Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE Australia.Στις 26 Σεπτεμβρίου 1983, ένας σοβιετικός υπολοχαγός ονόματι Stanislav Petrov παρακολουθούσε τον ρωσικό εναέριο χώρο για τυχόν εισερχόμενους βαλλιστικούς πυραύλους, όταν από ένα κομπιούτερ ήχησε συναγερμός. Σύμφωνα με το ραντάρ, ένας πυρηνικός πύραυλος κατευθυνόταν προς τη Σοβιετική Ένωση, πιθανότατα από τις ΗΠΑ.Επρόκειτο για μια ιδιαίτερα τεταμένη περίοδο του Ψυχρού Πολέμου και ο Petrov είχε εντολές να αντιμετωπίσει τους εισερχόμενους πυραύλους με άμεσα πυρηνικά αντίποινα. Αλλά δεν το έκανε. Θεώρησε ότι ήταν παράλογο οι ΗΠΑ να επιτεθούν (και να ξεκινήσουν τον Τρίτο Παγκόσμιο) με έναν μόνο πύραυλο, έτσι παρέκαμψε τις εντολές του και περίμενε να δει αν θα έφτανε ο πύραυλος - που δεν έφτασε.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Αργότερα, αυτό το περιστατικό αποδόθηκε σε λανθασμένη ανάλυση του ραντάρ και ο ο Petrov επαινέθηκε για την αποφυγή της καταστροφής. Σήμερα, αναγνωρίζεται ότι πιθανόν να έσωσε την ανθρωπότητα από ένα πυρηνικό ολοκαύτωμα.Η Ιστορία είναι γεμάτη τέτοιες στιγμές, άλλες μέσα στον έλεγχό μας και άλλες όχι. Παρά τους πολέμους, τις πανούκλες, τους μετεωρίτες και το γεγονός ότι είμαστε αποφασισμένοι να δηλητηριάσουμε τον πλανήτη, συνεχίζουμε να είμαστε γαντζωμένοι με κάποιον τρόπο στη ζωή. Πράγμα που εγείρει το ερώτημα: γιατί είμαστε ακόμη εδώ;Για να μπορέσω να βρω μια απάντηση που να έχει κάποιο βαθμό λογικής πιθανότητας, μίλησα με τρεις ακαδημαϊκούς με διαφορετικό υπόβαθρο – έναν ιστορικό, έναν θετικό επιστήμονα και έναν φιλόσοφο. Μου ανέλυσαν όλους τους τρόπους με τους οποίους επιβιώσαμε και εξήγησαν το γιατί:
Ιστορία
Ο Rolf Schmidt μου δείχνει κάποια δείγματα στο Μουσείο της Μελβούρνης
Ο Δρ Rolf Schmidt είναι παλαιοντολόγος και ειδικός στους μαζικούς αφανισμούς, στο Museums Victoria. Σύμφωνα με εκείνον, ο λόγος που επιβιώσαμε ως το 2018 –και ο λόγος που βρεθήκαμε εδώ εξαρχής– είναι η τύχη.«Ισχύει ότι έχουμε ένα απίστευτα πολύπλοκο μυαλό και χέρια που κινούνται ελεύθερα. Αυτά τα πράγματα βοήθησαν. Αλλά η αρχική μας επιβίωση βασίζεται στην τύχη», εξηγεί ο Rolf. Η Ιστορία είναι γεμάτη περιόδους κατά τις οποίες οι διασκορπισμένοι πληθυσμοί μας μειώθηκαν σε λιγότερα από 10.000 άτομα, αλλά με κάποιο τρόπο τη γλιτώσαμε και συνεχίσαμε. Αναφέρει χαρακτηριστικά την έκρηξη του ηφαιστείου της Τόμπα, πριν από 75.000 χρόνια.
Το υπερηφαίστειο εξερράγη στη σημερινή λίμνη Τόμπα της Σουμάτρας, προκαλώντας μια από τις μεγαλύτερες εκρήξεις που έχει δει ο πλανήτης. Η έκρηξη εκτόξευσε χώμα και συντρίμμια σε απόσταση 3.000 χιλιομέτρων και γέμισε με τόσο θειάφι την ατμόσφαιρα, που επήλθε ένας δεκαετής χειμώνας. Στο διαρκές αυτό λυκόφως τα φυτά εξαφανίστηκαν και έπειτα ακολούθησαν τα ζώα, πράγμα που έκανε τους περισσότερους προγόνους μας να πεθάνουν της πείνας. Πιστεύεται ότι μόλις 10.000 άνθρωποι επιβίωσαν, αλλά απ’ ό,τι φαίνεται ήταν αρκετοί.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Πολύ cool
Ωστόσο, όπως εξήγησε ο Rolf, η ικανότητά μας να λύνουμε προβλήματα έπαιξε σημαντικό ρόλο στην τύχη μας. «Δεν υπάρχουν πολλά ευέλικτα είδη», είπε. «Ακόμη και τα είδη με ευφυΐα, όπως τα σκυλιά, τα κοράκια ή τα χταπόδια, δεν έχουν τέτοια ευελιξία στη λειτουργία του μυαλού και του σώματός τους».Πιστεύει, όμως, ότι ένα από τα πιο σημαντικά εργαλεία επιβίωσής μας ήταν η τάση μας για επικοινωνία – που μας επέτρεψε να μοιραζόμαστε τη γνώση, καθώς και να αφομοιωνόμαστε με άλλα ανθρώπινα είδη, όπως ήταν οι Νεάντερταλ. «Αυτό μας επέτρεψε να μεταναστεύουμε επιτυχώς», λέει. «Βοηθάει επίσης να εξηγήσουμε πώς είναι δυνατόν να ζούμε σε αυτές τις πόλεις που ζούμε, με τα εκατομμύρια άλλων ανθρώπων».Έτσι φαίνεται ότι η κοινωνικότητα, η προσαρμοστικότητα και η καθαρή τύχη μας επέτρεψαν να επικρατήσουμε. Αλλά ο Rolf δεν πιστεύει ότι την έχουμε γλιτώσει: Για εκείνον, ο σύγχρονος πολιτισμός είναι μια λεπτή στρώση από βερνίκι, που θα ξεφτίσει τελικά. «Αυτή η πολυτέλεια του πολιτισμού στο τέλος θα εξαφανιστεί και τότε θα την έχουμε άσχημα», λέει «Αλλά θα είμαστε ακόμη εδώ. Θα επιστρέψουμε πιθανόν στη Λίθινη Εποχή για χιλιάδες χρόνια, αλλά θα είμαστε εδώ».
Θετικές Επιστήμες
Ο Bill στο γραφείο του, ανάμεσα σε κουτιά.
Στη συνέχεια, συναντώ τον Δρ William P. Hall, γνωστό και ως «Bill». Έχει Ph.D. στην εξελικτική βιολογία από το Χάρβαρντ και αυτήν τη στιγμή γράφει ένα βιβλίο που εξερευνά το πώς, συγκριτικά με άλλα πρωτεύοντα θηλαστικά, η συνεξέλιξή μας με την τεχνολογία ευνοεί το μέλλον μας.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Σύμφωνα με τον Bill, ένας λόγος που επιβιώσαμε οφείλεται στο ότι καταφέραμε να βγούμε νικητές από τον ανταγωνισμό, αλλά και από το ότι φροντίζαμε ο ένας τον άλλον. «Οι άνθρωπου που έχουν επιβιώσει σήμερα είναι μέλη εκείνων των ομάδων που συστηματικά μπορούσαν να υπερισχύσουν σε σχέση με άλλες ομάδες και φυσικά να συνεργαστούν», λέει. «Η φυσική επιλογή στο γενετικό επίπεδο ευνοεί την ικανότητα των ατόμων να συνεργάζονται κοινωνικά και “αλτρουιστικά” μέσα σε ομάδες».Ο Bill περιγράφει τους προγόνους μας να κυνηγούν στην αφρικανική σαβάνα, όπου ξεκινήσαμε κάπου στη μέση της τροφικής αλυσίδας. Αλλά δεν φτάσαμε στην κορυφή απλώς μέσω της εξέλιξης. Τα εργαλεία μας βελτιώθηκαν πιο γρήγορα από των ανταγωνιστών μας –ανθρώπων και ζώων– και αυτό μας επέτρεψε να πολλαπλασιαστούμε. Έπειτα, ήταν και άλλες τεχνολογίες, όπως ο τροχός και η πλεύση, που μας επέτρεψαν να εξαπλωθούμε στη Γη. Αυτό, μας προστάτεψε από τον αφανισμό, απλώς επειδή υπήρχαμε πάρα πολλοί και σε διάφορα μέρη, οπότε ήταν δύσκολο να αφανιστούμε.
«Η χρήση εργαλείων, μαζί με τη γλώσσα και την κοινωνική κληρονομιά, σταδιακά βοήθησαν, ώστε να αναπτυχθούν οι τεχνολογίες που χρειάζονταν, για να κυριεύσουμε όλο τον πλανήτη», εξήγησε ο Bill. «Ο πληθυσμός και η τεχνολογία τότε ξεκίνησαν να αναπτύσσονται, σταδιακά ή πολύ απότομα και ξαφνικά, ιδίως μετά τη Βιομηχανική Επανάσταση»Καθώς η επιβίωσή μας οφείλεται στο ότι είμαστε πάρα πολλοί για να μας σκοτώσουν, θα έλεγες ότι εφόσον συνεχίζαμε να αναπαραγόμαστε, θα ευημερούσαμε. Αλλά σύμφωνα με τον Bill, αυτό ήταν εφικτό, μόνο όσο τα οικοσύστηματα της Γης παρέμεναν άθικτα, πράγμα που δεν είναι πλέον δυνατόν.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
«Νομίζω πως έχουμε γίνει καρκίνωμα», λέει. «Έχω μελετήσει τρία δισεκατομμύρια χρόνια εξέλιξης και δεν νιώθω ότι έχουμε και πολύ μέλλον. Η Γη δεν μπορεί να αντικαταστήσει τους περιορισμένους πόρους της τόσο γρήγορα όσο τους καταναλώνουμε και ο πλανήτης δεν θα μπορεί να μας συντηρήσει, αν συνεχίσουμε έτσι».
Φιλοσοφία
Ο Matthew Bishop με βιβλία και ένα αναπόφευκτο κουτί με χαρτομάντιλα
Ο Rolf και ο Bill είχαν εξηγήσει πώς οι άνθρωποι κατάφεραν να επιβιώσουν, αλλά υπήρχε ένα αναπάντητο ερώτημα: γιατί δεν έχουμε κοιτάξει στην άβυσσο, αποφασίζοντας να εγκαταλείψουμε τις προσπάθειες.Ο Matthew Bishop είναι σύμβουλος με υπόβαθρο φιλοσοφίας, που ζει και εργάζεται στη Μελβούρνη. Κάθε βδομάδα βοηθάει ανθρώπους να βρουν νόημα και κατεύθυνση στη ζωή τους, έτσι εύλογα του ζήτησα να μοιραστεί τις σκέψεις του πάνω στο γιατί η ανθρωπότητα ακόμη προσπαθεί.Σύμφωνα με τον Matthew, το χαρακτηριστικό που μας ορίζει ως είδος είναι η συνείδηση. Αυτό μας έχει δώσει μια κατανόηση του παρελθόντος και του μέλλοντος και κυρίως μας έχει επιτρέψει να αναπτύξουμε μια έννοια που την αποκαλούμε «ελπίδα».«Είναι αυτή η ιδέα της ελπίδας, ότι μπορούμε να δημιουργήσουμε μια πολύ καλύτερη ζωή και ότι αυτό έχει μεγάλη σημασία», λέει. «Η ιδέα ότι θα θυσιάσω πλευρές του εαυτού μου τώρα για τον μελλοντικό εαυτό μου και τις μελλοντικές γενιές, καθιστούν την ελπίδα ένα πολύ ισχυρό συναίσθημα».
Σύμφωνα με τον Matthew, η ελπίδα δεν μας κάνει απλώς να νιώθουμε καλά, αλλά να επιλέγουμε συμπεριφορές που παρατείνουν την επιβίωσή μας. «Έχουμε όλες αυτές τις δυνατότητες –θετικές και αρνητικές– για την κοινωνία και τον εαυτό μας και η ελπίδα μας σπρώχνει προς αυτές», λέει. «Η ελπίδα μας ορίζει, επειδή οι άνθρωποι χωρίς την ελπίδα χάνουν το κίνητρό τους, κάτι που το βλέπουμε στο υπαρξιακό άγχος ή σε ψυχικές ασθένειες».
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Παρόλο που ο Matthew παραδέχεται ότι παρουσιάζει την ελπίδα αισιόδοξα, η στάση του απέναντι στο μέλλον δεν είναι και τόσο αισιόδοξη.«Το μέλλον μας είναι 50/50. Επειδή, όπως έχει πει ο Freud, έχουμε μια ενόρμηση θανάτου, μια ενόρμηση για καταστροφή, όπως και μια ενόρμηση για αυτοσυντήρηση. Δεν νομίζω ότι θα αυτοκαταστραφούμε, αλλά πολύ φοβάμαι ότι θα καταστρέψουμε την κοινωνία μας».Αν μου έμειναν δυο πράγματα απ’ όλα αυτά, το ένα είναι ότι το μυαλό μας και η τάση μας για συμβίωση μας επέτρεψαν να ευημερήσουμε, παρόλο που οι ίδιοι παράγοντες απειλούν την επιβίωσή μας. Αλλά μου έμεινε και μια θλίψη: Επειδή και οι τρεις αυτοί ακαδημαϊκοί πιστεύουν ότι είναι πιθανό να επιστρέψουμε στη Λίθινη Εποχή.
Γιατί, λοιπόν, είμαστε ακόμη εδώ;
Περισσότερα από το VICEΈτσι Ήταν η Ελλάδα και ο Κόσμος το 1994, την Τελευταία Φορά που η ΑΕΚ Έπαιρνε ΠρωτάθλημαΟ Milo Yiannopoulos Δεν Μπορεί να Κυκλοφορήσει Χωρίς να τον Αποκαλέσουν «Ναζιστικό Απόβρασμα»87 Μέρες, 23 Ώρες, 2 Λεπτά και 39 Δευτερόλεπτά στον Ευαγγελισμό Μεταξύ Ζωής και ΘανάτουΓια τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.