Το 2014 Ήταν μια Πολύ Κακή Χρονιά για τους Εργαζόμενους στην Ελλάδα

Αν υπάρχει ένας τόπος στην ευρωζώνη που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως "no workers land", δεν είναι άλλος από τη χώρα μας, εδώ , όπου ισοπεδώθηκαν τα εργασιακά δικαιώματα τα τελευταία χρόνια. Αν είσαι εργαζόμενος στην Ελλάδα, να ξέρεις ότι για την επιχείρησή σου και για το κράτος είσαι πλέον ένα αναλώσιμο υλικό μιας κρεατομηχανής.

Ένα τμήμα αυτής της ισοπέδωσης θεσμοθετήθηκε με τις διατάξεις για τη μείωση του κατώτατου μισθού της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας (ΕΓΣΣΕ) κατά 22% (και κατά 32% για τους νέους κάτω των 24 ετών), τον ακρωτηριασμό του ΟΜΕΔ (Οργανισμός Μεσολάβησης και Διαιτησίας που υποστηρίζει τις ελεύθερες συλλογικές διαπραγματεύσεις ανάμεσα στις οργανώσεις των εργαζομένων και των εργοδοτών ή μεμονωμένους εργοδότες με την παροχή υπηρεσιών μεσολάβησης και διαιτησίας) και τον περιορισμό της ισχύος των κλαδικών συμβάσεων που οδήγησαν επι της ουσίας στην απαξίωση των ελεύθερων συλλογικών διαπραγματεύσεων, τη μείωση στο μισό της περιόδου προειδοποίησης και του ύψους της αποζημίωσης, την αύξηση του ελάχιστου ορίου στις ομαδικές απολύσεις (στο 5%), την επέκταση της δοκιμαστικής περιόδου για τις νέες προσλήψεις από τρεις σε δώδεκα μήνες και τη μείωση της αμοιβής για υπερωρίες κατά 20%.

Αυτές οι αλλαγές είχαν ως αποτέλεσμα το θρίαμβο της ελαστικής εργασίας και της επισφάλειας. Τα συγκεντρωτικά στοιχεία του συστήματος Εργάνη μέχρι το Νοέμβριο του 2014 δείχνουν πως οι προσλήψεις με ελαστικές μορφές εργασίας ξεπέρασαν τις προσλήψεις εργαζομένων με σύμβαση πλήρους απασχόλησης. Οι προσλήψεις με σύμβαση εκ περιτροπής εργασίας ή μερικής απασχόλησης ανέρχονται πλέον στο 50,3% του συνόλου.

Υπάρχει , όμως, κι ένα κομμάτι της ισοπέδωσης που ναι μεν δεν έχει νομιμοποιηθεί αλλά συντελείται ως αθόρυβη και πάγια πρακτική στο εσωτερικό των εργασιακών χώρων. Με όχημα το φόβητρο της ανεργίας και το άγχος της αβεβαιότητας που διέπει τη συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων , παραβιάζονται ακόμα και τα εργασιακά δικαιώματα που έχουν απομείνει. Για παράδειγμα οι έλεγχοι του ΣΕΠΕ αποκάλυψαν ότι ένας στους τέσσερις εργαζόμενους στην Ελλάδα είναι ανασφάλιστος, ενώ στους κλάδους της γεωργίας , της καθαριότητας και της κατ' οίκον εργασίας τα νούμερα είναι σίγουρα μεγαλύτερα αλλά απροσδιόριστα με δεδομένο ότι σ' αυτούς τους κλάδους απασχολούνται πολλοί μετανάστες που ελλείψη νομιμοποιητικών εγγράφων παραμένουν αόρατοι και άρα φοβούνται να κάνουν επίσημες καταγγελίες. Επίσης, αν και έχει κατοχυρωθεί νομικά η μείωση του μισθού και όχι η κατάργηση του, το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ κατέγραψε 850.000 εργαζόμενους που μένουν απλήρωτοι έως και 12 μήνες.

«Αυτό που πέτυχαν με τις λεγόμενες αναδιαρθρώσεις είναι η διάλυση του συνόλου των εργασιακών σχέσεων. Πλέον ο κάθε εργαζόμενος καλείται να λειτουργήσει σε εντελώς ατομικό επίπεδο. Αυτή η εξέλιξη βαδίζει παράλληλα με το γεγονός ότι οι επιχειρήσεις ζητούν από τον εργαζόμενο να μη καταθέτει μόνο τις γνώσεις ή τη δεξιότητα του αλλά το σύνολο του ενεργειακού του δυναμικού, δηλαδή το χρόνο του, τη δημιουργία , την έμπνευση του. Κι ενώ ζητούν τόσα πολλά, η ανταμοιβή γίνεται όλο και μικρότερη γιατί όλα αυτά διεξάγονται σ' ένα πλαίσιο ακραίου ανταγωνισμού και στη σκιά της ανεργίας. Μ' αυτό τον τρόπο, λοιπόν, ο εργαζόμενος δε χάνει απλώς τα εργασιακά του δικαιώματα αλλά το νόημα της εργασίας ως θεμελιώδους ανθρώπινης δραστηριότητας για την κοινωνική συνοχή. Το πλήγμα δεν αφορά τον καθένα ξεχωριστά μόνο αλλά ολόκληρη την κοινωνία» επισημαίνει η Αλεξάνδρα Κορωναίου , Καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

Κι αν αυτή η εικόνα που προκύπτει από τα επίσημα στοιχεία και τις ακαδημαϊκές έρευνες είναι από μόνη της αποθαρρυντική για ολόκληρη τη νέα γενιά που επιδίδεται σε μια ατέρμονη συμπλήρωση βιογραφικών, η πραγματικότητα είναι ακόμα πιο θλιβερή αλλά δύσκολα αποτυπώνεται στα μονόστηλα των εφημερίδων. Οι άνθρωποι που συνάντησα στα πλαίσια αυτού του ρεπορτάζ, στην πλειοψηφία τους νέοι διανύοντας τα πιο παραγωγικά και δημιουργικά χρόνια της ζωής τους, τράβηξαν λίγο το κουρτινάκι και μοιράστηκαν μαζί μου τις δικές τους ιστορίες εργασιακής τρέλας.Κάποιοι θέλησαν να κρατήσουν την ανωνυμία τη δική τους και της επιχείρησης φοβούμενοι ότι με τη δημοσιοποίηση της ταυτότητας τους κινδυνεύουν να μη ξαναβρούν δουλεία. Κι αυτό όμως από μόνο του είναι ενδεικτικό , αν δηλαδή μια καταγγελία αντί να έχει επιπτώσεις στους υπεύθυνους , καταλήγει να έχει στο ίδιο το θύμα , τότε το μοναδικό successstory που υπάρχει εδώ , είναι αυτό του εργοδότη που παρανομεί.

Σ.Μ.

Εργάζομαι στο τηλεφωνικό κέντρο μιας μεγάλης εταιρείας τηλεπικοινωνιών. Πριν μερικά χρόνια , όταν το σωματείο ήταν σε διαπραγμάτευση για συλλογική σύμβαση, αποφάσισα να μπω στο σωματείο, χωρίς να ξέρω καν τι είναι σωματείο ή να έχω απεργήσει ποτέ. Εκτοτε απέκτησα ενεργή δράση. Εδώ και ένα εξάμηνο έχουν φύγει πάνω από 60 εργαζόμενοι από την εταιρεία. Θυμάμαι πριν κάποιο καιρό σ' ένα κατάστημα της εταιρείας ο προϊστάμενος έκανε παρατήρηση σε μια έγκυο εργαζόμενη να μη κάθεται γιατί «είναι κακή εικόνα για τους πελάτες». Εγώ τότε διαμαρτυρήθηκα και ζήτησα να υπάρχουν καρέκλες για το προσωπικό στα καταστήματα. Ο συγκεκριμένος προϊστάμενος με πήρε τηλέφωνο και με απείλησε με χυδαίο υβρεολόγιο. Μετά μου έκανε και μήνυση, αλλά τελικά την απέσυρε. Υπάρχουν πολλά προβλήματα, ειδικά σε επίπεδο συμπεριφοράς. Συγκεκριμένα στα τηλεφωνικά κέντρα που εργάζομαι κι εγώ έχουμε συνέχεια λιποθυμίες και κρίσεις πανικού από την ένταση που υπάρχει και τους αυστηρούς στόχους απόδοσης.

Γ.Κ

Τον Αύγουστο του 2008 προσλήφθηκα ως ηχολήπτης σ' ένα αθλητικό ραδιόφωνο μεγάλου ομίλου που δραστηριοποιείται στα ΜΜΕ, τις κατασκευές, τη διαχείριση απορριμμάτων και αλλού. Ήδη από την αρχή υπήρχαν κάποιες παρατυπίες σε σχέση με αυτά που όριζε η σύμβαση, πχ δεν πληρωνόμασταν όλες τις υπερωρίες ή τις Κυριακές. Αυτά όμως τα παραβλέπεις όταν έχεις δουλειά και τυπικά πληρώνεσαι. Το Φθινόπωρο του 2011 μας ζήτησαν να υπογράψουμε ατομικές συμβάσεις με μειώσεις μισθών με το επιχείρημα να μη γίνουν απολύσεις. Μας έλεγαν ότι το μαγαζί έχει ζημιά και πρέπει να μειωθούν οι μισθοί , ενώ δίπλα μας μπαινόβγαιναν porche. Εμείς αποφασίσαμε ότι είναι να κάνουμε να το κάνουμε όλοι μαζί.Συζητούσαμε ακόμα και συμβάσεις αλλά με συλλογική σύμβαση. Αρνήθηκαν. Το Φεβρουάριο του 2012 μας έστειλαν τελεσίγραφο: «Η υπογράφετε ή φεύγετε». Έκαναν την πρώτη απόλυση και μεις προχωρήσαμε σε απεργία. Εμφανίστηκε ο ιδιοκτήτης που θεωρείται μεγάλος παράγοντας της χώρας. «θα σας απολύσω όλους και δε θα ξαναβρείτε δουλειά πουθενά» έλεγε. Συνέχισαν τις απολύσεις κι εμείς τις απεργίες.

Με τα πολλά ήρθε ο Σεπτέμβρης και όσοι είχαμε μείνει μας έβαζαν να δουλεύουμε 10 μέρες σερί χωρίς ρεπό. Στις 12 Οκτωβρίου κηρύξαμε πάλι απεργία για αποπληρωμή δεδουλευμένων. Ενώ είχαμε απεργία μας περικύκλωσαν μπράβοι και μας είπαν να φύγουμε από το στούντιο. Μετά ήρθε και η Αστυνομία και μας έδιωξε. Μας είπαν ότι απολυόμαστε όλοι και τη Δευτέρα έστειλαν τις απολύσεις με εξώδικο στα σπίτια μας. Εγώ σημειωτέον ήμουν συνδικαλιστικός εκπρόσωπος και τυπικά προστατευόμουν από το συνδικαλιστικό νόμο. Είχαν ήδη έτοιμη εταιρεία ενοικίασης ηχοληπτών για να μας αντικαταστήσουν. Προς τιμήν του ένας συνάδελφος απ' αυτούς ήρθε στα δικαστήρια μας και είπε την αλήθεια και βέβαια απολύθηκε κι αυτός. Μέχρι στιγμής δύο από τους συναδέλφους μας δικαιώθηκαν στα δικαστήρια και για τους υπόλοιπους εκκρεμούν οι αποφάσεις. Εγω πάντως νιώθω ότι φύγαμε αξιοπρεπείς από κει μέσα.

Π.Γ

Δούλευα σε μια αλυσίδα με πολλά καταστήματα, τα Metropolis. Κάποια στιγμή αυτή μεταβιβάστηκε σε γνωστό επιχειρηματία και τότε ξεκίνησαν τα προβλήματα. Άρχισαν να κλείνουν κάποια από τα 13 συνολικά καταστήματα. Διαχέονταν στην επιχείρηση ότι το μαγαζί δεν πάει καλά. Άρχισε να απολύει κάθε μήνα 10 – 20 άτομα, πάνω από το επιτρεπόμενο όριο. Μετά ξεκίνησαν οι καθυστερήσεις δεδουλευμένων που έφταναν μέχρι και τους τέσσερις μήνες. Κάποια στιγμή έκλεισε και το δικό μας κατάστημα και βρεθήκαμε όλοι στο δρόμο. Δεν κατέβαλλε σε κανέναν αποζημιώσεις. Εγώ μόλις που πρόλαβα να πάρω την 1η δόση από τις έξι. Μου χρωστάει συνολικά 14.000 ευρώ. Βάρεσε κανόνι στους εργαζόμενους και στα ασφαλιστικά ταμεία. Σκέψου ότι τον συνέλαβαν δύο φορές για χρέη στα ταμεία .Την πρώτη μάλιστα βγήκε με εγγύηση 100.000 ευρώ και ισχυριζόταν ότι δεν έχει λεφτά.

Εγώ μετά από τόσα χρόνια δουλειάς, είμαι άνεργος και ανασφάλιστος. Κάνω μονάχα κανένα μεροκάματο σε μπαράκια αλλά τα ένσημα που κολλάω είναι ελάχιστα και δε φτάνουν για την ασφαλιστική μου κάλυψη. Δεν ξέρω αν θα τα καταφέρουμε αλλά δε μπορούμε για ηθικούς πρώτα λόγους να εγκαταλείψουμε αυτή την προσπάθεια. Αυτή η μαρτυρία δεν αφορά μόνο εμένα, αφορά περίπου 70 ακόμα εργαζομένους.

H.M

Δουλεύω ως σερβιτόρος από τότε που ήμουν φοιτητής και τα τελευταία δύο χρόνια δουλεύω σ' ένα εστιατόριο στα Χανιά. Έχουμε μεν σύμβαση αορίστου χρόνου με βάση την Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση αλλά μας βάζουν με την ιδιότητα του λατζέρη ή του μπουφετζή για να πληρώνουν λιγότερα ένσημα. Τα ένσημα μας δηλαδή είναι και για λιγότερες ώρες και για άλλη κατηγορία απ' αυτή που εργαζόμαστε .. Εμένα παλιότερα με έχουν διώξει από δουλειά , επειδή διεκδίκησα ένσημα. Εννοείται ότι δεν πληρωνόμαστε τις υπερωρίες. Γενικά σ' αυτά τα μαγαζιά υπάρχει η καραμέλα με τα tips Σε κανένα μαγαζί σχεδόν δεν έχεις το δικαίωμα να απεργήσεις .Εγώ για παράδειγμα δύο φορές το ζήτησα την Πρωτομαγιά και μου το δώσανε χαριστικά ως ρεπό. Πολλές φορές αναγκάζεσαι να κάνεις κι άλλες δουλειές. Θεωρείται για παράδειγμα αυτονόητο ότι εμείς οι σερβιτόροι θα καθαρίζουμε τις τουαλέτες ή θα βγάζουμε έξω τα σκουπίδια.

Δίπλα σ' αυτές τις ιστορίες θα μπορούσα να προσθέσω και του Π.Ν. σε κατασκευαστική εταιρεία που του δήλωσαν ότι θα πρέπει να δουλεύει όχι 8ωρο που οριζόταν στη σύμβαση του αλλά όσο χρόνο χρειαζόταν για να βγει το έργο και χωρίς να πληρώνεται υπερωρίες και τον απέλυσαν «επειδή δεν ήταν χαρούμενος» , όπως του είπαν, της Κατερίνας σε μια εταιρεία στο αεροδρόμιο που τους έχουν κόψε επίδομα μετακίνησης και επίδομα γάμου και από τη στιγμή που εκλέχτηκε πρόεδρος του σωματείου τη μετέθεσαν σ' ένα εκδικητικό πόστο, την υπόθεση της κοπέλας που έκανε καταγγελία στην Επιθεώρηση Εργασίας Ηρακλείου που ήταν απλήρωτη από τον Ιούνιο και μόλις ανακοίνωσε την εγκυμοσύνη της η εταιρεία την απείλησε να κάνει έκτρωση για να συνεχίσει να δουλεύει. Ίσως και τη δική μου προσωπική εμπειρία , στα πρώτα χρόνια στο επάγγελμα, όταν από τον Αύγουστο του 2011 ξεκίνησαν οι καθυστερήσεις δεδουλευμένων στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία που μετατράπηκαν σε «εσωτερική στάση πληρωμών» το Φθινόπωρο. Προσωπικά δούλευα με μπλοκάκι και δε δικαιούμουν καν αποζημίωση.Μου μεινε μόνο το φέσι από αρκετά θέματα απλήρωτα και δύο αποστολές στα γκέτο στο Παρίσι και τις παράνομες βίλες στο Κρανίδι. Και οι δεκάδες συνάδελφοι μου , όμως που τις δικαιούνταν, ορισμένοι από τους οποίους είχαν περάσει όλη τους τη ζωή στο κτίριο της Μινώος, ποτέ δεν τις πήραν. Θυμάμαι τη συγκίνηση στις συνελεύσεις των εργαζομένων, τα δανεικά από τη μαμά για να βγει ο μήνας, την οργή όταν μετά από κάμποσους μήνες επανακυκλοφόρησε στα περίπτερα ένα φύλλο με τον ίδιο τίτλο, ενώ εμείς μετράγαμε ανθρώπινα ερείπια ανάμεσα μας. Κυρίως θυμάμαι αυτή τη ντροπιαστική αίσθηση που στρέφεται ενοχικά στον εαυτό σου, του ευάλωτου, τη γενικευμένη ανημπόρια και την κυριαρχία του φόβου.

Τέτοιες είναι οι περισσότερες εργασιακές εμπειρίες που ακούς σήμερα. Γι' αυτό το λόγο ή για την ακρίβεια για την αντιστροφή του καταρτίσαμε με τη βοήθεια του δικηγόρου, εξειδικευμένου σε θέματα εργατικού δικαίου, Παλαιολόγου Παλαιολόγου έναν οδηγό εργασιακών δικαιωμάτων:

• 1.Αν υπάρχει σ' ένα χώρο εργασίας κλαδική ή επιχειρησιακή συλλογική σύμβαση, τότε αυτή υπερισχύει της ΕΓΣΣΕ στο βαθμό που είναι ευνοϊκότερη (και συνήθως είναι)
• 2.Κάθε επιδίωξη για μονομερή μείωση του μισθού από τον εργοδότη που δεν είναι αιτιολογημένη (πχ μείωση τζίρου της επιχείρησης) μπορεί να διεκδικηθεί από τον εργαζόμενο να χαρακτηριστεί παράνομη
• 3.Αν υπάρχει σ' ένα χώρο συλλογική σύμβαση σε ισχύ και ο εργοδότης ζητά από τον εργαζόμενο να υπογράψει ατομική σύμβαση με μειωμένο μισθό, ο εργαζόμενος έχει το δικαίωμα να αρνηθεί.
• 4.Το ωράριο εργασίας , ημερήσιο και εβδομαδιαίο, συμφωνείται κατά την πρόσληψη του κάθε εργαζόμενου. Τα ανώτατα όρια είναι ορισμένα από το νόμο και είναι 5νθημερο και 8 ωρο , εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις. Σε περίπτωση υπέρβασης αυτού του ωραρίου, ο εργοδότης οφείλει να πληρώσει έξτρα υπερωρίες , υπερεργασία ή εργασία κατά την Κυριακή και τις αργίες.
• 5.Η ανασφάλιστη εργασία είναι ποινικό, αστικό και διοικητικό αδίκημα που βαραίνει τον εργοδότη. Ο εργαζόμενος οφείλει να διεκδικεί να ασφαλίζεται πλήρως για την εργασία του.
• 6.Η μητρότητα προστατεύεται από τις διατάξεις του εργατικού δικαίου. Απαγορεύεται η απόλυση τόσο κατά την εγκυμοσύνη, όσο και ένα χρόνο μετά τη γέννηση. Η εργαζόμενη επίσης δικαιούται 17 εβδομάδες άδεια μητρότητας. Υπάρχει δυνατότητα και για επιπρόσθετη άδεια μητρότητας εξάμηνη μη χρηματοδότηση από τον ΟΑΕΔ και μειωμένες αποδοχές. Επιπλέον, υπάρχει δυνατότητα για 30 μήνες μετά τη γέννηση η μητέρα (μπορεί να γίνει χρήση και από τον πατέρα) να φεύγει μια ώρα νωρίτερα για λόγους θηλασμού η φροντίδας του μωρού.
• 7.Κάθε εργαζόμενος έχει δικαίωμα να είναι μέλος στο σωματείο του, εφόσον υπάρχει σωματείο. Έχει επίσης δικαίωμα να απεργήσει στις κλαδικές ή επιχειρησιακές απεργίες και στις γενικές απεργίες.
• 8.Ο εργαζόμενος αν κρίνει ότι η απόλυση του είναι καταχρηστική , μπορεί να προσφύγει νομικά και να διεκδικήσει επαναπρόσληψη. Επίσης σε περίπτωση ομαδικών απολύσεων πρέπει να έχει προηγηθεί διαβούλευση και να τηρείται το νόμιμο όριο απολύσεων.
• 9.Σε περίπτωση απόλυσης ο εργοδότης οφείλει να καταβάλει αποζημίωση και ο νόμος ορίζει ότι μπορεί να καταβληθεί σε διμηνιαίες δόσεις. Αν δεν καταβληθεί η αποζημίωση τότε η απόλυση θεωρείται άκυρη και ο εργαζόμενος μπορεί να διεκδικήσει αποζημίωση υπερημερίας.
• 10.Η καθυστέρηση καταβολής δεδουλευμένων και επιδομάτων εορτών και αδείας είναι παράνομη. Ο εργαζόμενος σε αυτή την περίπτωση έχει το δικαίωμα να προχωρήσει σε επίσχεση εργασίας (δηλαδή να μη παρέχει την εργασία του και να μη θεωρείται αδικαιολογήτως απών). Υπάρχει πρόβλεψη και για επίδομα επίσχεσης από τον ΟΑΕΔ.

Για παραβιάσεις σε αυτά που αναφέρθηκαν και σε άλλα που αδυνατεί ακόμα να συλλάβει η φαντασία μας , ο κάθε εργαζόμενος μπορεί να προσφύγει στα συνδικαλιστικά του όργανα, στην Επιθεώρηση Εργασίας, στο ΙΚΑ και στα δικαστήρια. Αμήν.

UPDATE: Το περιεχόμενο του άρθρου τροποποιήθηκε στις 23/12/14.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.