Οι «Αθηναίοι» του Σωκράτη Μπαλταγιάννη Παίρνουν τα Βουνά

Στη μεγάλη κρίση του μεταναστευτικού στον Έβρο, τον περασμένο Μάρτιο, υπήρξε μια μέρα που τίποτα «πολεμικό» δεν συνέβαινε στις δύο πλευρές του φράχτη των Καστανιών. Μέχρι να ξεκινήσουν πάλι οι ταραχές και να βρεθεί στην πρώτη γραμμή, ο Σωκράτης Μπαλταγιάννης έκανε κάτι ελάχιστα αυτονόητο για Έλληνα φωτορεπόρτερ: εστίασε στους απλούς ανθρώπους του χωριού και την καθημερινότητα τους - ένα κομμάτι της ιστορίας όχι άμεσα δημοσιεύσιμο, ωστόσο κρίσιμο για τη βαθύτερη ερμηνεία της κρίσης στα ελληνοτουρκικά σύνορα.

Η δουλειά του Μπαλταγιάννη, φωτογράφου ντοκουμέντου, συνεργάτη μεταξύ άλλων του Γερμανικού Πρακτορείου Ειδήσεων (dpa) με δημοσιεύσεις σε μεγάλα διεθνή Μέσα, είναι εντυπωσιακά σύγχρονη και με πολύ χαρακτηριστική προσωπική ματιά. Οι εικόνες του έχουν μια γλυκιά ηρεμία, χωρίς κλισέ και εύκολο συναισθηματισμό. Είναι κάδρα τραβηγμένα έξω στον πραγματικό κόσμο, με μαεστρικό φωτισμό και βορειο-ευρωπαϊκές επιρροές. Εικόνες από τη σειρά "The Athenians" θα εκτεθούν για πρώτη φορά πολύ μακριά από τη σκληράδα των δρόμων όπου ελήφθησαν - στα σοκάκια της Βαμβακούς, του ορεινού χωριού που αναβιώνει στις πλαγιές του Πάρνωνα, σε υψόμετρο 900 μέτρων.

«Έχει ενδιαφέρον αυτό το κοντράστ. Είναι μια επιστροφή στις ρίζες, δηλαδή στο χωριό, από όπου κατάγονται οι περισσότεροι άνθρωποι που ζουν στην Αθήνα. Την ίδια στιγμή, όμως, είναι μια υπενθύμιση για το πώς ήταν τα πράγματα και πώς θα μπορούσαμε να τα κάνουμε καλύτερα», λέει στο VICE o Σωκράτης Μπαλταγιάννης. «Στο ορεινό χωριό εκτιμάς πράγματα που δεν προλαβαίνεις να εκτιμήσεις στην Αθήνα, για παράδειγμα τους ανθρώπινους ρυθμούς, τη φύση, το μέτρο ή το να αναπνέεις κανονικά».

Οι εικόνες που θα εκτεθούν στη Βαμβακού είναι ασπρόμαυρες, τραβηγμένες οι περισσότερες με φιλμ κατά την περίοδο της βαθιάς κρίσης στην Αθήνα -από το 2010 ως το 2015 - χωρίς όμως ο Μπαλταγιάννης να φωτογραφίζει την κρίση. Καθημερινά περπατούσε στο κέντρο της Αθήνας, πρώτα παρατηρώντας κι έπειτα προσπαθώντας να αποτυπώσει τους ανθρώπους και τον τρόπο τους. «Υπήρχε μια γκριζάδα σε όλους τους τομείς. Οι άνθρωποι ήταν σαστισμένοι, με κενό βλέμμα, σαν να μη γνώριζαν πού πηγαίνουν και γιατί πηγαίνουν, κάνοντας τα πάντα σχεδόν μηχανικά», λέει.

Οι περισσότεροι Αθηναίοι δεν αντιδρούσαν στον φακό, λιγότεροι έσκαγαν ένα χαμόγελο, υπήρχαν κι εκείνοι που αντιδρούσαν έντονα, φωνάζοντας και απειλώντας ότι θα καλέσουν την Αστυνομία. «Πρέπει να τους εξηγήσεις τι κάνεις και γιατί το κάνεις», λέει ο Μπαλταγιάννης. Ο ίδιος έφτασε να προσαχθεί για ώρες στο τμήμα, επειδή αστυνομικοί θεώρησαν ότι φωτογράφιζε μια σύλληψη. «Το πρόβλημα ήταν ότι τραβούσα με φιλμ και δεν μπορούσα να τους δείξω τις εικόνες για να τους πείσω», λέει γελώντας.

Ποια ιστορία πίσω από κάποια εικόνα θυμάται πιο έντονα; «Δεν ήταν σκληρή στιγμή, αλλά τρυφερή. Ένα ζευγάρι ηλικιωμένων στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου, που είχαν φορέσει τα καλά τους, κοστούμι και ταγέρ. Περπατούσαν με δυσκολία, ίσα που κινούνταν, όμως φαινόταν ότι ήθελαν πολύ να κάνουν αυτήν τη βόλτα. Η γυναίκα κρατούσε τον άντρα από τον ώμο. Τους πήρα από πίσω για λίγη ώρα κι έκανα τελικά ένα πολύ κλειστό κάδρο - το χέρι της γυναίκας στον ώμο του άντρα».

Πόσο έχουν αλλάξει οι Αθηναίοι πέντε χρόνια από τότε που τραβήχτηκε η τελευταία φωτογραφία της σειράς κι ενώ η κρίση έχει τυπικά περάσει; «Η αλλαγή είναι αμιδρή στους απλούς ανθρώπους που συναντάς στον δρόμο. Δεν μπορεί να είναι διαφορετικά, όταν πρακτικά δεν έχει αλλάξει κάτι. Πώς να είναι όλα καλά, όταν ο μισθός είναι στα 500 ευρώ; Σου λένε συνεχώς ότι όλα είναι καλά, όμως όλοι ξέρουν ότι δεν είναι όλα καλά».

Δείτε περισσότερες εικόνες παρακάτω κι επίσης στην προσωπική ιστοσελίδα του φωτογράφου: www.socratesbaltagiannis.com