Κείμενο: Τζένη Τσιροπούλου, Φωτογραφίες: Θανάσης Καμβύσης«Το νεκροθάφτη τον έχουν τελευταίο επάγγελμα αλλά ας λεν ό,τι θέλουν. Εδώ είναι η τελευταία πόρτα. Άνθρωποι και κορμιά μωρών εδώ ξεκουράζονται» μου λέει ο Χρήστος Μαυραχείλης, νεκροθάφτης στον Άγιο Παντελήμονα, το μοναδικό νεκροταφείο της Λέσβου όπου θάβονται πρόσφυγες και μετανάστες. Τον συνάντησα στην απογευματινή βάρδια τού Σαββάτου, καθισμένο στο γραφείο του να στρίβει τσιγάρο και να πίνει το φραπέ του, περιτριγυρισμένος από τα σκυλιά και τα λουλούδια του. Στον καρπό του ξεπρόβαλε ένα κομποσκοίνι και ξεθωριασμένα τατουάζ. «Τα τατουάζ μες στη φυλακή τα έκανα. Ζωή κομπλέ. Δόξα τω Θεώ».
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Στο χωριό του, την Αγιάσο της Λέσβου, τελείωσε το δημοτικό και μετά μπάρκαρε στα καράβια γιατί η οικογένειά του ήταν πολύ φτωχή. Ταξίδεψε παντού, μεταφέροντας παπούτσια και ζώα στις χώρες της Μέσης Ανατολής. Θυμάται την Ιορδανία, τον Λίβανο, την Αίγυπτο και τη Συρία όταν έστεκε αγέρωχη και ήταν μια ανθρώπινη κυψέλη γεμάτη ζωή. Δε φανταζόταν τότε ότι θα «έριχνε άγκυρα» και ότι στα 52 του χρόνια θα έγραφε σε μαρμάρινες πλάκες «Άγνωστη», «Άγνωστο μικρό» και παγερά νούμερα για ανθρώπους που κατατρεγμένοι από τον πόλεμο θα άφηναν την πνοή τους ανώνυμα στα υδάτινα σύνορα Τουρκίας-Ελλάδας.
«Έχει πολλούς θαμένους εδώ. Το πρώτο κύμα ήταν το 2006-2007, μετά περάσαν κάμποσα χρόνια και ξανάρχισε. Για εμάς δεν είναι κάτι καινούριο. Το πρόβλημα υπήρχε αλλά εμείς φοράμε παρωπίδες. Γιατί δε βάζουν ένα καραβάκι, όμορφα κι ωραία, παρά να πνίγονται οι άνθρωποι; Τι θα γίνει; Τι θα γίνει;» μου επαναλαμβάνει συχνά καθώς συζητάμε.Το νησί της Σαπφούς που η ιστορία του και οι μυρωδιές του κουβαλάνε την προσφυγιά του '22 ίσως έμοιαζε στην αρχή ανέτοιμο να αποτελέσει πέρασμα ονείρου για τους σύγχρονους πρόσφυγες αλλά η αλληλεγγύη ντόπιων και ξένων βοήθησαν στο να καλύπτονται τουλάχιστον οι πρώτες ανάγκες. Όμως κανείς δεν ήταν προετοιμασμένος για τόσο θάνατο. Η καταγραφή των ναυαγίων, των θανάτων, των αγνοουμένων και η διαδικασία με τις αναγνωρίσεις και τις ταφές παραμένει ακόμα μια «μαύρη τρύπα» του προσφυγικού ελλείψει οργάνωσης, ανθρώπινου δυναμικού και σαφούς καταμερισμού αρμοδιοτήτων μεταξύ του Λιμενικού, των τοπικών αρχών και των διεθνών οργανισμών.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Τον τελευταίο καιρό το θέμα που συζητιέται από τα καφενεία στα χωριά της Λέσβου μέχρι το διεθνή Τύπο είναι η έλλειψη χώρου για ενταφιασμούς προσφύγων στη Λέσβο. Το νεκροταφείο έχει γεμίσει και σύμφωνα με τη μουσουλμανική θρησκεία οι εκταφές απαγορεύονται. Ο κύριος Χρήστος θυμώνει τόσο με το θάνατο που επιτρέπουμε να συμβαίνει όσο και με τη δυσκαμψία εύρεσης νέου χώρου για τις ταφές των σχεδόν εκατοντάδων σορών που παραμένουν έως και σήμερα στο νεκροτομείο της Μυτιλήνης και στο ψυγείο-κοντέινερ, που Αγγλίδα πρώην δικαστικός έκανε δωρεά, μιας και το νεκροτομείο είχε γεμίσει. Οικογένειες των προσφύγων, που έχασαν τη ζωή τους στα ναυάγια, έρχονται στο νησί και περιμένουν μάταια έως και εβδομάδες για την ταφή των αγαπημένων τους, με τον πόνο να παρατείνεται αέναα. «Κάντε κάτι να ξεκουραστούν οι άνθρωποι. Αυτά που κάνουν είναι αμαρτία από το Θεό, είτε είναι Αλλάχ είτε είναι οτιδήποτε. Ο Θεός είναι ένας και αυτοί είναι άνθρωποι. Άνθρωποι και κορμιά μωρών. Είναι ψυχές» μου λέει ο κύριος Χρήστος.
«Η αναμονή είναι πολύ πιο επώδυνη από τον ίδιο το θάνατο» μου'χε πει ένας Σύρος πατέρας καθώς περίμενε στο Λιμενικό να αναγνωρίσει το γιο του ανάμεσα στις φωτογραφίες των νεκρών του τραγικού ναυαγίου της 28ης Οκτωβρίου. Ο κύριος Χρήστος έχει δει τη θλίψη αυτή αποθηκευμένη σε πολλά ζευγάρια μάτια. «Ήρθε ο Αφγανός όταν κήδεψα το μωρό του και μ'αγκάλιασε, με φίλησε, με χτύπησε στην πλάτη. Είναι εμπειρία, διδάσκεσαι πολλά πράγματα. Μου'χουν φέρει μωρό 3 μηνών. Αν δεν μπει στο κασελάκι ο άνθρωπος, δεν ησυχάζει».
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Απογευματιάζει και από το λόφο στο κοιμητήριο του Αγίου Παντελεήμονα ο νεκροθάφτης χαζεύει για λίγο το Αιγαίο, που «μας το στοιχειώσαν», ενώ το πλοίο σφυρίζει, μεταφέροντας πρόσφυγες που συνεχίζουν το ελπιδοφόρο ταξίδι τους. Περπατάμε μέχρι την τελευταία γωνιά του νεκροταφείου. Εκεί όπου κάποτε ήταν το «χωνευτήρι» των χριστιανών, τώρα ο κύριος Χρήστος ανοίγει τάφους προσφύγων και γράφει με μαύρο μαρκαδόρο τις μαρμάρινες πλάκες τους που θα τις ξεβάψει η βροχή σιγά-σιγά. Καμιά φορά κάνει και εκταφές, όταν οι οικογένειες επιθυμούν να πάρουν τους νεκρούς τους στην πατρίδα. «Παράξενες ταφές, παράγωνες για να κοιτάνε στη Μέκκα» μου λέει. «Μουσουλμάνοι πρόσφυγες που ζουν στη Μυτιλήνη κάνουν το τελετουργικό. Ο Μουσταφά κάνει την προσευχή και οι άλλοι ακολουθούν. Οι ντόπιοι δεν παραπονιούνται. Ίσα-ίσα. Βοηθάνε τους συγγενείς και αν τύχει και κάποιοι είναι στο νεκροταφείο, μένουν και συμπαραστέκονται. Πάνε και κλαίνε μαζί τους».
Χρωματιστά αρκουδάκια και ξεραμένα λουλούδια στολίζουν τους τάφους των παιδιών. Πατέρας τριών κι ο Χρήστος, μου λέει ότι μία από τις μεγαλύτερες αγάπες του είναι τα μωρά. «Δυστυχώς το έργο θα το ξαναδούμε πολλές φορές. Κρίμα είναι, κρίμα. Γιατί να σκοτώνονται; Το μωρό που είναι τεσσάρων μηνών τι φταίει; Για πες μου. Αυτό είναι αγγελάκι, τι φταίει; Εδώ έχει μια μάνα και ένα μωρό θαμένα μαζί. Δυστυχώς δεν υπάρχει ανθρωπιά μπροστά στο χρήμα. Εμείς τι θα δώσουμε; Χρέος και μίσος. Όλοι εδώ τώρα βγάζουν λεφτά, τα μαγαζιά δουλεύουν και δε μιλάει κανένας. Να ο πόλεμος, εδώ μπροστά μας είναι».
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Έξι χρόνια πάνε από τότε που έπιασε δουλειά στο νεκροταφείο ο Χρήστος. Για λίγα χρήματα την ώρα. Βάζει κι από την τσέπη του καμιά φορά για να'χει περιποιημένο και καθαρό το κοιμητήτριο. Για τις ταφές των προσφύγων δεν πληρώνεται αλλά ούτε και θέλει. Όμως η καρδιά του έχει παγώσει και δεν μπορεί να κλάψει άλλο.«Την ώρα που είναι να κλειδώσω, φωνάζω τρεις-τέσσερις φορές: 'Είναι κανείς μέσα;' Δεν ακούς τσιμουδιά. Το ίδιο υπάρχει κι απ'έξω. Ακούς να παραπονιέται κανένας; Υπνωτισμένοι».
Με την εγγραφή σας στο newsletter του VICE συμφωνείτε να λαμβάνετε ηλεκτρονικά ενημερώσεις που αφορούν το VICE, οι οποίες ορισμένες φορές ενδέχεται να περιλαμβάνουν διαφημιστικό ή/και χορηγούμενο περιεχόμενο.
