Βρισκόμαστε μία ανάσα μέχρι την οριστικοποίηση των Μηχανογραφικών Δελτίων που πρέπει να έχει γίνει έως και την Παρασκευή 8 Ιουλίου. Αυτές τις ημέρες αν είσαι υποψήφιος πρωτοετής φοιτητής λογικά θα ακούς την αποψάρα του καθενός γύρω σου για το τι Σχολή πρέπει να δηλώσεις και πόσο καλό ή κακό είναι το επίπεδο σπουδών ανάλογο τα τμήματα στο ελληνικό Πανεπιστήμιο. Τι ισχύει όμως; Τι ακριβώς σε περιμένει σε λίγους μήνες όταν περάσεις την πύλη ενός Πανεπιστημίου στην Ελλάδα;

Κλήθηκαν πριν από μερικά χρόνια να αξιολογήσουν τμήματα των ελληνικών πανεπιστημίων, σύμφωνα με τα διεθνή standards. Είναι Έλληνες καθηγητές πανεπιστημίων του εξωτερικού και ως τέτοιοι μπορούν να δουν τα πράγματα και «από μέσα» και «απ' έξω». Ζήτησα από δύο από αυτούς να μοιραστούν τις εντυπώσεις τους πάνω στο ελληνικό πανεπιστήμιο και να δώσουν μια συμβουλή στα παιδιά που τώρα επιλέγουν τι θα σπουδάσουν και πού. Κοινός τόπος των δύο; Το ελληνικό πανεπιστήμιο είναι βαριά τραυματισμένο από τις επιλογές του πολιτικού κατεστημένου που κυριαρχούσε τις περασμένες δεκαετίες κι έχει να αντιμετωπίσει την πενιχρή πλέον κρατική χρηματοδότηση. Δεν είναι όμως και «για πέταμα», κυρίως χάρη στην όρεξη και την εξωστρέφεια μιας νέας γενιάς καθηγητών που προσπαθούν να κάνουν το καλύτερο μέσα σε αυτές τις πολύ δύσκολες συνθήκες.

Ο Νίκος Παραγιός είναι καθηγητής Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Πληροφορικής, διευθυντής του Κέντρου Οπτικής Υπολογιστικής της Ecole Centrale de Paris και επιστημονικός υπεύθυνος της ομάδας GALEN, επίσης στο Παρίσι. Κατά την αξιολόγηση των τμημάτων των ελληνικών ΑΕΙ, πριν από πέντε περίπου χρόνια, συμμετείχε στις επιτροπές αξιολόγησης τεσσάρων από αυτά, κυρίως στο πεδίο της Πληροφορικής.

Ξεκινώντας να μιλά για το ελληνικό πανεπιστήμιο, έσπευσε να ξεκαθαρίσει κάτι: «Πρέπει να πούμε πως εμείς είδαμε κάποια από τα καλά τμήματα». Μου εξήγησε πως υπάρχουν διαφορετικές ταχύτητες ανάμεσα στα διάφορα πανεπιστήμια και τμήματα, και άρα το να μιλά κανείς γενικά για το ελληνικό πανεπιστήμιο είναι κάπως επισφαλές.

Μπαίνοντας στην ουσία της κουβέντας, ο κ. Παραγιός ξεκίνησε από τα αρνητικά του ελληνικού πανεπιστημίου. «Πρώτα απ' όλα, υπάρχουν προβλήματα στο επίπεδο της οργάνωσης και της υποδομής. Αν κάποιος έχει επισκεφθεί κάποια κτίρια, αν έχει μπει σε κάποιες αίθουσες ή εργαστήρια, το βλέπει. Σίγουρα υπάρχει ζήτημα υποχρηματοδότησης, ουσιαστικά το κράτος πλέον δεν δίνει χρήματα, αλλά αυτά που υπάρχουν πρέπει να πιάνουν τόπο», σημείωσε.

Ωστόσο το πρόβλημα στο οποίο επέμεινε ήταν άλλο, αυτό της μεγάλης διάρκειας των σπουδών. «Ενώ το επίπεδο των νέων φοιτητών που έχουν μόλις τελειώσει το ελληνικό σχολείο είναι πολύ καλό, ο μέσος όρος ολοκλήρωσης των σπουδών για τετραετείς σχολές είναι 6 χρόνια, ενώ το 30% των εγγεγραμμένων δεν τελειώνει ποτέ. Αυτό είναι απαράδεκτο. Το σύστημα έπρεπε να πιέζει περισσότερο τους φοιτητές να ασχολούνται πιο εντατικά με τις σπουδές τους, θεσπίζοντας τα λεγόμενα "προαπαιτούμενα". Στα περισσότερα πανεπιστήμια του εξωτερικού δεν είναι δυνατό να φτάνεις στο τέταρτο έτος και να χρωστάς μάθημα του πρώτου», τόνισε. «Βέβαια, πρέπει να πούμε πως με την κρίση, παρόλο που περισσότερα παιδιά αναγκάζονται να εργάζονται, ο χρόνος ολοκλήρωσης των σπουδών έχει αρχίσει να μειώνεται. Οι φοιτητές βιάζονται να μπουν στην αγορά εργασίας και απλώς δουλεύουν πιο σωστά απ' ό,τι στο παρελθόν».

«Ένα ακόμη πρόβλημα είναι ο μεγάλος αριθμός τμημάτων με το ίδιο αντικείμενο», συνέχισε. «Σχεδόν σε κάθε ελληνική πόλη άνω των 10.000 κατοίκων υπάρχει κι ένα τμήμα ΑΕΙ ή ΤΕΙ. Πολλά από αυτά φυτοζωούν. Αυτό δεν βοηθά ώστε να γίνεται καλή δουλειά. Πρέπει να γίνει αναδιοργάνωση του συστήματος».

Παρά τα αρκετά αρνητικά τα οποία ανέφερε, ο Νίκος Παραγιός δεν μηδενίζει το ελληνικό πανεπιστήμιο˙ κάθε άλλο. «Παρά τα επιμέρους προβλήματα, το ελληνικό πανεπιστήμιο δεν έχει να ζηλέψει πολλά από τα καλά πανεπιστήμια του εξωτερικού», τόνισε. «Οι γνώσεις και το φιλότιμο των καθηγητών ανεβάζουν το επίπεδο. Ιδιαίτερα αυτών που είναι πιο νέοι σε ηλικία και "κυνηγούν" ερευνητικά προγράμματα από το εξωτερικό, μιας και πλέον αυτά είναι η βασική πηγή χρηματοδότησης των τμημάτων», μου είπε. «Ένας άλλος παράγοντας που βοηθά στο καλό επίπεδο του διδακτικού προσωπικού είναι το γεγονός πως η Ελλάδα ως χώρα τείνει να τραβά πίσω τους ανθρώπους της που έχουν φύγει στο εξωτερικό˙ οι περισσότεροι θέλουν κάποια στιγμή να επιστρέψουν. Έτσι, καθηγητές που έχουν διαπρέψει σε καλά πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Αμερικής επιστρέφουν στη χώρα και στελεχώνουν ελληνικά τμήματα. Αυτό είναι κάτι από το οποίο οι φοιτητές μπορούν να επωφεληθούν», σημείωσε. «Όταν εξετάζουμε υποψηφιότητες για μεταπτυχιακά, οι πτυχιούχοι ελληνικών πανεπιστημίων αντιμετωπίζονται καταρχήν ως καλοί φοιτητές. Το ελληνικό πανεπιστήμιο έχει κύρος στο εξωτερικό».

Του ζήτησα να απευθυνθεί στα παιδιά που τώρα ζυγίζουν τις επιλογές τους όσον αφορά την τριτοβάθμια εκπαίδευση και αναρωτιούνται αν αξίζει να προσπαθήσουν στην Ελλάδα ή να δοκιμάσουν στο εξωτερικό. «Θα τους έλεγα να πάνε στο ελληνικό πανεπιστήμιο, δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από αυτά του εξωτερικού. Αυτό που πρέπει να ξέρει κάποιος που μπαίνει τώρα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι πως η προσωπική δουλειά μετράει πάνω απ' όλα. Ο ίδιος ο φοιτητής πρέπει να δουλέψει για να προχωρήσει στην επιστήμη του και να γίνει καλός σε ό,τι κάνει», κατέληξε ο κ. Παραγιός.

Η Κατερίνα Σαρικάκη είναι επικεφαλής του Εργαστηρίου Διακυβέρνησης ΜΜΕ και Βιομηχανιών Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης. Κατά την αξιολόγηση των τμημάτων των ελληνικών ΑΕΙ ήταν επικεφαλής των επιτροπών αξιολόγησης σε δύο από αυτά, ένα στην Αθήνα κι ένα στη Θεσσαλονίκη.

Τη ρώτησα ποια θετικά στοιχεία βρίσκει στο ελληνικό πανεπιστήμιο. «Ευτυχώς το ελληνικό πανεπιστήμιο έχει ανθρώπους με γνώσεις και πολλή όρεξη για δουλειά και έρευνα. Πρόκειται κυρίως για τους νεότερους σε ηλικία καθηγητές, που ενδιαφέρονται πραγματικά για τους φοιτητές και κάνουν ό,τι μπορούν προκειμένου το πανεπιστήμιο να είναι ανοιχτό στον έξω κόσμο. Στον αντίποδα βρίσκονται ακαδημαϊκοί μιας ιεραρχικής και εσωστρεφούς κουλτούρας, που ακόμα κι αν έχουν καλές προθέσεις, είναι σημαδεμένοι από τα συμφέροντα και ενδιαφέροντα ενός πολιτικού συστήματος που έχει βλάψει την παιδεία και κατ' επέκταση την ελληνική κοινωνία. Πρόκειται για ένα χάσμα γενεών, που έχει όμως θετικές συνέπειες για το ελληνικό πανεπιστήμιο. Διότι με τη σταδιακή συνταξιοδότηση της παλιάς φουρνιάς, είναι θέμα χρόνου η πλειονότητα των διδασκόντων να είναι δυναμικοί άνθρωποι, έτοιμοι να βοηθήσουν τους φοιτητές».

Δυστυχώς, όμως, τα θετικά σύμφωνα με την κ. Σαρικάκη τελειώνουν κάπου εκεί, στο επίπεδο του προσωπικού. «Σε επίπεδο συστήματος το ελληνικό πανεπιστήμιο χωλαίνει σοβαρά. Στις επιτροπές που συμμετείχα είχαμε αποφασίσει να αξιολογήσουμε λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη την ελληνική πραγματικότητα, αλλά και πάλι… Όσο καλοπροαίρετα κι αν θες να το δεις, είμαστε γενικά χαμηλά σε σχέση με τα διεθνή standards. Και δεν είναι μόνο θέμα πόρων. Ας πάρουμε για παράδειγμα τις υποδομές, που είναι ένα από τα πολύ βασικά προβλήματα. Εκεί τα πράγματα ήταν άσχημα και προ κρίσης», επισημαίνει με νόημα. «Λείπει η πολιτική βούληση για στήριξη της δημόσιας παιδείας και του πολιτισμού γενικότερα», μου είπε με θυμό και θυμήθηκε ένα παράδειγμα κατά την αξιολόγηση σε κάποιο τμήμα του Αριστοτελείου στη Θεσσαλονίκη. «Μπαίνουμε με τον πρόεδρο του τμήματος σε μια αίθουσα διδασκαλίας, που παρεμπιπτόντως δεν ήταν και η χειρότερη του κτιρίου. Η απογοήτευσή μου ήταν τέτοια που του λέω: "Οι γονείς κάνουν ό,τι μπορούν για να σπουδάσουν τα παιδιά τους κι εκείνα ρίχνουν τόσο διάβασμα για να έρθουν εδώ;" Ο πρόεδρος κούνησε συγκαταβατικά το κεφάλι του».

Συνεχίζοντας στα αρνητικά, η Κατερίνα Σαρικάκη αναφέρθηκε στην ανυπαρξία σοβαρών βιβλιοθηκών. «Οι βιβλιοθήκες των ελληνικών πανεπιστημίων και τμημάτων είναι στην πλειονότητά τους σκελετοί, παρά τις προσπάθειες που καταβάλλουν οι επικεφαλής κι οι εργαζόμενοι. Η βιβλιοθήκη ως θεσμός αντανακλά το σύστημα αξιών και προτεραιοτήτων μιας κοινωνίας. Και, δυστυχώς, στην Ελλάδα οι βιβλιοθήκες είναι αστείες».

Όσο προχωρά η κουβέντα μας, ο τόνος της φωνής της γίνεται όλο και πιο έντονος, με στοιχεία θυμού αλλά και πικρίας. «Εξίσου σημαντική είναι η έλλειψη χώρων κοινωνικοποίησης των φοιτητών, χώροι που είναι απαραίτητοι για να αναπτύσσονται οι ανθρώπινες σχέσεις, να βοηθά ο ένας τον άλλο και φυσικά να παράγονται νέες ιδέες μέσα από τη συζήτηση. Το πανεπιστήμιο είναι πάνω απ' όλα χώρος ελεύθερου λόγου. Στο ελληνικό πανεπιστήμιο δεν υπάρχουν τέτοιοι χώροι, ο πολιτικός λόγος ταυτοποιείται μόνο μέσα από χώρους αποικιοκρατίας των κομμάτων, γεμάτους με μπλε, πράσινες και κόκκινες αφίσες».

Τη ρωτάω τι θα έλεγε απευθυνόμενη σε έναν άνθρωπο που αποφασίζει αυτές τις ημέρες ποιες σχολές θα δηλώσει στο μηχανογραφικό ή ενδεχομένως και τις σπουδές στο εξωτερικό. «Θα του έλεγα κατ' αρχάς να πάει όπου νομίζει πως η καρδιά του θα χτυπά πιο δυνατά. Αυτό είναι το πιο σημαντικό. Το ελληνικό πανεπιστήμιο μπορεί να του δώσει πράγματα, αλλά αν θέλει να έχει πρόσβαση σε όλο το εύρος της έννοιας "πανεπιστήμιο", πρέπει να αρπάξει κάθε ευκαιρία και για το εξωτερικό. Σε κάθε περίπτωση, θα του έλεγα να έχει συνεχώς τα μάτια του ανοιχτά σε διεθνείς πηγές, να παρακολουθεί τα debates του κλάδου του σε διεθνές επίπεδο και γενικά να είναι συνδεδεμένος με την παγκόσμια ακαδημία. Αυτό θα του έλεγα», κατέληξε η κ. Σαρικάκη.

Περισσότερα από το VICE

Οι «Τρεις Εποχές» των Πρώην Χρηστών Ναρκωτικών

Μαύρη η Ώρα που σε Γνώρισα: Τρομακτικές Ιστορίες με Πρώην Συντρόφους

Η Ζωή με την 20χρονη Κοπέλα μου που Έπασχε από Καρκίνο Μέσα από Φωτογραφίες