Γιατί η Πάολα Είναι Καλή Τραγουδίστρια - Και Όσοι την Κατηγορούν Είναι Υποκριτές

Ήταν αρκετή η εορταστική είσοδος της τραγουδίστριας Πάολα στα σπίτια -μέσω της εκπομπής Στην Υγειά μας από τον Alpha- αυτές τις ημέρες για να ανάψει μια συζήτηση γύρω από την ίδια, τις ερμηνείες της, το σκυλάδικο, το έντεχνο, την Αριστερά, το λαϊκό. Τμήματα της προβληματικής δεν ήταν καινούρια. Έγιναν όμως με νέο τρόπο ή τουλάχιστον με τον διαδεδομένο και ασφαλή τρόπο των κοινωνικών δικτύων. Γιατί άθελα της η Πάολα άνοιξε μια σειρά ζητημάτων αισθητικής και ιδεολογίας έστω και μέσω του θραυσματικού χαρακτήρα του fb ή κάποιων σκόρπιων εκτεταμένων ή μη αναφορών στο Ίντερνετ. Από πού να το πιάσεις όμως το θέμα και πού να το κλείσεις. Η επικράτεια του λαϊκού, πολύσημη, αμφίσημη, δυναμική και μετασχηματιζόμενη διαρκώς, από παλιά γινόταν ένα πεδίο αντιπαράθεσης όπου συχνά εμπλέκονταν και άνθρωποι που δεν είχαν ιδέα για την Μουσική ή την μονοφωνική Παράδοση, της τροπικότητες, τις επιρροές μέσα στα χρόνια ή τους παράγοντες που φτιάχνουν κάθε φορά τα μουσικά είδη. Σωστό εν μέρει. Συχνά η Μουσική (και δη η λαϊκή) είναι απλώς και μόνον θέμα ακρόασης, γούστου, υποκειμενισμού. Αλίμονο αν μετατραπεί η βιωμένη και δυναμική αυτή λειτουργία, σε στείρο ΙΕΚ όπου θα δίνουν πιστοποιητικά και πτυχία αστυνόμοι των ήχων.

Μα και το ίδιο το λαϊκό τραγούδι και οι μετασχηματισμοί του δεν είχαν πάντα ανάγκη την ιδεολογική τεκμηρίωση. Ίσως το ανάποδο συχνά συνέβαινε. Αυτό που γινόταν συχνά πεδίο σφοδρών αντιπαραθέσεων μεταξύ οργανικών διανοούμενων (τάξεων, κομμάτων, συμφερόντων, ιδεολογιών), έστεκε αδιάφορο κατά την στιγμή επιτέλεσης του από αυτούς που το κοινωνούσαν. Πιο λιανά και με ένα μόνο παράδειγμα: Οι συναυλίες του περιοδικού Ντέφι στον Λυκαβηττό τη δεκαετία του '80 έδωσαν τον απενοχοποιητικό τόνο σε χιλιάδες κόσμου. Η παρέα του Ντεφιού ανέβασε λαϊκούς τραγουδιστές στον λόφο και διοργάνωσε συναυλίες που εν πολλοίς και λόγω της εξωστρέφειας μπήκαν στο στόχαστρο από μερίδα των ΜΜΕ και διανοούμενων της εποχής. Ακόμη και «αρχιγύφτο» αποκάλεσαν τον Μανώλη Αγγελόπουλο κάποιοι τότε. Η υπεράσπιση εκείνων των στιγμών ήταν αναγκαία και έτσι έγινε από επίσης μερίδα άλλων διανοούμενων ή επιδραστικών προσώπων όπως ο γκουρού Τάσος Φαληρέας ή ο δημοσιογράφος Γιώργος Ι. Κοντογιάννης. Η αντιπαράθεση εκείνη, πολύτιμη σήμερα για πολλά συμπεράσματα, ενδεχομένως δεν κοινοποιήθηκε ποτέ -και αυτό θέλω να πω- στους χιλιάδες νέους ή μη που κατέκλυσαν εκείνες τις μέρες τον Λυκαβηττό και απόλαυσαν τον Αγγελόπουλο και τους υπόλοιπους. Η ζωή πάντα δίνει τις απαντήσεις της και σε βγάζει και από την δύσκολη θέση. Ένας φοιτητής που ανεβαίνει στον Λυκαβηττό για να χορέψει με το κορίτσι του τσιφτετέλι υπό την φωνή του Μανώλη, είναι από μόνο του μια πιο δυναμική διαδικασία από τις εκατέρωθεν ιδεολογικές σφαίρες για το ίδιο το γεγονός. Το λαϊκό είναι ακριβώς αυτό. Αλίμονο όμως αν παραιτηθούμε από τις ιδέες μας. Καθόλου τυχαία η συζήτηση γύρω απ' την Πάολα ομοίαζε με τον μακρινό Λυκαβηττό. Λες και δεν είχαν μεσολαβήσει αγώνες απενοχοποίησης του λαϊκού γούστου ή λες και οι αγώνες που μεσολάβησαν επέφεραν ανάποδα αποτελέσματα.

Το πρώτο τμήμα της συζήτησης που έγινε ήταν με την ίδια την Πάολα, τι εκφράζει, τι ενσαρκώνει ως pop εικόνα και στάση. Μια μεγάλη κουβέντα για την οποία προφανώς δεν έχει ευθύνη η ίδια η τραγουδίστρια. Το σημερινό σύστημα των μεγάλων νυχτερινών κέντρων, παρ' όλες τις διαφοροποιήσεις του είναι ο καρπός μεγάλων αλλαγών που συντελούνταν από τα τέλη των 60s και μέχρι σήμερα. Από την εποχή που οι ελαφροί μαέστροι πήραν τα ηνία από τους σολίστες του μπουζουκιού, από τον καιρό που το νυχτερινό κέντρο μεγάλωνε για να χωρέσει τα ανερχόμενα μεσοστρώματα και από ταβέρνα κοσμικού τύπου γινόταν πίστα ή μικρό εργοστάσιο με γραμμές παραγωγής. Μια διαδικασία που κορυφώθηκε στα 80s με ευθύνη και σύμπραξη των μεγάλων τραγουδιστών που τότε μεγαλουργούσαν. Εξαίρεση ο Καζαντζίδης που –διορατικά- βλέποντας την έκβαση είχε αποχωρήσει απ' την ζωντανή νύχτα απ' την σεζόν 1965- 1966. Οι υπόλοιποι έβαλαν το χεράκι τους στις αλλαγές και στην στενή πρόσδεση της νύχτας με το πρώιμο λάιφ στάιλ ή ακόμη και μέρος της Πολιτικής. Συναινούντων των μεγάλων λαϊκών τραγουδιστών, μπήκαν γκαρνταρόμπες, παρκαδόροι, μίζες από κόμματα ή σωματεία που κάνανε χορούς. Αυτή είναι η αλήθεια. Το να περιγράφει κάποιος υποτιμητικά τις πίστες ως «σκυλάδικα», μόνο άγνοια φανερώνει αφού το σκυλάδικο –ο μεσαίος χώρος της κάτω νύχτας- έχει μια αυτοτελή υπόσταση και διαφορετικούς όρους από τις αρένες που περιγράφουμε. Όχι τυχαία, άνθρωποι υψηλής πνευματικότητας και ευαισθησίας λάτρεψαν τα σκυλάδικα ως τον κλειστό βιότοπο μιας λαϊκής έντιμης και ειλικρινούς έκφρασης. Ο Γιάννης Βαρβέρης. Ο Θωμάς Γκόρπας. Ο Κωστής Παπαγιώργης. Ας μην μπερδεύουμε λοιπόν τα πράγματα. Αν αποφασίσει κάποιος να κάνει κριτική στις σημερινές πίστες οφείλει να λάβει τα παραπάνω κάπως υπόψιν του.

Προς Θεού. Δεν απαιτώ να αρέσει σε κάποιον αναγκαστικά αυτό που περιγράφω (σκυλάδικο ή πίστα). Θεωρώ όμως άδικο να εστιάζουν διάφοροι την πολεμική τους στην Πάολα με πρόφαση το είδος που υπηρετεί.

Εδώ ερχόμαστε στο δεύτερο τμήμα της συζήτησης. Ποιο είδος; Το λαϊκό θα έλεγα, με βεβαιότητα. Το σύγχρονο λαϊκό. Αυτό που έχει μαζική διείσδυση δηλαδή και διασώζει μέσα του και κάποιους δρόμους. Βεβαίως, δεν είναι ισότιμο ή ίδιο με αυτό του Τσιτσάνη. Μήπως όμως και οι μεγάλοι δημιουργοί δεν αναζητούσαν συνεχώς φόρμες ανανέωσης ή τρόπους; Ο Τσιτσάνης λάτρευε τα ντραμς για παράδειγμα. Ο Καζαντζίδης είχε πει θερμά λόγια για την Βίσση. Και στον γράφοντα έχει πει θερμά λόγια για την Πάολα η μυθική Γιώτα Λύδια. Πού οριοθετείται το είδος; Στην εποχή. Στην δισκογραφία. Στα μαζικά ήθη. Στο περιβάλλον που διαμορφώνεται για τον κάθε φορά δημιουργό. Για μένα λαϊκό γράφει και ο Κραουνάκης. Και ο Κορακάκης. Και ο Ζήκας. Και ο Κυριάκος Παπαδόπουλος. Και ο Δημήτρης Ρακιτζής. Και βέβαια λαϊκό έγραφε ο αείμνηστος Παντελίδης (αν και ήταν πιο αυτοτελής περίπτωση). Η κουβέντα είναι στο γιατί δεν γράφεται πολύ καλό λαϊκό όπως το 50 ή το 60. Με όρους ρεύματος. Προφανώς ευθύνη δεν έχει η Πάολα. Ίσως είναι και άτυχη σήμερα που δεν έχει πλάι της έναν Τάκη Σούκα ή έναν Χρήστο Νικολόπουλο ή έναν Θανάση Πολυκανδριώτη ή έναν Αλέκο Χρυσοβέργη (για να ονοματίσω μερικούς ακόμη εν ενεργεία και όχι από την παλιότερη φρουρά). Η Πάολα υπηρετεί ένα είδος σύγχρονο, ελαφρολαϊκό. Του καιρού μας. Η ίδια όμως επιμένει πάντα να λέει και παλιά λαϊκά στα προγράμματά της. Και τα λέει καλά. Γιατί αντικειμενικά –και περνάμε στο τρίτο τμήμα της συζήτησης – είναι μια καλή τραγουδίστρια. Με φωνητικό έλεγχο. Με ρόμ-ικη χροιά. Με γυρίσματα. Με τσαλκάντζες. Με θερμοκρασία. Και είναι πιο καλή στα δικά της αφού βλέπω να πέφτει κι αυτή στην παγίδα του επαναβαπτισμού τραγουδιών που είτε δεν της πάνε είτε δεν τις τα έχουν διδάξει οι δημιουργοί τους. Ως τραγουδίστρια όμως είναι καλή. Τεχνικά διασώζει δρόμους που άλλοι έχουν ξεχάσει. Και είδα βέβαια πολλούς, που καταπίνουν φάλτσες τύπισσες σε έντεχνες σκηνές ή συναυλίες να διυλίζουν την Πάολα. Μην έχετε καμία αμφιβολία για αυτό. Όμορφη και έντιμη στις συνεργασίες της (ρωτήστε τους εργαζόμενους των κέντρων της) η Πάολα για ένα τμήμα των δημοσιολόγων στάθηκε «βλάσφημα» στην εν λόγω εκπομπή αφού επανερμήνευσε τραγούδια μεγάλων συνθετών. Κι εδώ ερχόμαστε στο τέταρτο μέρος της συζήτησης: πότε νομιμοποιείται κάποιος να πει δοκιμασμένα τραγούδια συνθετών; Παράξενο πάντως να μην εξεγείρονται οι συγγενείς ή απόγονοι των δημιουργών και να ουρλιάζει (ψηφιακά) ο φερόμενος ως θαυμαστής τους. Οι επανεκτελέσεις κρίνονται. Αρέσουν ή όχι. Απλό. Οι ίδιοι οι μεγάλοι του 50-60 αποζητούσαν τις επανεκτελέσεις των τραγουδιών τους. Ακόμη και τις διαφορετικές ενορχηστρώσεις. Η Συννεφιασμένη Κυριακή με τον Καζαντζίδη είναι επανεκτέλεση. Εκατοντάδες έντεχνοι έχουν δοκιμαστεί με αποτυχία σε μεγάλα λαϊκά. Το τραγούδι, ως δυναμικό πεδίο κρίνεται κάθε φορά απ' το κοινό. Και πάντως δεν μπορεί να χρησιμοποιούνται μεγάλοι δημιουργοί για να προσδώσουν αναβάθμιση σε έναν τραγουδιστή, ούτε για να διαμορφώνεται μια προτεσταντική αγκύλωση γύρω τους του τύπου: «μην αγγίζετε τα τοτέμ».

Παρούσα στην συζήτηση και η Αριστερά. Μέρος της, αναπαρήγαγε την πολεμική άλλων εποχών. Την συνοψίζω κάπως: Σε καιρό φτώχειας, τα νυχτερινά κέντρα διαδραματίζουν διαμεσολαβημένο ρόλο αποπροσανατολισμού του λαού από την ρίζα των προβλημάτων του. Μια παλιά αντίληψη που πάντα ανιχνεύει κύριες δράσεις που συσκοτίζουν τις κοινωνικές παραμέτρους της στιγμής και δυσκολεύουν την ριζοσπαστικοποίηση. Μια λογική που εμμέσως αποδέχεται πως η Αριστερά στερείται παρέμβασης και εικόνας του απλού λαϊκού κόσμου. Και το 40, το ΕΑΜ στελεχώθηκε και από ανθρώπους που σύχναζαν σε λαϊκά κέντρα. Ο Μπιθικώτσης πριν πει τον Επιτάφιο, εργαζόταν στην Ζούγκλα της Πλατείας Βάθης. Εκτός κι αν η Αριστερά ονειρεύεται μια υγειονομική ζώνη στα γούστα και στις λαϊκές εκφράσεις που θα ξεκινούν από τον Ρίτσο και θα καταλήγουν στον Μπίρμαν. Συγγνώμη αλλά αυτή η λογική είναι αντεστραμμένη της νεοφιλελεύθερης θέασης που βλέπει υποτιμητικά τον ιθαγενή. Και οι δύο εκδοχές αποτελούν μια απ' τα πάνω στάση φωτισμένης επιτροπείας που είτε βλέπει τον λαό παγιδευμένο στην νύχτα και άρα ανίκανο να εξεγερθεί, είτε φορέα δομικών παθογενειών που μπορούν να ξεριζωθούν μόνο με βίαιες μεταρρυθμίσεις. Για να συνοψίσω κάπως τις σκέψεις μου: η Πάολα, είναι μια πολύ καλή περίπτωση για το λαϊκό μας τραγούδι. Είμαι βέβαιος πως θα την δούμε σε συνεργασίες εκπλήξεις. Δεν ξέρω αν όλες θα την ωφελήσουν. Σίγουρα θα κινηθούν και επιτήδειοι γύρω της. Πρέπει να μην χάσει ποτέ την αρχική λαϊκή της ρίζα. Την αφετηρία της ως Πάολα Φωκά, πριν ακόμη την αναλάβει ο δαιμόνιος Κωνσταντίνος Ρήγος. Τα λαϊκά παιδιά θα την καμαρώνουν και θα την αγαπούν έτσι κι αλλιώς και χωρίς να διαβάσουν τούτο το σημείωμα βέβαια.

Περισσότερα από το VICE

Ένας Οδηγός Επιβίωσης για την Κρίση των 25 και Κάτι

Οι «Μπόμπες» από τη Βουλγαρία Πιάστηκαν στον Προμαχώνα

Τα Xειρότερα Χριστουγεννιάτικα Δώρα που Πήραμε Ποτέ