Η σιωπή, η ανοχή και η αδιαφορία είναι τρεις από τις βασικότερες αιτίες του ρατσισμού και των επιθέσεων μίσους.

Τον περασμένο μήνα, κοινωνικό πείραμα της ActionAid κατά του ρατσισμού που πραγματοποιήθηκε στο κέντρο της Αθήνας σε δύο στάσεις λεωφορείου (Συγγρού Φιξ), έβαλε για πρώτη φορά την ελληνική κοινωνία αντιμέτωπη με αυτή την πραγματικότητα. Δύο ηθοποιοί, ένας από το Μπαγκλαντές κι ένας από την Ελλάδα, προσποιήθηκαν μια σκηνή φραστικής ρατσιστικής επίθεσης, ενώ οι κάμερες κατέγραφαν τις αληθινές αντιδράσεις των ανθρώπων που περίμεναν το λεωφορείο. Το ερώτημα πίσω από αυτή τη κίνηση ήταν απλό: «Τι θα έκανες αν ένας άνθρωπος δεχόταν ρατσιστική επίθεση μπροστά στα μάτια σου;».

Με το μότο: «Μαζί, είμαστε δυνατότεροι απέναντι στο ρατσισμό, ας πάρουμε όλοι θέση» , ο στόχος της ActionAid ήταν να δείξει ότι: «Ο ρατσισμός ξεκινάει από εμάς και τελειώνει από εμάς», όπως δήλωσε ο Γεράσιμος Κουβαράς, Γενικός Διευθυντής της ActionAid Hellas. Το εν λόγω βίντεο τελικά έγινε viral στο ίντερνετ, προκαλώντας συγκίνηση, θυμό και τελικά ανακούφιση στους περισσότερους από εμάς, αφού στην πλειοψηφία τους οι παρευρισκόμενοι υπερασπίστηκαν τον άνθρωπο που δεχόταν την ρατσιστική επίθεση.

Ποιος όμως κρύβεται πίσω από αυτή την καινοτόμα ιδέα;

Η Ελένη Ζησιμοπούλου, Executive Creative Director της διαφημιστικής εταιρίας McCann, μου μίλησε για το πώς γεννήθηκε η ιδέα αυτή. Έπειτα από τη συζήτησή μου μαζί της, κατέληξα στο ότι η διαφήμιση οφείλει να χρησιμοποιεί τη δύναμή της, όχι για να μας κάνει χοντρύτερους, πιο ανασφαλείς και πιο δυστυχισμένους, αλλά για να μας ευαισθητοποιεί σε θέματα που αφορούν τη φτώχεια, τη κλιματική αλλαγή, αλλά και την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

VICE: Πόσο καιρό εργάζεσαι στο χώρο της διαφήμισης;
Έλένη Ζησιμοπούλου: Εδώ και 16 χρόνια.

Πώς προέκυψε η συνεργασία με την Actionaid;
H συνεργασία μας ξεκίνησε το 2010, και αφορά κύριως στη δημιουργία διαφημιστικών για την εκστρατεία της ActionAid: «Γίνε Ανάδοχος Παιδιού ». Η ActionAid, ασχολείται με την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των πιο φτωχών και περιθωριοποιημένων ανθρώπων, αλλά και όσων υφίστανται διακρίσεις. Κάποια στιγμή λοιπόν μας ζητήθηκε να αναλάβουμε τη δημιουργία μίας διαφημιστικής εκστρατείας κατά του ρατσισμού.

Ποιος ήταν ο στόχος σας με την εν λόγω εκστρατεία και γιατί αποφασίσατε να γίνει σε μορφή κοινωνικού πειράματος;
Ο στόχος μας εξαρχής ήταν να βρούμε έναν τρόπο να επαναφέρουμε στη δημόσια κουβέντα το θέμα του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. Ενώ οι επιθέσεις μίσους στους δρόμους, τα λεωφορεία και τις κρατικές υπηρεσίες της πόλης αυξάνονται συνεχώς, εντούτοις βλέπουμε ότι η ελληνική κοινωνία έχει σταματήσει να αντιδρά και δεν σοκάρεται από τέτοιου είδους περιστατικά. Επομένως σκεφτήκαμε ότι αν κάναμε μία συνηθισμένη διαφημιστική καμπάνια ο κόσμος δεν θα ανταποκρινόταν.

Γι' αυτό το λόγο αποφασίσαμε να κάνουμε κάτι πιο ρεαλιστικό. Κάτι το οποίο θα έβαζε την ελληνική κοινωνία αντιμέτωπη με τον ίδιο της τον εαυτό και θα την ανάγκαζε να τον κοιτάξει στο καθρέφτη, προκειμένου ο καθένας μας να αναρρωτηθεί: «Εγώ πώς θα αντιδρούσα αν είχα βρεθεί στη συγκεκριμένη θέση;»

Αντιμετωπίσατε δυσκολίες;
Αντιμετωπίσαμε κάποιες τεχνικές δυσκολίες μέχρι να καταφέρουμε να το στήσουμε όλο αυτό -σκέψου ότι η ιδέα γεννήθηκε πριν από περίπου δύο χρόνια. Υπήρχαν διάφορα διαδικαστικά ζητήματα, π.χ. δεν ήταν εύκολο να προσεγγίσουμε τους κατάλληλους ανθρώπους στον δήμο για να πάρουμε τις άδειες που χρειαζόμασταν, ενώ αρκετές φορές, ο ηθοποιός ένιωσε άβολα και το συνεργείο βρισκόταν συνεχώς κοντά στη στάση, σε περίπτωση που θα χρειαζόταν να επέμβει. Είναι πολλοί οι παράγοντες που δεν μπορούν να προβλεφθούν και να ελεγχθούν σε ένα γύρισμα σε πραγματικές συνθήκες και πρωταγωνιστές πραγματικούς και ανυποψίαστους πολίτες. Ευτυχώς όμως τα ξεπεράσαμε όλα αυτά.

Γιατί διαλέξατε τη συγκεκριμένη τοποθεσία;
Είχαμε μελετήσει τη συγκεκριμένη στάση και την διαλέξαμε συνειδητά καθώς είχε πολύ διαφορετικό κόσμο, όλων των ηλικιών

Τι περιμένατε ότι θα γινόταν;
Για να είμαι ειλικρινής δεν ήμουν πολύ αισιόδοξη και όλοι μας είχαμε μεγάλη αγωνία. Πιστεύα ότι θα υπήρχαν περισσότερες αντιδράσεις υπέρ του θύτη, απ' ότι υπέρ του θύματος. Ήταν πολύ ανακουφιστικό το γεγονός ότι τα αποτελέσματα ήταν τόσο ανατρεπτικά, αφού τις περισσότερες φορές, όσοι βρίσκονταν στη στάση υπερασπίστηκαν τον άνθρωπο που δέχτηκε τη ρατσιστική επίθεση. ( Συγκεκριμένα από τις 22 φορές τις 4 οι παρευρισκόμενοι αδιαφόρησαν, τις 2 τάχθηκαν υπέρ της ρατσιστικής συμπεριφοράς, και τις υπόλοιπες 15 υπερασπίστηκαν το θύμα, ενώ μια φορά παρατηρήθηκαν συγχρόνως οι δύο αντιδράσεις ).

Ενημερώσατε τους παρευρισκόμενους ότι ήταν πείραμα;
Ναι, βέβαια. Καταρχάς, έπρεπε να μας δώσουν την άδεια τους γραπτώς ότι δέχονται να εμφανιστούν στο βίντεο. Γι' αυτό και αλλοιώσαμε και τα πρόσωπα όσων τελικα δεν δέχτηκαν.

Πώς αντέδρασε ο κόσμος όταν έμαθε ότι πρόκειται για πείραμα;
Οι περισσότεροι αντέδρασαν με φοβερή ανακούφιση. Συγκεκριμένα μία κοπέλα όταν έμαθε ότι δεν ήταν αληθινό το γεγονός, έβαλε τα κλάματα από την ανακούφισή της.

Το βίντεο έγινε viral. Γιατί νομίζεις ότι είχε τέτοια επίδραση στον κόσμο;
Οι πελάτες μας συνήθως μας ζητούν: «κάτι που θα γίνει viral». Τελικά νομίζω ότι viral γίνεται οτιδήποτε γεννάει έντονο συναίσθημα στον θεατή, είτε πρόκειται για κάτι που τον κάνει να αισθάνεσαι χαρά, είτε για κάτι που τον κάνει να αισθάνεται λύπη. Νομίζω ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση, είχε να κάνει με το ότι ήταν κάτι πολύ αληθινό. Α ρκεί να αναρρωτηθούμε αν εμείς οι ίδιοι έχουμε βρεθεί μπροστά σε ανάλογο περιστατικό.

Τι comments πήρατε;
Κάποιοι συγκινήθηκαν και κάποιοι θύμωσαν. Διάβαζοντας τα comments διαπίστωσα ότι στην δεύτερη περίπτωση αυτό συνέβη είτε διότι οι συγκεκριμένοι άνθρωποι ήταν υπέρ του θύματος και θεωρούσαν το πείραμα πολύ σκληρό, είτε διότι πολύ απλά ήταν ρατσιστές.

Νομίζεις ότι η διαφήμιση πρέπει να χρησιμοποιεί συχνότερα τη δύναμή της για να ευαισθητοποιεί τη κοινωνία για τέτοιου είδους ζητήματα;
Ναι, θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντικό. Παρόλαυτά, δεν πιστεύω ότι μία διαφήμιση μπορεί να φέρει ουσιαστική αλλαγή στην κοινωνία. Όμως σίγουρα μπορεί να αφυπνήσει σε κάποιον βαθμό τον κόσμο και αυτός ήταν και ο στόχος μας. Συν της άλλης νομίζω ότι μας έδωσε μία μικρή ελπίδα. Αυτό που αποδείχθηκε τελικά είναι ότι ως λαός έχουμε θάρρος και ανθρωπιά.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.