοπό την επικοινωνία των δύο ομάδων σε διαφορετικό χρόνο.Τρισδιάστατο εργο που αποπνέει την ανάγκη για σταθερότητα και την ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον. Στο συγκεκριμένο έργο χρησιμοποιήθηκαν πολλές και διαφορετικές τεχνικές και υλικά, που δουλεύτηκαν κατά τη διάρκεια του προγράμματος.Συλλογικό κολλάζ από φωτογραφίες που τραβήχτηκαν κατά τη διάρκεια του προγράμματος, τοποθετημένες με χρονολογική σειρά. Αναδρομή στις δραστηριότητες του παρελθόντος μέσα από εικόνες.Δίπλα από τις φωτογραφίες τα παιδιά έγραψαν τις σκέψεις και τα συναισθήματα τους για την καθεμία δραστηριότητα.
Με την εγγραφή σας στο newsletter του VICE συμφωνείτε να λαμβάνετε ηλεκτρονικά ενημερώσεις που αφορούν το VICE, οι οποίες ορισμένες φορές ενδέχεται να περιλαμβάνουν διαφημιστικό ή/και χορηγούμενο περιεχόμενο.
