Δέκα Ερωτήσεις που Πάντα Ήθελες να Κάνεις σε έναν Ψυχολόγο Φυλακών

To άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE Australia.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν τα υψηλότερα ποσοστά έγκλειστων σε φυλακές στον κόσμο, με 716 κρατουμένους ανά 100.000 άτομα. Αν και μόνο το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού βρίσκεται στην Αμερική, οι ΗΠΑ έχουν το 25% όλων των κρατουμένων του κόσμου.

Ο Mitch Abrams είναι ψυχολόγος, ο οποίος επιβλέπει τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας που προσφέρονται σε επτά πολιτειακές φυλακές στο Νιου Τζέρσεϊ, συμπεριλαμβανομένων εκείνων με νοσοκομειακές ψυχιατρικές μονάδες και το ειδικό σωφρονιστικό ίδρυμα για δράστες σεξουαλικών εγκλημάτων της πολιτείας. Ο Mitch επιβλέπει όλες τις ψυχολογικές εξετάσεις και τις αξιολογήσεις ενδοοικογενειακής βίας και εκπαιδεύει όλους τους κλινικούς ψυχολόγους. Μετά από 18 χρόνια σε αυτόν τον κλάδο, τα έχει δει όλα, όμως λέει ότι το πιο σημαντικό πράγμα για έναν ψυχοθεραπευτή που δουλεύει με κρατουμένους είναι να μην χάσει το ενδιαφέρον του.

VICE: Γεια σου Mitch. Ποιο είναι το σκεπτικό πίσω από την παροχή ψυχοθεραπευτικών υπηρεσιών στους κρατουμένους;
Mitch Abrams: Όλα έχουν να κάνουν με την αναμόρφωση ή/και την αποτροπή επανάληψης αδικημάτων. Οι κρατούμενοι με ψυχικές ασθένειες που δεν αντιμετωπίζονται κατάλληλα, είναι πιθανόν να συνεχίσουν την ίδια καταστροφική πορεία που έχουν χαράξει. Η παροχή θεραπείας μπορεί να αποτρέψει την επανεμφάνιση των συμπτωμάτων, τα οποία μπορεί να έπαιξαν ρόλο στην τέλεση του εγκλήματός τους.

Αν και κάποιοι εκπλήσσονται με αυτό, οι παροχές υπηρεσιών ψυχικής υγείας για τους κρατούμενους είναι καλύτερες από ό,τι στην κοινότητα, καθώς είναι πιο εύκολο να ακολουθήσουν σωστά τη θεραπεία, η περίθαλψή τους γίνεται με μεγαλύτερη συνέπεια και αν/όταν υπάρξει υποτροπή, αυτό εντοπίζεται πιο έγκαιρα και η σταθεροποίηση είναι ευκολότερη. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε, όμως, ότι λιγότερο από το 20% των ανδρών στη φυλακή πάσχουν από κάποια ψυχική ασθένεια που παρεμβαίνει στην ικανότητά τους να προσαρμόζονται. Αυτό το ποσοστό είναι υψηλότερο για τις γυναίκες κρατούμενες και μερικές φορές αγγίζει το 50%.

Πώς ανταποκρίνονται συνήθως οι κρατούμενοι στην ψυχοθεραπεία στην αρχή; Τους είναι δύσκολο να ανοιχτούν;
Ανάλογα. Κυριαρχεί μια υπεραρρενωπότητα στην κουλτούρα της φυλακής, η οποία συχνά σκληραίνει τους ανθρώπους και τους κάνει λιγότερο δεκτικούς στην ψυχοθεραπεία. Είναι πιο δύσκολο να δοθούν κίνητρα στους νεαρότερους ασθενείς και να κατανοήσουν τα οφέλη της ψυχοθεραπείας.

Πρέπει να πω, όμως, ότι όταν τα αντιλαμβάνονται, μπορεί να γίνει εξαιρετική δουλειά. Πολύ συχνά, κανείς τους δεν έχει ακούσει τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν ή νιώθουν ότι ήταν αναμενόμενο να γίνουν εγκληματίες και να έχουν έναν τρόπο ζωής συνυφασμένο με τις συμμορίες. Οποιαδήποτε άλλη επιλογή τους φαινόταν αδύνατη. Όταν καταφέρνεις να κάνεις τους κρατουμένους να σκεφτούν πώς θέλουν να είναι η ζωή τους και να κατανοήσουν με ποιον τρόπο τους εμπόδιζε το παρελθόν τους, ξεκινούν να βλέπουν τα οφέλη της ψυχοθεραπείας. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιοι που είναι σχεδόν αδιαπέραστοι.

VICE Video: Οι Κρατούμενοι σε Αυτές τις Φυλακές σού Σερβίρουν το Καλύτερο Μενού

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Πιστεύεις ότι οι περισσότεροι άνθρωποι καταλήγουν στη φυλακή εξαιτίας κάποιας ψυχικής ασθένειας που δεν αντιμετωπίστηκε ή κάποιου παιδικού τραύματος;
Αυτό είναι ένα πιο περίπλοκο ερώτημα, από όσο φαντάζεται ο κόσμος. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν βρίσκονται στη φυλακή για βίαια εγκλήματα. Προσωπικά, δεν βρίσκω κάποιον λόγο να φυλακίζονται οι τοξικοεξαρτημένοι. Εκτός από αυτό, πολλοί άνθρωποι που είναι βίαιοι, έχουν υπάρξει θύματα, όμως οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν υπάρξει θύματα δεν γίνονται βίαιοι… επομένως αυτός ο παράγοντας πρέπει να συνυπολογιστεί στην ψυχοθεραπεία τους, ειδικά αν υπάρχει κάποιο τραύμα που δεν έχει αντιμετωπιστεί. Ωστόσο, αυτό δεν περιγράφει τη συνολική εικόνα.

Επίσης, υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που είναι αντικοινωνικοί, πράγμα που σημαίνει ότι δεν τους ενδιαφέρουν οι νόμοι. Αυτό δεν δίνει την εικόνα μιας σημαντικής ηθικής εξέλιξης, όμως δεν αποτελεί απαραίτητα μια ψυχική ασθένεια. Επομένως, συνολικά, όταν με ρωτάς αν πιστεύω ότι οι περισσότεροι άνθρωποι καταλήγουν στη φυλακή λόγω ψυχικών ασθενειών που δεν έχουν αντιμετωπιστεί, η απάντησή μου είναι όχι. Όμως, αν με ρωτήσεις κατά πόσο ένα καλύτερο εκπαιδευτικό σύστημα και κοινωνικές παροχές και καλύτερη πρόσβαση σε θεραπεία ψυχικών ασθενειών μειώνει τις πιθανότητες εμφάνισης εγκληματικών συμπεριφορών στους ανθρώπους, η απάντησή μου είναι σαφώς ναι.

Πες μου κάποια από τα συνηθισμένα θέματα συζήτησης και προβλήματα που εξετάζετε με τους κρατουμένους στις συνεδρίες.
Ό,τι μπορείς να φανταστείς. Έχω δουλέψει σε ψυχιατρικές μονάδες σε νοσοκομεία πόλεων, σε πολιτειακά νοσοκομεία και σε πολιτειακές φυλακές. Πουθενά αλλού δεν συναντάς μια τόσο μεγάλη ποικιλία ψυχοπαθολογικών περιπτώσεων, όσον αφορά τη σοβαρότητα και την ένταση των συμπτωμάτων, από ό,τι στις πολιτειακές φυλακές.

Πώς βοηθάς τους κρατουμένους να συμφιλιωθούν με την ποινή ισόβιας κάθειρξης;
Πιστεύω ακράδαντα ότι το μεγαλύτερο εμπόδιο στην παροχή σωστής θεραπείας στους κρατουμένους είναι η πεποίθηση ότι εσύ (σ.σ. ο ψυχολόγος), είσαι κατά βάση διαφορετικός και καλύτερος από εκείνους. Υπό κατάλληλες συνθήκες, όλοι μπορούν να διαπράξουν έγκλημα. Έτσι, προσπαθώ να βρίσκω τα κοινά χαρακτηριστικά στους ανθρώπους. Είναι εκπληκτικό το πώς μαθαίνουν να προσαρμόζονται και να βρίσκουν νόημα στη ζωή τους οι κρατούμενοι που εκτίουν ποινή ισόβιας κάθειρξης. Δεν ξέρω αν θα μπορούσα να το κάνω, αν βρισκόμουν σε αυτήν τη θέση.

Αυτό που έχω αντιληφθεί είναι ότι η προσέγγιση του «μια λύση για όλους» δεν λειτουργεί. Οι κρατούμενοι που προσαρμόζονται σε μεγάλες ποινές το κάνουν με τον επαναπροσδιορισμό του νοήματος. Δεν έχουμε απαντήσεις για εκείνους. Ελπίζουμε να κάνουμε τις σωστές ερωτήσεις, για να τους βοηθήσουμε να βρουν τις δικές τους απαντήσεις.

Ποια είναι το πιο σοφό πράγμα που έχει μοιραστεί ποτέ κάποιος κρατούμενος μαζί σου;
Δεν μπορώ να συζητήσω μεμονωμένα περιστατικά κρατουμένων, όμως έχω παρατηρήσει ένα συγκεκριμένο μοτίβο σε πολλούς έγκλειστους. Μπορεί να ακουστεί κλισέ, όμως η πιο ώριμη δουλειά γίνεται όταν ξεκινήσουν να μπαίνουν στο νόημα. Όταν καταλαβαίνουν, δηλαδή, ότι κάτι που τους συνέβη σε μικρή ηλικία τους οδήγησε σε ένα συγκεκριμένο μονοπάτι.

Μερικές φορές, αυτό το κάτι είναι το ότι έχουν υπάρξει οι ίδιοι θύματα παρόμοιων εγκλημάτων, τα οποία στη συνέχεια ξεκίνησαν να διαπράττουν και οι ίδιοι - μερικές φορές αυτό το αποκαλούμε «ταύτιση με τον δράστη». Ή μπορεί να είναι το γεγονός ότι δεν πένθησαν για την απώλεια του πατέρα τους. Ή το ότι υπήρξαν μάρτυρες ενδοοικογενειακής βίας. Ή μπορεί να οφείλεται στον αντίκτυπο που είχε πάνω τους η εξάρτηση από τα ναρκωτικά ή το αλκοόλ ενός μέλους της οικογένειας. Ή το ότι μεγάλωσαν σε μια βίαιη γειτονιά, όπου το να είσαι καχύποπτος και να φυλάς συνεχώς τα νώτα σου είναι απαραίτητο, για να επιβιώσεις.

Όταν καταλαβαίνουν τι έχουν μάθει, γιατί κάνουν αυτά που κάνουν και ότι δεν μπορούν να αλλάξουν το παρελθόν, αλλά ότι μπορούν να αλλάξουν τον τρόπο που σκέφτονται και που αισθάνονται, ώστε να αλλάξουν το μέλλον, τότε είναι σε καλό δρόμο.

Ποιο είναι το χειρότερο πράγμα που έχεις ακούσει σε κάποια συνεδρία ή που έχεις δει στη δουλειά σου;
Ακρωτηριασμός γεννητικών οργάνων. Έχω δει κρατουμένους να ακρωτηριάζουν το πέος τους και να τραυματίζουν τους όρχεις τους. Τα σοβαρά περιστατικά αυτοτραυματισμού, είτε αυτά οφείλονται σε ψύχωση είτε σε άλλες σοβαρές ψυχικές ασθένειες. Αυτά είναι τα χειρότερα περιστατικά.

Έχει επηρεάσει η δουλειά σου τον τρόπο που βλέπεις τους δράστες εγκλημάτων και το σύστημα των φυλακών γενικότερα;
Είναι αφελές να πεις ότι η δουλειά στη φυλακή δεν σε επηρεάζει. Φυσικά και σε επηρεάζει. Ξέρω πολύ καλά το σύστημα. Ξέρω σε ποια σημεία λειτουργεί και πού χρειάζεται βελτιώσεις. Η έκθεσή μου στις χειρότερες δυνατές ανθρώπινες συμπεριφορές με έχει κάνει –μέχρι έναν βαθμό, όχι εντελώς, σε διαβεβαιώ– πιο απευαισθητοποιημένο απέναντι στο «κακό» που μπορούν να κάνουν οι άνθρωποι. Επομένως δεν είναι το «τι» κάνουν που είναι τόσο σημαντικό, αλλά το «γιατί» και το «πώς». Όταν κατανοούμε αυτά, μπορούμε να παρέχουμε πιο στοχευμένη θεραπεία και να αποφύγουμε την επανεμφάνιση αυτών των παραγόντων.

Έχεις συναντήσει ποτέ κρατουμένους που υποψιάζεσαι ότι είναι ψυχοπαθείς και επομένως δεν ανταποκρίνονται στην ψυχοθεραπεία;
Ναι, αν και οι ψυχοπαθείς είναι σχετικά σπάνιοι. Παρόλο που πολλοί έχουν ψυχοπαθητικές τάσεις, λιγότερο από 5% των κρατουμένων αποτελούν βαριές περιπτώσεις ψυχοπαθών, που δεν μπορούν να ωφεληθούν από την παραδοσιακή ψυχοθεραπεία. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορείς να τους βοηθήσεις να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους. Μπορείς, όταν καταφέρνεις να τους μάθεις πώς να παίρνουν αυτό που θέλουν, υπακούοντας στους κανόνες. Πολλοί μπορούν να διαμορφωθούν κατά αυτόν τον τρόπο, όμως όχι όλοι. Δεν θεωρούμε ότι κάποιος είναι ανεπίδεκτος βελτίωσης, μέχρι να δοκιμάσουμε όλα τα όπλα που διαθέτουμε στο οπλοστάσιό μας.

VICE Video: Η Ζωή Ενός Νέου Ιθαγενή στις Φυλακές της Αυστραλίας

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Ποιοι είναι οι μεγαλύτεροι συναισθηματικοί φραγμοί που αντιμετωπίζουν οι τρόφιμοι, όταν ετοιμάζονται να επανενταχθούν στην κοινωνία;
Καταρχάς, αν επιστρέψουν στη γειτονιά που ζούσαν προηγουμένως, θα υπάρξουν προσδοκίες από εκείνους, ερεθίσματα και παράγοντες που μπορεί να τους επαναφέρουν στον εγκληματικό τρόπο ζωής. Είναι δύσκολο να βγεις από τη φυλακή και να έχεις έναν καλό μισθό, για να βγάζεις τα προς το ζην. Η επιστροφή στο έγκλημα είναι μερικές φορές, δυστυχώς, μια επαγγελματική απόφαση, ειδικά αν έχουν μάθει τη φυλακή. Παρόλο που δεν θέλουν να επιστρέψουν στη φυλακή, ξέρουν ότι μπορούν να ελιχθούν μέσα σε αυτό περιβάλλον, αν χρειαστεί. Έτσι, πολλές φορές επιστρέφουν στο έγκλημα, όταν δεν αλλάζουν τον τρόπο ζωής τους, τις παρέες τους κτλ.

Όμως υπάρχει και η άλλη πλευρά. Όταν καταλαβαίνουν καλύτερα τον εαυτό τους και αντιλαμβάνονται ότι σε μεγάλο βαθμό η συμπεριφορά τους στο παρελθόν ήταν αμυντική, ξέρουν ότι οι πράξεις του παρελθόντος τους δεν είναι απαραίτητο να τους καθορίζουν. Όταν βγαίνουν, όμως, μπορεί να αισθανθούν πιο ευάλωτοι, επειδή δεν χρησιμοποιούν τις άμυνες που χρησιμοποιούσαν κάποτε στον δρόμο. Αυτό μπορεί να είναι τρομακτικό και να οδηγήσει επίσης στην υποτροπή. Νομίζω ότι το καλύτερο από όλα είναι όταν βοηθάμε τους κρατουμένους να επαναπροσδιορίσουν τι σημαίνει να είσαι «σκληρός». Σκληρός δεν σημαίνει να μπλέκεις σε έναν καβγά. Σκληρός σημαίνει να έχεις την ευφυΐα να διαχειρίζεσαι τα συναισθήματά σου, για να πορευτείς στη ζωή, τόσο μέσα όσο και έξω από τη φυλακή, ώστε να μπορείς να είσαι ευτυχισμένος με τους ανθρώπους που νοιάζεσαι. «Σκληρός» σημαίνει να αντιστέκεσαι στους πειρασμούς, οι οποίοι υπάρχουν πάντα στη ζωή.

Περισσότερα από το VICE

Τα Καλύτερα Video Games που Περιμένουμε Μέσα στο 2018

Tέχνη που Εξερευνά την Ομορφιά και την Κοινοτοπία της Περιόδου

Αλήθεια, τι Προκαλεί Περισσότερο Έναν Φασίστα;