Η Mυστηριώδης Προέλευση των «Πουτανιάρικων» Ζυμαρικών της Ιταλίας

Κάποια στιγμή το 2014, η αγαπημένη τηλεοπτική σεφ Nigella Lawson ανέβασε μια συνταγή. Το πιάτο ήταν σπαγγέτι πουτανέσκα, ένα κλασικό ναπολιτάνικο πιάτο ζυμαρικών. Τον Αύγουστο, η ίδια σεφ ονόμασε τη δική της εκδοχή εκδοχή για το “slut spagghetti” σε κάτι πιο φιλικό για τηλεόραση: Slattern spaghetti.

H συντηρητική εφημερίδα Il Corriere della Sera κατηγόρησε τη Lawson για υπερβολική πολιτική ορθότητα, γράφοντας εσφαλμένα πως θεώρησε «προσβλητικό» το όνομα του πιάτου. Η Lawson εγκάλεσε την εφημερίδα και άλλαξαν το άρθρο ώστε να φαίνεται πως η μαγείρισσα δεν ήθελε να ακυρώσει το όνομα του πιάτου, αλλά να μη χρησιμοποιεί η ίδια αυτήν τη μετάφραση.

Στο αναθεωρημένο blog της, η Lawson γράφει ότι εμπνεύστηκε την αλλαγή από έναν διάλογο στο Twitter με τον Jim Hewitt, που είπε ότι η συνταγή τού θύμιζε «εκείνη την εποχή που η μαμά μαγείρευε με ό,τι είχε στο ντουλάπι και έλεγε πως τσαπατσουλιάζει (slatterning)».

Η συνταγή –φτιαγμένη με αντζούγιες, ντομάτες, ελιές, κάπαρη και σκόρδο– είναι τέλεια για όταν τεμπελιάζεις. Όμως η λέξη slattern δεν σημαίνει τεμπελιά. Σημαίνει βρόμικη, τσαπατσούλα γυναίκα και πολλά λεξικά τη χρησιμοποιούν ως συνώνυμο του slut (τσούλα). Αν λάβουμε υπόψη τις αρνητικές συνδηλώσεις όλων αυτών των λέξεων δεν είναι σαφές γιατί η μία είναι καλύτερη από την άλλη ή γιατί το πιάτο συσχετίστηκε, έτσι κι αλλιώς, με τέτοιες λέξεις εξαρχής.

Σύμφωνα με τον Luca Cesari, δημοσιογράφο και συγγραφέα του “The History of Pasta in Ten Dishes”, οι απαρχές της συνταγής δεν είναι σαφείς. Περιγράφεται πρώτη φορά στα βιβλία μαγειρικής τη δεκαετία του ‘50 και του ‘60, αν και αναφορές σε σάλτσες ζυμαρικών με ελιές, κάπαρη και αντζούγια (χωρίς ντομάτα) υπάρχουν και στις αρχές του αιώνα. «Σίγουρα είναι πρόσφατη συνταγή, αλλά δεν ξέρω περισσότερα από τους αστικούς μύθους που βρήκα στο Ίντερνετ», λέει ο Cesari.

Σύμφωνα με την εφημερίδα Napoli Today, κάποιοι λένε ότι η πουτανέσκα εφευρέθηκε από μια ιδιοκτήτρια οίκου ανοχής έξω από τη Ρώμη, άλλοι λένε από μία ιδιοκτήτρια μπουρδέλου στην ισπανική συνοικία της Νάπολης. Άλλοι λένε ότι αναφέρεται στο πράσινο, κόκκινο και μοβ χρώμα της σάλτσας, όλα τους χρώματα των εσωρούχων που φορούσαν οι γυναίκες που δούλευαν σε αυτά τα μπουρδέλα. Και άλλοι λένε ότι εφευρέθηκε από μια εργάτρια του σεξ ονόματι Yvette la Francese.

Αλλά υπάρχουν μερικά προβληματάκια με αυτές τις θεωρίες. Πρώτον, τα υλικά είναι τόσο κοινά και εύκολα που οι υποτιθέμενη προέλευση είναι λίγο τραβηγμένη. Για παράδειγμα, στο βιβλίο μαγειρικής του 19ου αιώνα “Cucina Teorico-Pratica” του Ippolito Cavalcanti, υπάρχει αναφορά σε βερμιτσέλι με κάπαρη, ελιά και αντζούγιες, που θεωρείται θεμέλιο της σύγχρονης ναπολιτάνικης γαστριμαργικής παράδοσης.

Κάτι άλλο ύποπτο είναι η στιγμή που πρωτοεμφανίστηκε το όνομα. Η πρώτη αναφορά στη σάλτσα πουτανέσκα που βρήκα, ήταν σε έναν οδηγό φαγητού και κρασιού του 1932 που εκδόθηκε από τον ιταλικό τουριστικό οργανισμό Touring Club. Αλλά σε αυτό το βιβλίο, το πιάτο ονομάζεται maccheroni alla marinara.

Η πρώτη αναφορά που βρήκα του ονόματος πουτανέσκα είναι στο μυθιστόρημα του 1961 “The Mortal Wound” του Raffaele La Capria, όπου περιγράφεται ως σικελικό πιάτο. Η Ιταλία απαγόρευσε τους οίκους ανοχής το 1958, τρία χρόνια πριν κυκλοφορήσει το βιβλίο και ενώ μπορεί το όνομα να είχε γίνει δημοφιλές πια αλλά να μην είχε κυκλοφορήσει τυπωμένο, και πάλι δεν μου κόλλαγε.

Οι πιο πρόσφατες υποθέσεις οδηγούν στην Ίσκια, ένα υπέροχο μεσογειακό νησί κοντά στην ακτή της Νάπολης. Το βιβλίο του 1977 “La Cucina Napoletana” της Jeanne Carola Francesconi, αποδίδει την επινόηση του πιάτου σε έναν ντόπιο ζωγράφο, ονόματι Eduardo Colucci, που συχνά καλούσε φίλους στο νησί και τους έφτιαχνε τη σπεσιαλιτέ του, maccheroni alla putanesca

Ένα άρθρο σε εφημερίδα της περιοχής από το 2005 λέει ότι η σάλτσα δημιουργήθηκε τη δεκαετία του ‘50 από τον ανιψιό του Colucci, αρχιτέκτονα και τζετ σέτερ της Ίσκια, Sandro Petti. Είχε το εστιατόριο Il Rancio Fellone, και έλεγε ότι ένα βράδυ αυτοσχεδίασε ένα πρόχειρο δείπνο για τους πελάτες του βάζοντας una puttanata, όπως θα έλεγες στα ιταλικά -ή διάφορες μαλακίες όπως θα έλεγες στα ελληνικά- μια κοινή έκφραση που στην κυριολεξία σημαίνει «τα πράγματα ή οι πράξεις της πουτάνας». Αυτήν τη θεωρία υποστηρίζει και ο δημοσιογράφος γαστρονομίας Jeremy Parzen.

Η έκφραση puttanata χρησιμοποιείται στην ιταλική γλώσσα – πολλές ιταλικές βρισιές αναφέρονται στις γυναίκες και τη σεξεργασία ή τα γυναικεία γεννητικά όργανα. Ενώ τέτοια γλώσσα στα αγγλικά θεωρείται όλο και πιο παρωχημένη, αυτές οι συζητήσεις μόλις τώρα ξεκινάνε στην Ιταλία. Ενώ οι Ιταλοί φεμινιστές τώρα χρησιμοποιούν μεταφράσεις αγγλικών λέξεων για να αναφερθούν στη σεξεργασία με τρόπο που δεν στιγματίζει, οι περισσότερες λέξεις που αναφέρονται στη σεξεργασία είναι αρνητικές και ακόμα πολύ συνηθισμένες στο λεξιλόγιο.

Ερχόμαστε λοιπόν ξανά στη μετονομασία της Nigella Lawson – κατανοητή για όσους μιλάμε αγγλικά και πιστεύουμε ότι δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε τη λέξη “slut” αν μπορούμε να την αποφύγουμε. Όμως δεν ξεκαθαρίζει τίποτα για την ονομασία αυτού του ταπεινού πιάτου.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE Italy.

Περάσαμε Μια Μέρα στο Νέο Cartel με τον Βασίλη Μπισμπίκη και τους Ηθοποιούς του «Άνθρωποι και Ποντίκια»

Άνθρωποι σε Όλο τον Κόσμο Κάνουν Τατουάζ QR Code

How to: Φτιάξε προ Χριστού Αλκοόλ για το Επόμενο Αρχαιοελληνικό Dinner Party σου

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.