​Τα Συνταγογραφούμενα Φάρμακα Σκοτώνουν Τη Γενιά μας Σιωπηλά

Είναι πολύ εύκολο να βρεις συνταγογραφούμενα φάρμακα -πας δεν πας στο γιατρό για να στα γράψει. Την προηγούμενη εβδομάδα, αγόρασα 3 Valium από τον συγκάτοικό μου. Το ένα το πήρα για να αναπληρώσω τον χαμένο ύπνο της εβδομάδας, τα υπόλοιπα τα έδωσα σε μία φίλη που της αρέσει να παίρνει Valium μαζί με αλκόολ. Κοιμήθηκε όρθια, στην κυριολεξία. Τότε, σκέφτηκα ότι μάλλον δεν θα έπρεπε να αγοράζω συνταγογραφούμενα φάρμακα και να τα δίνω δεξιά και αριστερά. Aλλά επειδή το Valium είναι πάνω κάτω νόμιμο, και επειδή είχα ήδη πιει και 4 ποτά όταν της τα έδωσα, εκείνη την ώρα η αλήθεια είναι ότι δεν μου πέρασε από το μυαλό.

Τέτοιου τύπου φάρμακα -όπως τα παυσίπονα, οι ψυχοδραστικές βενζοδιαζεπίνες, ή φάρμακα για την επιληψία- σε κάνουν να νιώθεις ότι αιρωρείσαι επάνω σε ένα σύννεφο. Τα πρόστιμα και οι ποινές σε περίπτωση που σε πιάσουν να τα αγοράζεις ή να τα πουλάς, είναι πολύ μικρότερα σε σχέση με τα παράνομα ναρκωτικά. Αυτό είναι το appeal των φαρμάκων αυτών, αλλά παράλληλα και ο κίνδυνος τους.

Τον τελευταίο χρόνο στη Βρετανία, 220 θάνατοι αποδόθηκαν στο Tramadol -ο αριθμός έχει σχεδόν τριπλασιαστεί από το 2009- ενώ 342 θάνατοι, σύμφωνα με ισχυρισμούς, αποδόθηκαν σε δηλητηρίαση από βενζοδιαζεπίνες –ο αριθμός των θανάτων έχει αυξηθεί κατά 20%, ενώ βρίσκεται στα υψηλότερα επίπεδα από το 1993 που άρχισαν οι καταγραφές των θανάτων που οφείλονται σε δηλητηρίαση από φάρμακα.

Στην Αμερική, το πρόβλημα είναι πολύ χειρότερο. Κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους, ένας στους εννέα νέους έπαιρνε συνταγογραφούμενα φάρμακα χωρίς να υπάρχει ιατρικός λόγος. Ενώ, πάνω από 2500 Αμερικανοί κάθε μέρα, κάνουν κατάχρηση συνταγογραφούμενων φαρμάκων. Τα στατιστικά στοιχεία, σε συνδυασμό με τους θανάτους υψηλού προφίλ, όπως αυτός του Heath Ledger και του Michael Jackson, δείχνει ότι συχνά αντιμετωπίζουμε το ζήτημα της κατάχρησης των συνταγογραφούμενων φαρμάκων σαν ένα αμερικανικό πρόβλημα. Δεν είναι όμως.

Τον περασμένο μήνα, ένα ζευγάρι εικοσάρηδων, βρέθηκε νεκρό σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου στην Άγκρα της Ινδίας, μετά από υπερβολική δόση υπνωτικών χαπιών, αντικαταθλιπτικών και σιροπιού για το βήχα. Ο άνδρας, ένας 27χρονος δάσκαλος ονόματι James Gaskell, είχε περάσει τις προηγούμενες εβδομάδες Tweetάροντας για το πόσο εύκολα αγόραζε συνταγογραφούμενα φάρμακα. «Με μια συνταγή στην Ινδία (αφού πεις στον γιατρό τι να γράψει) να είσαι σίγουρος ότι θα καταφέρεις να φτιαχτείς…», έγραψε, «Κωδεΐνη. Valium, Xanax και Lyrica. Winning».

Ο θάνατος του ζευγαριού δεν με εξέπληξε, ούτε και τα Tweets του James για το πόσο εύκολα διαθέσιμα είναι τα συνταγογραφούμενα φάρμακα στο εξωτερικό. Στην Αγγλία, το πιο εθιστικό φάρμακο που διατίθεται στα φαρμακεία είναι η κωδεϊνη, καθώς και ορισμένα είδη σιροπιού για το βήχα. Άλλες χώρες, ωστόσο, ιδιαίτερα στην Ασία και την Κεντρική Αμερική, έχουν λιγότερο αυστηρές πολιτικές.

Την πρώτη φορά που πήγα στην Ινδία, στα 19 μου, αγόρασα πολλά πακέτα Valium από ένα φαρμακείο, μόνο και μόνο επειδή μπορούσα. Ήμουν νέος και μάλλον μου άρεσε πολύ η ιδέα του να μαστουρώνω με κάτι που θα μπορούσα να αγοράσω από ένα κατάστημα. Μπορεί να έχω μεγαλώσει από τότε, αλλά έκανα ακριβώς το ίδιο στην Καμπότζη φέτος, στα 22 μου. Μπήκα σε ένα φαρμακείο και αγόρασα δύο πακέτα Valium των 5mg και των 10mg. Αυτή τη φορά, τα αγόρασα για να καταφέρω να κοιμηθώ στην πτήση του γυρισμού, αλλά ξέρω πολλούς φίλους μου -στα είκοσί κάτι τους- που θα τα κατέβαζαν χωρίς δεύτερη σκέψη με μια μπύρα.

Όταν ήμουν στην Καμπότζη, συνάντησα πολλούς νέους Βρετανούς ταξιδιώτες ή ομογενείς οι οποίοι έπαιρναν τακτικά ένα κοκτέιλ φαρμάκων με αλκοόλ. Η πιο συνηθισμένη «συνταγή» ήταν Xanax, Valium και Tramadol, αλλά μου είπαν ότι μπορείς επίσης να αγοράσεις υγρή κεταμίνη, μορφίνη και Oxycontin. «Αυτά μπορείς να τα βρεις σε οποιοδήποτε φαρμακείο», μου είπε ο 27χρονος Paul, ο οποίος ζει στο Siem Reap. «Τα συνταγογραφούμενα φάρμακα είναι φθηνά και τα βρίσκεις πάρα πολύ εύκολα. Δεν υπάρχουν νόμοι γι' αυτά εδώ».«Γιατί είναι τόσο δημοφιλή;»«Σε κάνουν να νιώθεις σαν να είσαι μαστουρωμένος:mellow και laid back. Kαι δεν σε κάνουν επιθετικό».

Αλλά, είναι και επικίνδυνα, όπως φάνηκε και από τον θάνατο του Gaskells. «Υπάρχει μια τεράστια ναρκωκουλτούρα στα πανεπιστήμια, ιδίως στο Ηνωμένο Βασίλειο, και όταν οι φοιτητές έρχονται εδώ νομίζουν ότι είναι αήττητοι», μου λέει ο Paul. «Πολλοί ταξιδεύουν για να πειραματιστούν. Ξέρω ανθρώπους που έχουν σoυτάρει κεταμίνη ή που έχουν πάρει Tramadol πρωκτικά. Είναι τρομακτικό το πόσοι νέοι ταξιδιώτες πεθαίνουν έπειτα από υπερβολική δόση ναρκωτικών. Επιπροσθέτως, αν κάποιος πεθάνει στο hostel σoυ θα πρέπει να πληρώσεις ένα τεράστιο πρόστιμο στην αστυνομία, οπότε αυτό που συμβαίνει συνήθως είναι ότι πετούν τα πτώματα εξώ και η αστυνομία τα ανακαλύπτει μετά».

Όλα αυτά τα στοιχεία είναι πολύ ανησυχητικά. Αλλά αυτό που είναι επίσης ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι μπορείς να φέρεις τα φάρμακα μαζί σου στο Ηνωμένο Βασίλειο και να συνεχίσεις το πάρτι.

Ρώτησα το UK Border Force, γιατί αφού η εισαγωγή των συνταγογραφούμενων φαρμάκων στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι παράνομη, δεν έχω ακούσει ποτέ να ζητούν τις συνταγές. Μου απάντησαν ότι έχουν μία «συγκεκριμένη προσέγγιση και ότι λειτουργούν βάσει πληροφοριών», το οποίο βασικά σημαίνει ότι αν δεν έχουν βγάλει ένταλμα για την σύλληψή σου, κανείς δεν δίνει δεκάρα.

Η εισαγωγή συνταγογραφούμενων φαρμάκων από χώρες του εξωτερικού είναι ο πιο συνηθισμένος τρόπος με τον οποίο καταλήγουν στα χέρια των φίλων μου, και συνήθως στα δίνουν παιδιά που έχουν φύγει για gap year τα οποία δεν θα τολμούσαν ποτέ να κάνουν εμπόριο Class-A ναρκωτικών.

Ο πρώην έμπορος ναρκωτικών Dan μου εξηγεί ότι, επειδή το Valium έχει χαμηλή τιμή στο δρόμο, τα κέρδη είναι πολύ λίγα, εκτός αν πουλάς μεγάλες ποσότητες. Όταν πούλαγε Valium, τα αγόραζε μεταξύ 20p και 30p το καθένα και τα έδινε για £1 αν ήταν singles ή για 50p αν ήταν χύμα. Οι πελάτες του ήταν κυρίως φοιτητές: «Όλα τα παιδιά στο πανεπιστήμιο γούσταραν πολύ τα Valium, διότι τους έκανε να χαλαρώνουν και να κοιμούνται μετά από πολλές ώρες διαβάσματος σε uppers».

Το Valium και το Tramadol δεν χρειάζεται να τα προμηθευτείς από κάποιον dealer, όμως. Σύμφωνα με έκθεση που δημοσίευσε η Επιτροπή Εσωτερικών Υποθέσεων το Δεκέμβριο του περασμένου έτους, πολλοί τοξικομανείς μαζεύουν συνταγές για τα φάρμακα από πολλούς διαφορετικούς γιατρούς. Η έκθεση -η οποία αποκάλυψε ότι 1,5 εκατομμύρια άνθρωποι στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι εξαρτημένοι από συνταγογραφούμενα φάρμακα- ανέφερε ότι οι θάνατοι που οφείλονται στο Tramadol, τις βενζοδιαζεπίνες και τη διαζεπάμη (Valium) έχουν αυξηθεί πάρα πολύ τα τελευταία χρόνια.

Παρόλο που δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πόσοι από τους θανάτους αυτούς ήταν τυχαίοι, πόσοι ήταν σκόπιμοι ή και αποτέλεσμα υπερβολικής δόσης, μπορούμε να είμαστε σχετικά βέβαιοι για το ότι, από τη στιγμή που κάποιος παίρνει φάρμακα σε καθημερινή βάση, τα οποία επιδρούν στο μυαλό του, κάθε απόφαση του θα είναι θολή. Ο George, ένας πρώην χρήστης, από το Sunderland, μου λέει ότι το φάρμακο του αφαίρεσε εντελώς την δυνατότητα της ορθολογική σκέψης. Και, στους φίλους του, είδε τον τρόπο με τον οποίο τα φάρμακα μπορεί να οδηγήσουν στην αυτοκτονία. «Σε κάνει να αισθάνεσαι μουδιασμένος, και αυτή η έλλειψη συναισθημάτων με αποστασιοποίησε από τα πιο κοντινά μου πρόσωπα. Ήθελα απλώς να ξεφύγω».

Η Alix, μια 25χρονη από το Λονδίνο, είχε μια παρόμοια εμπειρία. «Έπαιρνα Valium, μερικές φορές μαζί με το Lyrica, από το πρωί μέχρι το βράδυ για περίπου τρεις μήνες, από τον Ιανουάριο έως το Μάρτιο του 2012. Δεν παίρναμε τίποτα στα σοβαρά», λέει. «Κλέβαμε φαγητό από τα εστιατόρια για πλάκα και οδηγούσαμε λιώμα. Όταν παίρνεις Valium για μεγάλα χρονικά διαστήματα σου εξαφανίζει το άγχος σου σε τέτοιο βαθμό που δεν δίνεις δεκάρα για τίποτα. Επίσης, δεν θυμάσαι. Οι 24 ώρες συμπτύσσονται σε μια. Ο χρόνος περνάει χωρίς να το αισθάνεσαι».

Η ειρωνεία, όμως, είναι ότι όταν καταχράζεσαι ουσίες όπως το Valium, τα φάρμακα λειτουργούν αντίστροφα –όπως όταν παίρνεις συνταγογραφούμενα παυσίπονα λίγο πριν πέσεις για ύπνο, αλλά ξυπνάς με έναν κακό πονοκέφαλο. Ο Nick Barton, Διευθύνων Σύμβουλος του φιλανθρωπικού οργανισμού Action on Addiction, μου είπε ότι οι βενζοδιαζεπίνες συχνά δίδονται σε ανθρώπους για να τους βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν το άγχος και η περίπτωσή τους τείνει να χειροτερεύει, όταν προσπαθούν να κόψουν τα φάρμακα. Η Alix συμφωνεί. Όταν σταμάτησε το Valium ένιωσε «ψυχωτικά παρανοϊκή» και «νόμιζε ότι όλοι γνώριζαν κάτι που [αυτή] δεν ήξερε». Ομοίως, ο George παραδέχεται ότι «στην πραγματικότητα ποτέ δεν είχε άγχος, αλλά ανέπτυξε άγχος ως αποτέλεσμα της κατάχρησης». Ο ίδιος το περιγράφει σαν ένα φαύλο κύκλο.

Ρώτησα τον Barton από την Action on Addiction πώς μπορούν να βοηθήσουν τους τοξικομανείς να απεξαρτηθούν από τις βενζοδιαζεπίνες στις κλινικές τους. «Θα πρέπει να μάθεις τι ποσότητες λαμβάνει ο ασθενής», λέει. «Μετά αρχίζει η διαδικασία της παεξάρτησης με έναν ελεγχόμενο τρόπο, μερικές φορές αντικαθιστώντας το φάρμακο με κάποιο άλλο λιγότερο εθιστικό». Τα συμπτώματα στέρησης μπορεί να περιλαμβάνουν κρίσεις πανικού και επιληπτικές κρίσεις, καθώς και σοβαρά ψυχολογικά συμπτώματα όπως κατάθλιψη, που συχνά σημαίνει ότι θα πρέπει να λάβουν αντικαταθλιπτικά. Είναι μπέρδεμα.

"Οι άνθρωποι πεθαίνουν επειδή είναι ηλίθιοι», μου είπε ο Paul στο τηλέφωνο από την Καμπότζη. «Είναι κοινή λογική ότι δεν πρέπει να αναμειγνύεις οπιούχα με αλκοόλ». Αλλά κάνει λάθος. Δεν είναι κοινή λογική, διότι άνθρώποι όπως ο George, η Alix κι εγώ, το έχουμε κάνει και στο παρελθόν, και μάλλον θα το ξανακάνουμε.

Αναρωτιέμαι αν ορισμένοι άνθρωποι έχουν προδιάθεση στον εθισμό. Ο Barton μου εξηγεί ότι, αν και το οικογενειακό ιστορικό κατάχρησης μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητές ενός ατόμου, γενικά «δεν πολυισχύει». Ο Barton μπορούσε, ίσως, να καταλάβει απ' τα λεγόμενά μου ότι δεν πίστευα ότι ο εθισμός ή υπερδοσολογία θα συνέβαιναν σε μένα. Όμως, μιλώντας με τον George και την Alix, ήταν σαφές πια ότι θα μπορούσε άνετα να μου συμβεί. Και οι δύο είχαν νιώσει ανίκητοι, όπως όλοι μας, αλλά μπορούσαν να σταματήσουν τη λήψη συνταγογραφούμενων φαρμάκων μόνο όταν η οικογένεια και οι φίλοι, αντίστοιχα, τους κάθισε κάτω και σκηνοθέτησαν μία παό αυτές τις αδέξιες παρεμβάσεις που νομίζεις ότι δεν θα συμβεί ποτέ σε σένα.

Η ιδέα του να πλησιάσεις ένα φίλο που νομίζεις -ή ξέρεις- ότι έχει ένα πρόβλημα με τα συνταγογραφούμενα φάρμακα είναι τρομακτική. Μάλλον δεν θα λάβεις φιλική απάντηση. Αλλά θα αισθανθείς καλύτερα αν πεις κάτι. Φάρμακα όπως το Valium μπορούν και καταστρέφουν τις ζωές των ανθρώπων. Κοιτάζοντας πίσω, ο George λέει ότι τον άλλαξε, ότι δεν ήταν πια ο εαυτός του. Αυτό, για μένα, είναι το παράδοξο στην καρδιά του ζητήματος. Παίρνουμε ναρκωτικά για να αλλάξουμε το πώς αισθανόμαστε, και μετά καταλήγουμε να μην μας αρέσει το νέο πρόσωπο στο οποίο μεταμορφωνόμαστε.

H ερώτηση που μου δημιουργήθηκε είναι: Τι στο διάολο πάει τόσο στραβά μέσα μας που πρέπει να ξοδεύουμε τόσο πολύ χρόνο αλλάζοντας τον τρόπο που αισθανόμαστε; Η πρότασή του Barton φάνηκε τόσο απλή και ξεκάθαρη: «Ίσως θα μπορούσαμε να δοκιμάσουμε να τα βγάλουμε πέρα χωρίς αυτά;»

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.