Το Ελληνικό Γκρουπ στο Facebook Όπου Γνωρίζεις από Λογοτεχνία Μέχρι τον Άνθρωπο της Ζωής σου

«Ξεκίνησε από μια απλή περιέργεια. Στο μετρό, μου άρεσε να κοιτάζω τι διαβάζουν οι άνθρωποι γύρω μου. Αν με καταλάβαιναν, έκανα τον αδιάφορο ή ότι κοιτάω κάτι στο κινητό μου». Προτού ολοκληρωθεί η φράση του Γιώργου Τσακνιά, του συγγραφέα/ιστορικού/μεταφραστή λογοτεχνίας/εργαζόμενου στο Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, που πριν από οκτώ χρόνια ανάρτησε ένα από τα πιο δημοφιλή και με αντοχή στον χρόνο γκρουπ στο Facebook, το γνωστό σε όλους μας «Τι διαβάζουν οι άνθρωποι στο μετρό και το λεωφορείο; Ε;», θα ήθελα να κάνω μια ερώτηση: Πόσες φορές σου έχει τύχει;

Πόσες φορές, στριμωγμένος από τα ψώνια της συνεπιβάτη σου στο μετρό, έχεις αφήσει το βλέμμα σου να επικεντρωθεί πάνω στο βιβλίο που διαβάζει ο τύπος με τα ακουστικά ακριβώς απέναντί σου; Πόσες φορές έχεις παίξει αυτό το παιχνίδι με τα γράμματα – ξέρεις, αυτό που ίσα που βγάζεις άκρη με τα τρία πρώτα και μετά προσπαθείς να καταλάβεις ή να εμπνευστείς μόνος σου τον τίτλο;

Μέσα μας, κρύβουμε όλοι -ή τέλος πάντων, οι περισσότεροι- έναν γιαλαντζί Sherlock Holmes -ναι, ίσως τον λες και λίγο κουτσομπόλη-, που θέλει να μαθαίνει τι κάνει ο γείτονάς του. Τι πίνει, τι τρώει, τι διαβάζει. Ε, μιας και τα δύο πρώτα απαγορεύονται στο μετρό(!), δεν είναι περίεργο που διοχετεύουμε όλη μας την ενέργεια στην ικανοποίηση της τελευταίας αυτής περιέργειας.

Ο Γιώργος Τσακνιάς μάς έδωσε έναν ακόμη λόγο να γίνουμε καλύτεροι σε αυτό που ήδη κάναμε. Ή μάλλον μας έδωσε το κίνητρο: Τη συμμετοχή σε γκρουπ με ανθρώπους που μοιραζόμαστε την ίδια περιέργεια, αλλά ταυτόχρονα και αγάπη για αυτούς τους χάρτινους, τσακισμένους από τα χρόνια ήρωες, που δεν αφήνουν κανένα διαδικτυακό Fahrenheit 451 να τους ξεπαστρέψει.

Τον συνάντησα σε ένα καφέ στο τέλος της Ερμού. Είχε μαζί του τρία βιβλία με ποιήματα γραμμένα στα αγγλικά, τα οποία όπως μου εξομολογήθηκε δεν πρόλαβε να ανοίξει περιμένοντάς με, επειδή κάτι του κέντρισε το ενδιαφέρον στο Διαδίκτυο. Στους αγαπημένους του συγγραφείς βρίσκονται οι Chekhov, Borges, Kafka, Gogol, οι Αμερικάνοι του 19ου και οι Έλληνες του ίδιου αιώνα. Τα μέλη του γκρουπ του ίσως έχουν διαφορετική άποψη από εκείνον. Ίσως πάλι, όχι και τόσο.

«Ένα απόγευμα, γύρισα σπίτι και αποφάσισα να φτιάξω ένα γκρουπ με ανθρώπους που μοιράζονται την ίδια απορία με μένα: “Τι διαβάζουν οι άνθρωποι στο μετρό και το λεωφορείο;”. Στην αρχή, έβαλα ως μέλη μόνο τους φίλους μου. Η αλήθεια είναι ότι έχω αρκετούς φίλους από τον χώρο του βιβλίου (σ.σ.: εκδότες, μεταφραστές, συγγραφείς) που ήξερα ότι θα τους ενδιέφερε η συμμετοχή σε ένα τέτοιο γκρουπ. Προφανώς, δεν ήταν χιλιάδες».

«Έγιναν όμως», πετάχτηκα. «Ναι, έγιναν. Και το εντυπωσιακό είναι ότι έγιναν πολύ γρήγορα. Οκτώβριο του 2010 ξεκίνησε και σε τρεις- τέσσερις μήνες είχε γίνει κάτι πολύ μεγάλο. Ή τουλάχιστον, πολύ μεγαλύτερο από αυτό που περίμενα».

VICE VIDEO: Αυτό το Μάθημα Βlack Μetal Υoga Ξεκίνησε από μία «Τρολιά» στο Facebook

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

«Την πρώτη πίτα του γκρουπ την κόψαμε στο σπίτι μου, την Πρωτοχρονιά του 2011 και πραγματικά, είχα μεγάλο άγχος πόσοι θα έρθουν, επειδή το είχα γράψει σε όλα τα μέλη του γκρουπ. Εντάξει δεν περίμενα να έρθουν και 300 άτομα, αλλά τι θα γινόταν αν έρχονταν; Ήρθαν 50.

»Εκείνους τους πρώτους μήνες, για κάποιον λόγο που δεν τον έχω καταλάβει και εγώ ακριβώς, δημιουργήθηκε ένα πολύ σφιχτό γκρουπ, μια ομάδα. Είχαμε τα καλά του Facebook χωρίς να έχουμε τα κακά, κατά κάποιον τρόπο. Δημιουργήθηκε μια παρέα. Με κάποια μέλη είμαστε πλέον φίλοι σε βαθμό που ξεχνάω ότι τους ξέρω μέσα από ένα μέσο όπως το Facebook.

»Ειδικά την πρώτη περίοδο είχε πλάκα, επειδή βγαίναμε, τρώγαμε, πίναμε. Ήμασταν βιβλιόφιλοι, αλλά και κανονικοί άνθρωποι. Πηγαίναμε και σε εκδηλώσεις με βιβλία, αλλά δεν είμαστε οι nerds που νομίζεις.

»Πέρα από φιλίες, έχουν δημιουργηθεί και ζευγάρια, άνθρωποι που σήμερα ζουν μαζί. Έχουμε πάει και σε γάμο μελών που γνωρίστηκαν στο γκρουπ (σ.σ.: Γελάει, κάνει μία παύση και γελάει ξανά). Αυτό ήταν τόσο ωραίο και τόσο απρόσμενο».

«Ειδικά στην αρχή, την περίοδο που γίνονταν οι μεγάλες διαδηλώσεις και υπήρξαν οι νεκροί της Marfin, υπήρχε η ανάλογη αναστάτωση και στο γκρουπ. Όμως, έσβηνα σχεδόν όλα τα σχόλια. Τους έλεγα, “Παιδιά, αν είναι να βριστούμε, έχουμε προσωπικά προφίλ, που ο καθένας μας μπορεί να γράψει ό,τι θέλει δεν χρειάζεται να το κάνουμε σε ένα γκρουπ”. Γράφω και εγώ πολιτικά στο προφίλ μου και δεν το θεωρώ και καθόλου κακό. Το αντίθετο, το θεωρώ απαραίτητο σε αυτές τις εποχές. Αλλά το γκρουπ είναι κάτι άλλο. Ας φτιάξουμε ένα να το λέμε “πολιτικές συζητήσεις” να τα λέμε εκεί».

«Συγκεκριμένα, 29.400κάτι μέλη. Δεν είναι όλοι αυτοί ενεργοί, ωστόσο υπάρχουν πολλοί ενεργοί. Είναι ζωντανό το γκρουπ. Υπάρχουν άνθρωποι που ανεβάζουν καθημερινά. Το έκανα και εγώ παλιά, τώρα όχι τόσο. Σκέψου, έχω στο κινητό μου σημειώσεις με βιβλία που σκοπεύω να ανεβάσω και ακόμη δεν το έχω κάνει, επειδή έμπλεξα με τη δουλειά και ξεχάστηκα.

»Κατά καιρούς, υπάρχουν κάποιοι που ποστάρουν εκδηλώσεις βιβλιοφιλικού περιεχομένου, αλλά και αυτές τις σβήνω - χωρίς παρεξήγηση.

»Δεν με έχουν προσεγγίσει ποτέ για διαφημίσεις ή κάτι αντίστοιχο. Ή τουλάχιστον, δεν έχω δει κάτι τέτοιο στα μηνύματά μου - εκτός αν πηγαίνουν στα spam. Ωστόσο, είναι τόσο σαφές ότι σβήνουμε οτιδήποτε ξεφεύγει από το αντικείμενο του γκρουπ, που πιστεύω ότι δεν έχουν λόγο να το κάνουν».

«Τι είδους μηνύματα σας στέλνουν;», ήταν μια ερώτηση που μπήκε στη συζήτηση, παρέα με το λεμόνι στο τσάι του Γιώργου. Το γιατί τους έσβησε από το γκρουπ είναι το πιο συνηθισμένο. Τις περισσότερες φορές συνοδεύεται από την απάντηση, «Επειδή δημιουργούσαν προβλήματα, με άσχετα με το αντικείμενο ποσταρίσματα». Ομολογώ ότι θα πόνταρα σε μηνύματα γκρίνιας ανθρώπων που βλέπουν online σε ένα δημόσιο γκρουπ τη φάτσα τους, δίχως να έχουν δώσει τη συγκατάθεσή τους. Του το είπα. Εκείνος κάπως ξεβολεύτηκε από τη θέση και τη μέχρι πρότινος καλή του διάθεση.

VICE VIDEO: Tι Κάνουν τα Social Media στην Ψυχή σου

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

«Αυτή είναι μια συζήτηση που κατά καιρούς γίνεται στο γκρουπ. Ξέρεις τι; Είναι και ατομική ευθύνη όλο αυτό. Αλλά από την άλλη, είναι ένας κατεξοχήν δημόσιος χώρος που ασχολείται με το συγκεκριμένο αντικείμενο. Να αναπαραχθεί αλλού, λίγο δύσκολο, επειδή δεν υπάρχει λόγος. Κακόβουλα σχόλια για την εμφάνιση κάποιου. σε στιλ “Κοίτα πώς είναι αυτός” ή “Τι φοράει αυτή” σβήνονται απευθείας. Το λέμε άλλωστε ρητώς ότι απαγορεύονται σχολιασμοί που δεν αφορούν στα βιβλία. Άσε που εάν κάποιος δει τη φωτογραφία του στο γκρουπ, ενοχληθεί και μας ζητήσει να την κατεβάσουμε, εννοείται ότι θα το κάνουμε».

«Ωστόσο, δεν έχεις λάβει τέτοιο μήνυμα, σωστά;», επιμένω. «Σωστά - και αυτός είναι και ένας λόγος που τσαντίζομαι κάθε φορά που κάνω αυτήν τη συζήτηση. Επειδή μονίμως γίνεται σε μια θεωρητική βάση. Δεν έχει υπάρξει ποτέ τέτοιο συμβάν.

»Ίσα-ίσα, έχω να μοιραστώ το αντίθετο: Έχει τύχει κάποιος να φωτογραφίσει μέλος του γκρουπ και μετά να γίνεται απίστευτη καζούρα από τους υπόλοιπους, μόλις πει ότι “Είμαι εγώ” ή τον βρουν οι υπόλοιποι και τον ταγκάρουν. Πανηγυρίζουμε την αναγνωριση κτλ».

Το πρώτο βιβλίο που ποσταρίστηκε στη σελίδα δεν το θυμάται και «Είναι και δύσκολο να ανατρέξω για να σου το βρω». Όμως υπάρχουν πολλά βιβλία που επανέρχονται και που ποστάρονται συχνά-πυκνά. «Βλέπεις από best sellers τύπου Jo Nesbo -που εγώ προσωπικά δεν έχω διαβάσει- βλέπεις και πολύ κλασικά τύπου Chekhov».

«Δεν λέγεται πουθενά στο γκρουπ ότι φωτογραφίζουμε μόνο τα “καλά” βιβλία - και η Μαντά και η Χρυσηίδα Δημουλίδου έχουν ανέβει. Το αντικείμενο του γκρουπ είναι να καταγράφει το τι διαβάζει ο κόσμος. Από εκεί και πέρα, συζητήσεις τέτοιου τύπου βεβαίως γίνονται και χωρίς βρισιές και προσβολές είναι εποικοδομητικές από κάθε άποψη. Το ότι κάποιος μπορεί να πει τη γνώμη του, είναι κάτι το θεμιτό. Άλλωστε, αυτό είναι και ένα δείγμα αναγνωστικού κοινού ενός συγγραφέα που γράφει και για να κριθεί από το κοινό του.

»Η προσωπική μου γνώμη είναι ότι προφανώς υπάρχει καλύτερη και λιγότερο καλή λογοτεχνία. Σε αυτό το γεγονός υπάρχει το υποκειμενικό κριτήριο, υπάρχει όμως και το αντικειμενικό. Σε κάθε περίπτωση, η φιλαναγνωσία από μόνη της μόνο καλό μπορεί να κάνει. Είναι λίγα τα βιβλία που κάνουν κακό, όταν τα διαβάζεις και αυτά είναι πολύ συγκεκριμένα».

Κάνω την ερώτηση, «Όπως;» και ακολουθεί ο διάλογος:
- Όπως;
- Θα εκνευριστώ, αν δω κάποιον στο μετρό να διαβάζει το «Ο Αγών μου». Αλλά οι λόγοι είναι εντελώς άλλοι από το αν το βιβλίο είναι καλό ή λιγότερο καλό.
- Παρόλα αυτά, δεν πιστεύεις ότι το συγκεκριμένο και το όποιο βιβλίο, για να απορριφθεί από κάποιον, θα πρέπει να έχει διαβαστεί;
- Ναι, αλλά μόνο από έναν εκπαιδευμένο αναγνώστη. Από κάποιον που ξέρει τι διαβάζει και έχει σαφή γνώση της Ιστορίας. Πιάσαμε ένα επίτηδες ακραίο παράδειγμα. Δεν θα έλεγα σε καμία περίπτωση να απαγορευτεί το συγκεκριμένο ή οποιοδήποτε βιβλίο.

«Του Jean Cocteau: “Κινδυνεύουμε να μας πάρουν στα σοβαρά και αυτό θα είναι η αρχή του τέλους”».

«Η πραγματικότητα είναι πραγματικότητα, οπότε κατά τη γνώμη μου είναι και λίγο αστείο να συμπεριφερόμαστε λες και κάτι δεν ισχύει ή δεν υπάρχει. Το να θρηνεί κανείς ή να πενθεί ότι υπάρχουν τα social media και δεν διαβάζουμε είναι μάταιο, επειδή υπάρχουν και επειδή οι άνθρωποι τα χρησιμοποιούν. Από εκεί και πέρα, παίζει ρόλο τι χρήση κάνει ο καθένας. Το ίδιο συνέβη και όταν πρωτοεμφανίστηκε η τηλεόραση. Σε έναν βαθμό, προφανώς είχαν δίκιο. Υπήρξαν άνθρωποι εθισμένοι στην τηλεόραση και ως λαός, ειδικά παλαιότερα, βλέπαμε πάρα πολλή τηλεόραση. Τώρα, μπορεί να είμαστε υπερβολικά online. Αυτό από μόνο του, δεν σημαίνει κάτι.

»Προσωπικά, έχω συνειδητοποιήσει ότι έχω ανοιχτό το Facebook στον υπολογιστή σε ένα tab και κάθε λίγο και λιγάκι επισκέπτομαι τη σελίδα, δίχως καν να καταλαβαίνω τι κοιτάζω μερικές φορές. Αυτό είναι πράγματι, χάσιμο χρόνου. Από την άλλη, το ίντερνετ γενικά, αλλά και το ίδιο το Facebook, μας δίνουν τρομερές δυνατότητες που ούτε στον ύπνο μας δεν μπορούσαμε να φανταστούμε ότι υπάρχουν. Σκέψου ότι υπάρχει γκρουπ ειδικό σε οποιοδήποτε θέμα. Μπορείς να δικτυωθείς παγκοσμίως με ανθρώπους που έχετε ένα τρελό και πολύ ιδιαίτερο κοινό ενδιαφέρον.

»Σίγουρα το κακό που κάνει το Facebook είναι ότι αυξάνει το ρυθμό με τον οποίο διαμοιράζεται ο όγκος της πληροφορίας και άρα εντείνει τη δυσκολία με την οποία την αφομοιώνουμε, την κρίνουμε και εν τέλει την αποθηκεύουμε στο κεφάλι μας. Το βιβλίο ακολουθεί μια σχεδόν αντίστροφη διαδικασία. Θέλει και απαιτεί χρόνο.

»Στο Facebook υπάρχει μια βιασύνη. Θέλεις να σχολιάσεις γρήγορα, λες και κάτι γίνεται αν μιλήσεις λίγο αργότερα. Επίσης, θεωρείς ότι οφείλεις να μην αφήσεις κάτι ασχολίαστο.

»Για να σου δώσω ένα παράδειγμα, υπάρχουν φορές που ποστάρω ένα άρθρο στην προσωπική μου σελίδα στο Facebook με μια συνοδευτική παράγραφο από πάνω. Ε, λοιπόν, από τα σχόλια καταλαβαίνεις ότι υπάρχουν άνθρωποι που όχι μόνο δεν μπήκαν στον κόπο να διαβάσουν το άρθρο, αλλά ότι έβγαλαν συμπέρασμα χωρίς να έχουν διαβάσει ολόκληρη ούτε καν τη δική μου παράγραφο.

»Όλοι όσοι συμμετέχουμε στο Facebook φτιάχνουμε έναν εικονικό εαυτό ο οποίος σιγά σιγά αυτονομείται και θεωρεί ότι δεν πρέπει να αφήσει ασχολίαστη την είδηση της ημέρας ή το αντίστοιχο trend. Όλο αυτό μπορεί να σε καταπιεί.

»Το θέμα είναι να συναντιούνται πάντα οι δύο κόσμοι. Το ξέρεις ότι έχουν βγει βιβλία από κείμενα που πρωτοδημοσιεύθηκαν στο Facebook; Όχι μόνο δοκίμια ή άρθρα, αλλά και μυθοπλασία».

«Με γεια του με χαρά του, εάν κάποιος απλώς βλέπει τι διαβάζουν οι άλλοι, δίχως να διαβάζει ο ίδιος. Εκείνο που είναι λίγο αστείο, είναι ο άλλος να αφήνει να εννοηθεί ότι έχει διαβάσει εκατοντάδες βιβλία, ενώ εσύ καταλαβαίνεις ότι δεν το έχει κάνει. Μερικές φορές, κάνει μπαμ, δεν μπορώ να σου περιγράψω πώς».

«Σκέφτηκες άραγε ποτέ να κλείσεις το Facebook;», απόρησα. Ψύχραιμα, κούνησε το κεφάλι προς τα πάνω. «Δεν σκέφτηκα ποτέ να κλείσω το Facebook, επειδή δεν έχω αισθανθεί ποτέ ότι με κατάπιε. Έχω πολλούς φίλους που το έκαναν και επέστρεψαν. Αυτά τα δραματικά του “φεύγω” και “γεια σας”, δεν τα μπορώ. Δεν μπορείς να το ελέγξεις; Εδώ εγώ έκοψα το τσιγάρο και το λέω με πόνο καρδιάς -επειδή με μεγάλη δυσκολία το κατάφερα εδώ και επτά μήνες- και δεν θα μπορώ να διαχειριστώ τη σχέση μου με το Facebook;».

Όταν ουσιαστικά «ελέγχεις» ένα γκρουπ που αριθμεί σχεδόν 30.000 άτομα, θα πρέπει να νιώθεις μια ευθύνη, λογικά. Ο Γιώργος, δεν το βλέπει ακριβώς έτσι. Απλώς θα ήθελε να έχει τον χρόνο να μπορεί να κάνει και άλλα πράγματα. «Έχει μια ευθύνη να μην το αφήσεις να χάσει την ταυτότητά του. Μου περνάει πολλές φορές η σκέψη ότι θα μπορούσε κάπως να έχει μετεξελιχθεί. Να πάρει πρωτοβουλίες για βιβλιοφιλικές δράσεις κτλ. Απλώς αυτά τα πράγματα, επειδή θέλουν χρόνο, καλό θα ήταν να μην τα ξεκινήσεις, εάν δεν είσαι σίγουρος ότι μπορείς να τα φέρεις σε πέρας».

«Δεν θέλησα να μεταφέρω το γκρουπ στο Instagram, επειδή εστιάζει στη φωτογραφία και στο γκρουπ μας η φωτογραφία είναι το δευτερεύον. Επίσης, αυτή η ιστορία περί δεοντολογίας που λέγαμε παραπάνω αμέσως θα έπαιρνε άλλη διάσταση, επειδή θα εστίαζε ο άλλος στην εικόνα».

Σε εκείνο το σημείο ίσως ήθελα να σχολιάσω ότι το Instagram, με την εμμονή στην εικόνα και την τελειότητα, δύσκολα θα μπορούσε να χωνέψει το story ενός βιβλίου.

Αλλά επειδή μαζευτήκαμε σήμερα εδώ για το Facebook και το γκρουπ του που εξυμνεί το «book» σε συνδυασμό με το «face», είναι τουλάχιστον άδικο να μην κλείσουμε με ένα «ζήτω» στους ανθρώπους που δεν σταματούν να διαβάζουν μπροστά ή πίσω από μια κάμερα. Μπροστά ή πίσω από μια οθόνη.

Περισσότερα από το VICE

Υπάρχουν 10 Τόνοι «Σοκολάτας» στον Βυθό της Κρήτης;

Πώς Είναι να Κάνεις το Αγροτικό σου ως Γιατρός στην Άγονη Γραμμή τον Χειμώνα

Η Ελένη Δολοφονήθηκε Επειδή Είπε «Όχι»