Το Ντοκιμαντέρ που Καταγράφει τις Ζωές των Surfers στη Γάζα

Το Gaza Surf Club είναι ένα ντοκιμαντέρ για την εκκολαπτόμενη surf σκηνή της Λωρίδας της Γάζας, της λεπτής, παράκτιας παλαιστινιακής περιοχής που αποτελεί ουδέτερη ζώνη μεταξύ Ισραήλ και Αιγύπτου. Βρίσκεται στην κόψη του ξυραφιού της αραβο-ισραηλινής διένεξης και είναι μια περιοχή που ο Νόαμ Τσόμσκι έχει αποκαλέσει τη «μεγαλύτερη υπαίθρια φυλακή του κόσμου». Σε πλήρη αντίθεση, το surfing είναι η απόλυτη έκφραση ελευθερίας – ρωτήστε και τους Beach Boys, των οποίων τα τραγούδια εξίσωναν το surfing με τον ελεύθερο έρωτα και το νεανικό σφρίγος. Τι γίνεται λοιπόν όταν αυτά τα αντίθετα συνδυάζονται; Αυτό ήθελε να εξερευνήσει ο γερμανός σκηνοθέτης Philip Gnadt, γυρίζοντας μια ταινία για τους λιγοστούς surfers της Γάζας. Ενώνοντας τις δυνάμεις του με τον γεννημένο στην Αίγυπτο Mickey Yamine, ο οποίος είναι μεταφραστής και συν-σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ, γνωρίστηκαν με τους άνδρες και τις λιγοστές γυναίκες που ανήκουν στο λεγόμενο Gaza Surf Club.

Η ταινία ακολουθεί τρεις πρωταγωνιστές των οποίων οι ιστορίες συνδέονται μέσω της αγάπης τους για τα κύματα. Βλέπουμε τον ψαρά Abu Jayab, ο οποίος στα 42 του είναι ο γέρος της θάλασσας που καθοδηγεί τους νέους surfers. Ο 23χρονος Ibrahim προσπαθεί να βγάλει βίζα για να ταξιδέψει στη Χαβάη, όπου θα μπορέσει να μάθει να κατασκευάζει σανίδες. Η 15χρονη Sabah, η οποία πρέπει να μια θάλασσα στερεοτύπων για τα δύο φύλα προτού καν φτάσει στα κύματα, είναι μακράν ο πιο ενδιαφέρων χαρακτήρας.

Μίλησα πρόσφατα με τον Gnadt στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Ντουμπάι, πίνοντας μπίρα χωρίς αλκοόλ δίπλα στον Yamine, σε ένα κυριλέ ξενοδοχείο. Ήταν τα γενέθλια του προφήτη Μωάμεθ και έτσι, ακόμη και τα τουριστικά μπαρ δεν σέρβιραν αλκοόλ εκείνο το βράδυ. Μιλήσαμε για το ντοκιμαντέρ, τις γυναίκες που κάνουν surf και για τον λόγο που ήθελε να διηγηθεί μια θετική ιστορία για μια από τις πιο επικίνδυνες περιοχές στη γη.

VICE: Μπορείς να μου πεις γιατί ήθελες να γυρίσεις αυτή την ταινία;
Philip Gnadt: Πρώτα από όλα, παρά το τι μπορεί να υποθέτουν κάποιοι, ο αρχικός μου στόχος δεν ήταν το surfing, αλλά η ίδια η Λωρίδα της Γάζας. Ένας φίλος μου, ο Hossan Wahbeh, ο οποίος ήταν από τη Γάζα και σπούδασε στη Γερμανία, μου είχε κινήσει το ενδιαφέρον για τη διαμάχη γύρω από την περιοχή.

Πώς και έτσι;
Είναι πολύ πολιτικοποιημένος και αν καθίσεις μαζί του πέντε λεπτά για να πιείς μια μπίρα ή να φας κάτι, πάντα μιλάει για τη σύρραξη στη Γάζα και τον πόλεμο. Από τη μια λοιπόν μου κίνησε τον ενδιαφέρον για την περιοχή και από την άλλη με έκανε να βαρεθώ, καθώς οι ιστορίες του ήταν διαρκώς επαναλαμβανόμενες. Είχα μπουχτίσει με το θέμα, ώσπου είδα ένα άρθρο σε ένα γερμανικό αθλητικό περιοδικό για το surfing στη λωρίδα της Γάζας και σκέφτηκα, «Αυτό είναι κάτι καινούργιο, κάτι διαφορετικό». Το surfing είναι ένα άθλημα που αντιπροσωπεύει την προσωπική ελευθερία και η Γάζα είναι μία από τις πλέον απομονωμένες περιοχές στον κόσμο.

Όταν μιλάμε για το surfing και την ελευθερία, το μυαλό μας πάει στην Καλιφόρνια και τους Beach Boys. Όμως αυτό που ανακάλυψες ήταν πολύ διαφορετικό. Η σκηνή του surfing ήταν όπως την περίμενες;
Όταν ακούς τη λέξη surfing, σου έρχονται συγκεκριμένες εικόνες στο μυαλό, είτε από την Καλιφόρνια είτε από τη Χαβάη και το ίδιο ισχύει και στη Γάζα, όμως με διαφορετικό τρόπο. Ως προς την κουλτούρα, το surfing δεν ταιριάζει σε μια αραβική περιοχή. Όταν προσεγγίσαμε τους surfer στη Γάζα, ανακαλύψαμε μια διαφορά σε σχέση με τους δυτικούς: το surfing είναι ένα ατομικό σπορ, όμως στη Γάζα κάνουν surfing ως κοινότητα και απολαμβάνουν τα κύματα μαζί. Είναι σαν ένα ομαδικό χάπενινγκ, πράγμα που δεν συμβαίνει στη Χαβάη. Επίσης, στην ταινία έχουμε ένα ευρυγώνιο πλάνο της παραλίας. Η μεγάλη διαφορά είναι ότι βλέπεις πολλά σπίτια στην παραλία και δεν υπάρχει ούτε μία διαφήμιση.

Πιστεύεις ότι οι Παλαιστίνιοι θα ήταν καλύτεροι στο surfing από τους δυτικούς surfer;
Στην ταινία πηγαίνουμε ένα ταξίδι με τον Ibrahim στη Χαβάη. Το θέμα είναι ότι ξέρουν καλό surfing για τα δικά τους κύματα, όμως δεν ταξιδεύουν, επομένως δεν έρχονται σε επαφή με διαφορετικά κύματα και καταστάσεις. Έτσι, τα κύματα σε άλλες χώρες τους δυσκολεύουν. Όταν ο Ibrahim πήγε στη Χαβάη, συνάντησε δυσκολίες γιατί τα κύματα εκεί ήταν τελείως διαφορετικά. Νομίζω ότι τα πηγαίνουν σχετικά καλά πάντως. Δεν προπονούνται και δεν κάνουν μαθήματα, γι' αυτό και δεν περιμέναμε να βρούμε τους καλύτερους surfer του κόσμου στη Λωρίδα της Γάζας.

Πώς ξεκίνησε λοιπόν η σκηνή του surfing εκεί;
Στην αραβική κουλτούρα, τα θαλάσσια σπορ δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένα. Το αστείο είναι ότι παρ' όλο που ζουν δίπλα σε μια παραλία, το κολύμπι δεν είναι μέσα στην κουλτούρα τους. Όπως δεν είναι στην κουλτούρα τους το να διασκεδάζουν και να παίζουν στο νερό. Αν είσαι στο νερό, τότε είσαι ψαράς. Οι πρώτοι άνθρωποι που έκαναν surfing στη Γάζα ήταν ψαράδες, καθώς ήξεραν κολύμπι και δεν φοβόντουσαν το νερό. Αυτοί οι ψαράδες ήταν συνηθισμένοι στο νερό και όταν είδαν το surfing στην τηλεόραση το προσάρμοσαν στις δυνατότητες που είχαν εκεί. Φυσικά, ζητήσαμε να μάθουμε ποιος ήταν ο πρώτος surfer. Σχεδόν όλοι όσοι μας μίλησαν μας είπαν «Εγώ ήμουν ο πρώτος surfer»! Συναντήσαμε τουλάχιστον πέντε άτομα που ισχυριζόταν το ίδιο πράγμα.

Η πραγματικότητα όπως είναι, μέσα από το  Newsletter του VICE Greece

Πολύ γρήγορα, τα σπορ σταματούν να είναι το επίκεντρο και το ντοκιμαντέρ εστιάζει σε ορισμένα κοινωνικά ζητήματα.
Ο σκοπός δεν ήταν ποτέ να κάνουμε μία ταινία αποκλειστικά για το surf. Το σπορ λειτουργεί στην ουσία ως ένα όχημα που προβάλει μια διαφορετική ιστορία από την περιοχή. Προσπαθήσαμε να αφηγηθούμε μια θετική ιστορία. Φυσικά όμως, χρειάζεσαι να βασιστείς κάπου. Νομίζω ότι το surf είναι κάτι ιδιαίτερο – έχει ενδιαφέρον και μπορείς να ταυτιστείς μ' αυτό – και μετά μπορείς να αρχίσεις να διηγείσαι διαφορετικές ιστορίες. Η ταινία έχει δύο χαρακτηριστικά: προσφέρει μια ματιά σε μια πολύ αγνή και αμόλυντη surf σκηνή και είναι παράλληλα ένα παράθυρο σε μια κοινωνία που συνήθως μελετάται υπό το πρίσμα των συγκρούσεων. Αυτές οι μικρές ιστορίες επισκιάζονται από τα μεγάλα γεγονότα.

Μία από τις τρεις ιστορίες του ντοκιμαντέρ είναι για τις γυναίκες surfer και για το πώς τους επιτρέπεται να κάνουν surf μόνο μέχρι να φτάσουν σε ηλικία γάμου. Ο μπαμπάς τους είναι πολύ προοδευτικός. Πώς τις βρήκες;
Είχαμε μια γυναίκα παραγωγό μαζί μας, η οποία προσπαθούσε για τέσσερις βδομάδες να έρθει σε επαφή με μια γυναίκα surfer για την οποία είχαμε ακούσει. Έπρεπε να χτίσει μια σχέση εμπιστοσύνης μαζί της και να λειτουργήσει ως γέφυρα ανάμεσα σε εμάς και σε εκείνη και τις αδελφές της. Πήρε χρόνο να τις πείσουμε ότι δεν θέλαμε απλώς να τις εκθέσουμε και μετά να τις παρατήσουμε. Βασικά δεν σκοπεύαμε να συμπεριλάβουμε τον πατέρα στην ταινία, όμως όταν τον γνωρίσαμε είδαμε ότι είχε πολύ πλάκα και πριν από το πρώτο μοντάζ ο χαρακτήρας του είχε κεντρικό ρόλο στην ταινία, γιατί είχε πολλές αστείες ιστορίες. Είναι πολύ προοδευτικός, με την έννοια ότι αφήνει τις κόρες του να κάνουν surf, όμως ταυτόχρονα είναι πολύ συντηρητικός και θρησκευόμενος.

Καθ' όλη τη διάρκεια της ταινίας δίνεις την αίσθηση ότι ο κόσμος της σκηνής του surfing είναι συντηρητικός. Για παράδειγμα, τα αγόρια πιστεύουν ότι τα κορίτσια πρέπει να σταματήσουν το surf όταν μπουν στην εφηβεία. Απογοητεύτηκες που δεν βλέπουν το surf ως έκφραση ελευθερίας;
Υποθέτω ότι από τη στιγμή που βρίσκονται σε διαφορετική κατάσταση και σε διαφορετικό μέρος του κόσμου, το σπορ έχει διαφορετική σημασία γι' αυτούς. Μου αρέσει το ότι, από μια δυτική σκοπιά, θα υποθέταμε ότι ο κόσμος που ασχολείται με αυτό το άθλημα δεν είναι και τόσο θρησκευόμενος, έτσι το γεγονός ότι συνδυάζουν surf και θρησκεία προκαλεί έκπληξη. Όσο για τη στάση που έχουν τα αγόρια απέναντι στα κορίτσια, βλέπουμε ότι τα στηρίζουν. Υπάρχει ο εξής κανόνας: αν είσαι νεαρή, ανύπαντρη κοπέλα, δεν υπάρχει πρόβλημα και οι γονείς σου το δέχονται. Μπορείς να κάνεις όσο surf θέλεις. Κυριαρχεί η πεποίθηση, η οποία δεν έχει τόσο να κάνει με τη θρησκεία όσο με τις κοινωνικές συμβάσεις, ότι όταν είσαι παντρεμένη, ο άνδρας παίρνει τις αποφάσεις. Ακούσαμε ότι οι γυναίκες κάνουν surf, όμως το κάνουν κατ' ιδίαν, κάπου μακριά από την ακτή. Όχι σε σημεία που είναι ορατά από την παραλία.

Επομένως δεν είναι επαναστάτες. Πιστεύεις όμως ότι νιώθουν επαναστάτες;
Δεν κάνουν surf για να γυρίσουν την πλάτη τους στους πολιτικούς ή σε κάποιον άλλο. Το κάνουν γιατί τους αρέσει και τους δίνει μια αίσθηση ελευθερίας. Νομίζω ότι κανένας από τους surfer δεν θα έλεγε «Το γουστάρω και το κάνω γιατί μισώ αυτό ή εκείνο και αυτός είναι ο τρόπος μου να εκφράσω το μίσος μου για κάτι». Η φιλοσοφία πίσω από το surfing εκεί είναι διαφορετική από αυτήν που κυριαρχούσε στην Καλιφόρνια τη δεκαετία του '60, τότε που το άθλημα απέρριπτε την κοινωνία και ο κόσμος έτρωγε μόνο θαλασσινά, αρνούνταν να δουλέψει για να κερδίσει χρήματα και έπαιρνε ναρκωτικά. Είναι τελείως διαφορετικό. Για να είμαι ειλικρινής, δεν ξέρω πόσοι από τους surfer της Γάζας γνωρίζουν την ιστορία του σπορ.

Τους ρώτησες ποιοι είναι οι αγαπημένοι τους surfer ;
Ανακάλυψα ότι τους αρέσουν οι ηρωικές φιγούρες. Λατρεύουν τον Kelly Slater. Προσωπικά, αν άρχιζα να κάνω surf σε μια τόσο ιδιαίτερη περιοχή, θα προσπαθούσα να διαβάσω για την ιστορία του surf και οτιδήποτε σχετικό, όμως εκείνοι γουστάρουν μόνο τους μεγάλους αστέρες του είδους. Αυτό το μάθαμε ενώ ήμασταν εκεί. Φανταζόμουν ότι ένας Παλαιστίνιος που μένει στη Γάζα θα προτιμούσε τα αουτσάιντερ. Όμως όχι, τους αρέσουν οι ήρωες. Τους ρωτήσαμε γιατί και είπαν «Γιατί είμαστε ήδη κάπως αδύναμοι και λατρεύουμε να βλέπουμε δυνατούς ήρωες», Επομένως η ιδέα των αουτσάιντερ δεν τους ελκύει.

Περισσότερα από το VICE

Η Ημέρα που Μου Είπαν πως Τράκαρα και Σκότωσα ένα Ανήλικο Παιδί

Ας Καταστρέψουμε τα Χριστούγεννα Βλέποντας τα ως Mάθημα Oικονομικών

Η Ελληνική Αστυνομία Κάνει Mannequin Challenge