Είσαι Πράγματι ένας «Βασανιμένος Καλλιτέχνης» ή Μήπως ένας Εξεζητημένος Κόπανος;

29 Ιουλίου 1890, Auvers-sur-Oise, Γαλλία. Για πρώτη φορά, στα 37 του χρόνια, ο Vincent van Gogh είναι πολύ παραγωγικός. Μετά από οχτώ δημιουργικά χρόνια, έβλεπε την άνοδό του. Και, όπως όλοι οι καλλιτέχνες, στο τέλος του 19ου αιώνα, έχοντας περάσει τόσα χρόνια απόρριψης, οι κριτικοί τον έφθειραν. Ο Manet, ο Monet, ο Renoir, ο Degas… ξεκίνησαν με την απόρριψη του Salon de Paris. Αργότερα, έφεραν την αλλαγή. Όταν ήρθε η σειρά του vanGogh, πέθανε στο σπίτι του, μετά από αυτοτραυματισμό με όπλο, στο στήθος.

Τι τον έκανε, όμως, να αυτοκτονήσει, σε μια τέτοια περίοδο της ζωής του; Είναι γεγονός, ότι ο van Gogh ήταν μανιοκαταθλιπτικός, αλλά γιατί να στοχεύσει στο στήθος και όχι στο κεφάλι; Γιατί να στήσει ένα βουκολικό σκηνικό, που περιέγραψε μόλις δυο εβδομάδες νωρίτερα (σε ένα γράμμα προς τον αδερφό του) ως «αναζωογονητικό και υγειές»; Και γιατί ο vanGogh, γνωστός στους κατοίκους τη Auvers, να γίνει πρώτο θέμα, από ένα όπλο;

Από το The Sorrows of Young Werther στην Fat White Family, ο κόσμος έχει την εικόνα του αγωνιζόμενου καλλιτέχνη. Θέλουμε να σκεφτόμαστε τους καλλιτέχνες, με το πινέλο στο ένα χέρι, ενώ με το άλλο, να σκουπίζουν τα δάκρυά τους. Σαν ανθρώπους που βιώνουν μια συνεχή δοκιμασία. Δεν χρειάζεται να είναι πάντα έτσι, γιατί η τέχνη μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους. Και, τολμώ να πω, ότι περισσότερα έργα έχουν γίνει σε περίοδο ευδαιμονίας, στη ζωή του καλλιτέχνη, παρά κατήφειας. (Η απόδειξη βρίσκεται στους Ιμπρεσιονιστικούς πίνακες του van Gogh.)

Αυτό που εξακολουθεί να κρατάει αυτό το μύθο ζωντανό, είναι ο μιμητισμός –μια «στολή» για τους μελλοντικούς φοιτητές του Saint Martins. Ο πόνος, δεν έφερε ποτέ κάτι καλό. Και το να προσδίδεις τη δημιουργικότητα ενός καλλιτέχνη στον πόνο και το βασανισμό, είναι προσβλητικό. Είναι μια κατάσταση που ανήκει στη φαντασία της κοινής γνώμης, λες και ο πόνος, είναι ο μόνος τρόπος για να δεις την τέχνη. Είναι σκληρό να πιστεύει κανείς ότι, αν οι καλλιτέχνες δεν ήταν πνιγμένοι από άγχος και νευρώσεις, οι απλοί άνθρωποι δεν θα μπορούσαν να εκτιμήσουν την τέχνη, γιατί θα ήταν πολύ προσιτή.

Δεν χρειάζεται να υπάρχει δυστυχία πίσω από κάθε έργο. Δεν είναι λόγος ύπαρξης. Δυστυχώς –μετά από 70 χρόνια Χολιγουντιανής μονότονης αλληγορίας αποτυχημένων σεναριογράφων που γράφουν για άστεγους βιρτουόζων και βασανισμένους καλλιτέχνες- η ανάγκη για δημιουργικότητα, πάει χαμένη. Η σύγχρονη αντίληψη, θέλει την τέχνη να γίνεται κυρίως από θλιμμένους γκέι.

Πρέπει να αναγνωριστεί, ότι αυτό δεν συμβαίνει σε κανένα άλλο τομέα. Δεν χρειάζεται να έχω επιληψία, για να φτιάξω ωραία σάντουιτς. Οι ποδοσφαιριστές, δεν χρειάζεται να έχουν καταπονημένο οπίσθιο μηριαίο, για να βάλουν γκολ.

Μόνο ηλίθιοι φοιτητές Καλών Τεχνών νιώθουν την ανάγκη να αποδώσουν οποιαδήποτε μετριότητα κάνουν, σε κάποια στραβή που συνέβη κάποτε στη ζωή τους. Ένα μονοφυλάκι σε κάποιο πάρτι, παρουσιάζεται ως εθισμός στα ναρκωτικά. Το χτυπηματάκι από αμάξι, ενός φίλου σου, όταν ήσασταν παιδιά, γίνεται ταινία του StephenKing, όπου το τρένο πατάει ένα παιδάκι. Πρέπει να υπογραμμίσεις το όνομά σου στο Twitter, και γίνεται η τραγωδία της ζωής σου. Κάτι τέτοιοι, έκαναν την τέχνη μορφή συμπόνιας.

Γιατί δεν τελειώνει αυτό το βιολί με τους «Βασανισμένους Καλλιτέχνες»; Ruebens, Velazquez, Picasso, Einstein, Newton, Mozart, Shakespeare, Dickens, Wodehouse, Raphael, Van Dyck, Matisse, Bach, Tolkien. Ακόμα και η αιματοχυσία ενός πολέμου, δεν ώθησε κανέναν στη αυτολύπηση.

Αυτό το ψέμα, δημιούργησε μια ασυμβατότητα ανάμεσα στο χρήμα και την τέχνη, κάνοντας την πώληση των έργων κάτι κακό. Αλλά όλοι ενδιαφέρονται για το χρήμα. Πάντα έτσι ήταν. Απλά τώρα, δεν παραδέχονται ότι μπορεί να είναι δυσφημιστικό γι' αυτούς, οπότε παγιδεύονται στην υποκρισία. Ο Michelangelo, κολύμπαγε στο χρήμα μέχρι το τέλος της ζωής του. Σε σημερινή αντιστοιχία, θα είχε 44 εκατομμύρια ευρώ. Ο Rubens, ήταν επίσης αρκετά ικανοποιημένος, για τα δεδομένα της χώρας του, καθώς και ο Titian. Έχουμε ξεχάσει την ιδέα του καλλιτέχνη που δεν είναι πάμφτωχος.

Η περιφρόνηση προς τον Hirst, την Emin, και τους υπόλοιπους Νέους Βρετανούς Καλλιτέχνώες, ξεκίνησε τη δεκαετία του '90, που συνέδεσαν την τέχνη με την απολαβή χρημάτων, επειδή διασκέδαζαν και μέθαγαν κάθε βράδυ στο ColonyRoomτου Σόχο. Αυτό έκανε τους κριτικούς να αναρωτιούνται. Αν ο Damien Hirst, είχε ανακατεμένα μαλλιά, έμενε σε μια τρύπα και είχε δηλώσει πάμπτωχος, δεν θα ήταν το ίδιο στιγματισμένος σήμερα. Το κοινό, δεν μπορεί να ταυτιστεί μαζί του, γιατί είναι πλούσιος ενώ αυτό όχι. Γιατί είναι καλλιτέχνης, και οι καλλιτέχνες πρέπει να είναι συνέχεια δυστυχείς. Άρα ο Damien, θα έπρεπε να είναι φτωχός. Αυτά είναι μαλακίες.

Είναι σημαντικό να κατανοηθεί, ότι ένας πίνακας, ένα βιβλίο ή μια ταινία, μπορεί να γίνει, άσχετα με τα προσωπικά βάσανα του εκάστοτε δημιουργού. Όπως είπα, ο van Gogh, τα είχε χαμένα, και δεν μπορούσες να συνεννοηθείς μαζί του. Δεν είχε τα λογικά του, και έπινε ακατάπαυστα. Όταν έφτασε στο Παρίσι, είχε ήδη σύφιλη, και στο Βέλγιο, όπου εκδιώχθηκε από μια σχολή, τα δόντια του ήταν τόσο σάπια, που του εξήγαν 10, σε μια επίσκεψη. Επίσης, είχε επιληψία, οξεία διαλείπουσα πορφυρία και δηλητηρίαση από μόλυβδο. Οπότε δικαιολογείται για το πώς ένιωθε κατά καιρούς. Οτιδήποτε και να είχε, δεν ήταν ο λόγος που έκανε όλα αυτά τα έργα. Ο vanGogh, δεν ήταν δημιουργικός εξαιτίας των συμφορών της ζωής του. Ήταν δημιουργικός, παρόλα αυτά. Έκανε τη δουλειά του και προχώραγε παρακάτω.

(Image of Hirst via)

Οι νέοι, δεν πρέπει να εγκαταλείπουν ακαλλιέργητοι το σχολείο, επειδή τους έμαθαν να συνδέουν τη ζωγραφική ή τη συγγραφή με την ανθρώπινη αδυναμία. Ας διδαχθούν για τον Picasso. Δεν εννοώ ότι έζησε μια ευτυχισμένη ζωή, χωρίς προβλήματα, αλλά είχε μια μακρά, επιτυχημένη και πλούσια ζωή, ως καλλιτέχνης. Χρειάζονται θετικά παραδείγματα. Ας γίνουν διαλέξεις για τον Caravaggio – θα τον λατρέψουν.

Πάμε 300 χρόνια πριν τον vanGogh: την εποχή της Αναμόρφωσης. Ο Caravaggio, γεννημένος στο Μιλάνο, διαφεύγει στη Ρώμη, αφού έδειρε έναν αστυνομικό. Είναι 21 ετών. Στην εκκλησία επικρατεί πανικός και χρειάζεται την τέχνη. Πολλοί ανερχόμενοι καλλιτέχνες μαζεύονται στην πόλη και ο Caravaggio, είναι μάλλον ο καλύτερος. Οι πίνακές του κέντρισαν το ενδιαφέρον του Καρδινάλιου delMonte, ο οποίος παίρνει μερικά έργα του από το κατάστημα που βρίσκονταν, και καλεί τον καλλιτέχνη να μείνει στο Palazzo, οικότροφος, υπό την αιγίδα του, με δωμάτιο και στούντιο. Με την παρέα ποιητών, φιλόσοφων και μουσικών. Με όλα αυτά γύρω του, δημιουργεί την καλύτερη δουλειά του.

Στο μεταξύ, βρίσκεται στην εποχή της Αναμόρφωσης της Ιταλίας. Καβγάδιζε με τους πάντες: Πόρνες, στρατιώτες, Ρωμαίους φύλακες, τον σπιτονοικοκύρη του, ακόμα και με άλλους ζωγράφους. Στο ιστορικό ενός δικαστηρίου, καταγράφηκε ότι πέταξε ένα πιάτο με αγκινάρες στη μούρη ενός σερβιτόρου, επειδή ήταν σερβιρισμένες με βούτυρο αντί για ελαιόλαδο. Για κάτι τέτοια, μπαινοβγαίνει στις φυλακές. Και ποιος τον βγάζει από 'κεί; Οι επιφανείς φίλοι του.

Η ζωγραφική είναι κάτι που αγαπάει και το μόνο στο οποίο είναι καλός.

Το 1606 ήρθε η καταστροφή. Καθώς τσακώνεται με κάποιον Ranuccio Tommassoni, για το σκορ ενός αγώνα τένις, βγάζει το σπαθί του, τον καρφώνει στο πουλί και τον σκοτώνει. Το σκάει στη Νάπολη, και μένει εκεί για ένα χρόνο, με ένα φίλο του –κάνει λίγους πίνακες- και πάει στη Μάλτα. Απολαμβάνει τη ζωή ως Ιππότης του Τάγματος, μέχρι που πυροβολεί κάποιον στο πόδι και μπαίνει φυλακή.

Εκτίει την ποινή του; Όχι, επειδή είναι ο Caravaggio. Το σκάει από το κελί του, κατεβαίνει 60 μέτρα γκρεμού, κολυμπάει, μπαίνει σε μια βάρκα και φτάνει στη Σικελία. Πίσω στη Ρώμη, ο Καρδινάλιος Scipione Borghese εκδίδει ένταλμα θανάτου: Φέρτε μου το πτώμα του Caravaggio. (Ή έστω, το κεφάλι.) Ο Caravaggio γίνεται λιώμα κάθε μέρα. Μια φορά, μια συμμορία τον έδειρε έξω από μια ταβέρνα και τον άφησε ημιθανή. Όμως, συνεχίζει να έχει ταλέντο στη ζωγραφική, κι έτσι παίρνει τα πινέλα του και φτιάχνει το «Δαβίδ με το κεφάλι του Γολιάθ». Σ' αυτόν τον πίνακα, ζωγραφίζει τον εαυτό του, όχι ως τον ήρωα, Δαβίδ, αλλά ως Γολιάθ. Τον στέλνει στη Ρώμη και ο πάπας Παύλος Ε' αίρει το ένταλμα.

Το καράβι σαλπάρει για τη Ρώμη, αλλά ο Caravaggio δεν είναι μέσα. Το χάνει, γιατί το κυνηγούσε τρέχοντας στις παραλίες, πριν πεθάνει, σε ηλικία 38 ετών, πιθανόν από πυρετό, λόγω κακού ανοσοποιητικού συστήματος.

Ο Caravaggio, δεν ανακάλεσε κάποιο επεισόδιο της παιδικής του ηλικίας. Δεν χρειαζόταν. Η πανούκλα σκότωσε τον παππού και τον πατέρα του την ίδια μέρα, όταν ήταν 5 ετών, και δεν έπαιξε κανένα ρόλο στη ζωγραφική του. Ζωγράφιζε τους περιπλανώμενους της Ρώμης και δεν κολάκευε κανέναν. Ζωγράφιζε για τους ανθρώπους. Σήμερα, η ζωγραφική αντιμετωπίζεται αλλιώς. Σαν να πρόκειται για μια ελιτιστική κοινωνία, που δεν απευθύνεται στον συνηθισμένο άνθρωπο.

Δεν θέλω να πιστέψεις ότι το σύμπαν εξελίσσεται για το καλό σου, ούτε ότι πρέπει να νιώθεις ασήμαντος. Τίποτα το δημιουργικό δεν μπορεί να εκτελεστεί αρνητικά. Ο Nabakov, είχε δίκιο –όποιος πιστεύει, ή παριστάνει ότι έχει, μηδενιστική άποψη για την ανθρώπινη ζωή, είναι απαράδεκτα μη-παρατηρητικός. Ο κόσμος, χοροπηδάει σαν σκυλί για να είσαι μέσα σ' αυτόν. Υπάρχουν άνθρωποι που ψάχνουν για τα ταλέντα αυτού του κόσμου. Γι' αυτό σταμάτα να φέρεσαι σαν παρίας, επειδή καπνίζεις στριφτά, ξύρισε αυτό το γελοίο μούσι και κάνε κάτι δημιουργικό, για μια κοινωνία που διψάει για τέχνη.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.