Αυτή Είναι η Μόρια

Το πρωί της Τετάρτης 20 Νοεμβρίου του 2019, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέλιος Πέτσας και ο Yφυπουργός Εθνικής Άμυνας, Αλκιβιάδης Στεφανής, παρουσίασαν το σχέδιο της κυβέρνησης για τη διαχείριση του προσφυγικού-μεταναστευτικού ζητήματος.

Στην ουσία, το σχέδιο προβλέπει την αντικατάσταση ανοιχτών δομών, όπως η Μόρια και το Βαθύ, με πέντε καινούργιες δομές κλειστού τύπου, παρόμοιες με αυτή της Αμυγδαλέζας. Σύμφωνα με την κυβέρνηση, μέχρι τις αρχές του επόμενου χρόνου, 20.000 αιτούντες άσυλο θα έχουν μεταφερθεί στην ενδοχώρα.

Το Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης Λέσβου άρχισε να λειτουργεί το πρώτο εξάμηνο του 2015. Στις άθλιες συνθήκες που επικρατούσαν εντός του hotspot, τα τελευταία τέσσερα χρόνια, είχαν αναφερθεί εκατοντάδες δημοσιεύματα στον εγχώριο και διεθνή Τύπο, με τον τελευταίο συχνά να αποκαλεί τη Μόρια «Ντροπή για την Ευρώπη».

Συμπλοκές, εξεγέρσεις, πυρκαγιές, θάνατοι και αυτοκτονίες ήταν συχνά το αποτέλεσμα της εξαθλίωσης και της απόγνωσης των ανθρώπων που έμειναν εκεί. To VICE συγκέντρωσε μερικές από τις πιο οριακές στιγμές στην ιστορία της δομής. Αυτή είναι η Μόρια.

Το απόγευμα της 19 Σεπτεμβρίου του 2016, λίγο μετά τις 7 πμ, το hotspot της Μόριας εκκενώνεται εκτάκτως. Συμπλοκή που προέκυψε μεταξύ διαφορετικών εθνοτικών ομάδων καταλήγει σε πυρκαγιά, η οποία τελικά θα κάψει 50 σκηνές και μεγάλο μέρος του καταυλισμού. 4.000 πρόσφυγες και μετανάστες περιφέρονται στο νησί, ψάχνοντας για ένα προσωρινό κατάλυμα. Τα παιδιά μεταφέρονται σε εγκαταστάσεις του ΠΙΚΠΑ στο νησί. Η αστυνομία προχωρά σε εννέα συλλήψεις προσφύγων και μεταναστών, ενώ η κυβέρνηση ναυλώνει πλοίο το οποίο θα λειτουργήσει ως προσωρινό κατάλυμα μέχρι να αποκατασταθούν οι ζημιές στο hotspot.

«Δεν ξέρω αν θα είναι σήμερα ή μετά από μια–δύο μέρες, αλλά αν δεν εκτονωθεί άμεσα η κατάσταση ασφαλώς θα έχουμε και νέα επεισόδια τα οποία θα είναι σοβαρότερα από τα χθεσινά», είχε δηλώσει τότε ο Δήμαρχος Λέσβου, Σπύρος Γαληνός.

Τον Ιανουάριο του 2017, ακραία καιρικά φαινόμενα έπληξαν την Ελλάδα. Οι προσφυγικοί καταυλισμοί, μεταξύ αυτών και η Μόρια, σκεπάστηκαν από το χιόνι. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα είχαν περιγράψει στο VICE την κατάσταση στα νησιά με τα παρακάτω λόγια: «Η κατάσταση είναι θλιβερή και εξοργιστική. Οι θερμοκρασίες τις τελευταίες εβδομάδες έχουν πέσει σε ορισμένες περιπτώσεις αρκετά κάτω από το μηδέν, ενώ μετά το χιόνι έχουμε βροχές και καταιγίδες. Οι καταυλισμοί των hotspot λειτουργούν πολύ πάνω από τη δυναμικότητά τους εδώ και μήνες. Το θέαμα ενηλίκων και παιδιών που εξακολουθούν να κοιμούνται σε σκηνές στο χιόνι και τη λάσπη είναι κάτι που μας εξοργίζει».

Λίγες μέρες αργότερα τον ίδιο μήνα, τρεις άνθρωποι πεθαίνουν στον ύπνο τους στο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης της Μόριας. Ο χειμώνας εκείνο τον χρόνο είναι ψυχρός και οι μετανάστες και πρόσφυγες του καταυλισμού κάποιες μέρες κοιμούνται μέσα σε σκηνές σκεπασμένες από χιόνι, χωρίς κανένα θερμαντικό μέσο. Κάποιοι από αυτούς θα φτιάξουν αυτοσχέδια μαγκάλια για να μπορέσουν να κοιμηθούν. Τρεις από αυτούς θα πεθάνουν μέσα σε ένα διάστημα δύο εβδομάδων.

Οι οικογένειες των δύο νεκρών, του 20χρονου Αιγύπτιου Άχμεντ Ελγκαμάλ και του 46χρονου Σύρου Μουσταφά Μουσταφά, θα κινηθούν αργότερα νομικά. Θα κάνουν αγωγή κατά του Δημοσίου και θα διεκδικήσουν αποζημίωση, συνδέοντας τον θάνατο των συγγενών τους με τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης στη Μόρια.

Τον Απρίλιο του 2018 μετανάστες και πρόσφυγες από τη Μόρια κατασκήνωσαν στην πλατεία Σαπφούς στο κέντρο της Μυτιλήνης, ζητώντας τη συντόμευση του χρόνου για την εξέταση των αιτημάτων ασύλου και την άρση του του γεωγραφικού αποκλεισμού τους στο νησί. Είχε προηγηθεί απόφαση του ΣτΕ, σύμφωνα με την οποία πρέπει να ακυρωθεί ο γεωγραφικός περιορισμός. Μετά από αυτό, η κυβέρνηση επίσπευσε την κατάθεση νομοσχεδίου για το άσυλο.

Το βράδυ της Κυριακής 22 Απριλίου, πολύς κόσμος είχε συγκεντρωθεί στην Πλατεία Σαπφούς για να παρακολουθήσει την άτυπη τελετή υποστολής της σημαίας από στρατιωτικό άγημα. Περίπου 200 ακροδεξιοί, οι οποίοι έκαναν συγκέντρωση για τους δύο στρατιωτικούς που είχαν συλληφθεί στην Αδριανούπολη, επιτέθηκε με άγριες διαθέσεις εναντίον των μεταναστών. Τους πετούσαν μπουκάλια, ναυτικές φωτοβολίδες και λιθόστρωτα που ξήλωναν από τον δρόμο και τα παρτέρτια, φωνάζοντας «κάψτε τους ζωντανούς». Οι μετανάστες έβαλαν στο κέντρο τις γυναίκες και τα παιδιά, ενώ άπλωναν πάνω από τα κεφάλια τους βρεγμένες κουβέρτες για να σωθούν. Πολλοί άνθρωποι τραυματίστηκαν και μεταφέρθηκαν στο νοσοκομείο. Για το πογκρόμ στη Μυτιλήνη, αντί να συλληφθούν όσοι συμμετείχαν στον ακροδεξιό όχλο, σχηματίστηκε δικογραφία σε βάρος 120 προσφύγων και μεταναστών, καθώς και δύο Ελλήνων από κινήσεις αλληλεγγύης. Εξήμιση μήνες μετά, έγινε γνωστό ότι ταυτοποιήθηκαν 26 ακροδεξιοί.

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Τον Ιούλιο του 2018, ένας 78χρονος αγρότης πυροβόλησε με κυνηγετικό όπλο 16χρονο Σύρο πρόσφυγα. Ο ανήλικος τραυματίστηκε στο κεφάλι και στα πόδια, ευτυχώς διαφεύγοντας τον κίνδυνο. Το περιστατικό συνέβη μέσα σε κτήμα στη βόρεια πλευρά της Μόριας, παρουσία των γονιών του 16χρονου και του αδελφού του. Ο άνδρας έχει καταδικαστεί στο παρελθόν σε πολυετή κάθειρξη για τον φόνο της γυναίκας του, ποινή την οποία εξέτισε. Διέμενε σε σπίτι μέσα σε κτήμα πολύ κοντά στο καμπ και φέρεται να έχει χρησιμοποιήσει πολλές φορές στο παρελθόν το όπλο του για να απομακρύνει από την ιδιοκτησία του πρόσφυγες και μετανάστες.

Στα τέλη Αυγούστου του 2018, το BBC δημοσίευσε μαρτυρίες εργαζομένων σε ΜΚΟ, σύμφωνα με τις οποίες υπήρξαν περιπτώσεις παιδιών που προσπάθησαν να αυτοκτονήσουν στη Μόρια, καθώς τα ίδια και οι οικογένειές τους έχουν καταρρεύσει σωματικά και πνευματικά. Στο καμπ σημειώνονταν συχνά άγρια επεισόδια μεταξύ μεταναστών και προσφύγων, η βία ήταν καθημερινότητα στη Μόρια. Ο συντονιστής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, Λούκα Φοντάνα, είπε ότι, αν και ο ίδιος έχει εργαστεί σε όλο τον κόσμο σε ζώνες συγκρούσεων, η Μόρια είναι το χειρότερο μέρος που έχει δει στη ζωή του.

Τον Σεπτέμβριο του 2018, η πρώην περιφερειάρχης Βορείου Αιγαίου, Χριστιάνα Καλογήρου, εξέδωσε απόφαση-τελεσίγραφο: «Αν η κατάσταση δεν βελτιωθεί εντός 30 ημέρων, τότε στη Μόρια θα μπει λουκέτο». Το έγγραφο κοινοποιήθηκε στην Εισαγγελία Μυτιλήνης και την Αστυνομία. Είχαν προηγηθεί δύο αυτοψίες κλιμακίων της Διεύθυνσης Δημόσιας, αποτυπώντας σε πόρισμα τη θλιβερή κατάσταση: «Ο χώρος λειτουργίας του Κέντρου Υποδοχής και Ταυτοποίησης Προσφύγων στη Μόρια Λέσβου θεωρείται ακατάλληλος και επικίνδυνος για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον», αναφερόταν. «Στην είσοδο του κέντρου διαπιστώθηκε ανεξέλεγκτη διαρροή λυμάτων, τα οποία οδηγούνται στον παρακείμενο χείμαρρο ανεπεξέργαστα και μέρος από αυτά διοχετεύονται και στον δρόμο […] διαπιστώθηκε διαρροή λυμάτων σε άλλο σημείο του χειμάρρου από σπασμένους αγωγούς αποχωρητηρίων». Σε άλλο σημείο: «Ο υπαίθριος χώρος του ανωτέρω Κέντρου παρουσιάζει ρυπαρότητα συνοδευόμενη με πλήθος εντόμων υγειονομικής σημασίας, λόγω των απορριμμάτων που υπάρχουν συσσωρευμένα στους κάδους και έξω από αυτούς, με αποτέλεσμα έντονη δυσοσμία λόγω σήψης (παρουσία σκουληκιών) […] Σε ελαιόκτημα πλησίον του Κέντρου διαπιστώθηκε επέκταση αυτού, με πλήθος σκηνών, όπου διαπιστώθηκε η ύπαρξη πληθώρας διάσπαρτων απορριμμάτων […] Ο χώρος προσφοράς των γευμάτων στους φιλοξενούμενους πρόσφυγες- μετανάστες, είναι ακατάλληλος καθώς δεν πληροί τις προϋποθέσεις της κείμενης νομοθεσίας». Η κατάσταση φυσικά δεν βελτιώθηκε ούτε η Μόρια έκλεισε.

Τον Οκτώβριο του 2018, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ανέφεραν κρούσματα σεξουαλικής κακοποίησης στη Μόρια, ακόμα και σε βάρος ανηλίκων. Η διοίκηση του hotspot το διέψευσε και η οργάνωση επανήλθε με πιο συγκεκριμένα στοιχεία: «Από τον Ιανουάριο μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου 2018, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έχουμε περιθάλψει στην κλινική μας, που βρίσκεται έξω από τον καταυλισμό της Μόριας, συνολικά 23 ασθενείς που ανέφεραν ότι υπέστησαν σεξουαλική κακοποίηση, συμπεριλαμβανομένου και βιασμού, μέσα ή γύρω από τον καταυλισμό. Από τους ασθενείς αυτούς, 14 ήταν ενήλικες και εννέα ανήλικοι, εκ των οποίων κάποιοι ηλικίας μόλις πέντε ετών», ανέφερε σε ανακοίνωση.

Τον Ιανουάριο του 2019, η βρετανική ΜΚΟ Oxfam δημοσίευσε μαρτυρίες γυναικών στη Μόρια σχετικά με τον τρόμο που βίωναν εξαιτίας σεξουαλικών επιθέσεων. Γυναίκες είπαν ότι αναγκάζονται το βράδυ να φορούν πάνες, καθώς φοβούνται να βγουν από τις σκηνές για να πάνε στην τουαλέτα. «Ευάλωτοι άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων ατόμων που επιβίωσαν από βασανισμούς και σεξουαλική βία, στεγάζονται σε μη ασφαλείς περιοχές. Γυναίκες σε εγκυμοσύνη και μητέρες με νεογέννητα κοιμούνται σε σκηνές, ενώ ασυνόδευτα παιδιά, λανθασμένα καταγεγραμμένα ως ενήλικες, τίθενται υπό κράτηση», ανέφερε η έκθεση της οργάνωσης. Γυναίκες περιέγραψαν επίσης ότι αμέσως μετά από τοκετούς με καισαρική έπρεπε να φύγουν από το νοσοκομείο για να ζήσουν σε μια σκηνή στη Μόρια, μαζί με άλλα 25 άτομα. «Για πολλούς ανθρώπους το να καίνε πλαστικές σακούλες και πλαστικά μπουκάλια, είναι ο μόνος τρόπος να κρατηθούν ζεστοί (…) Το μόνο που ακούμε όταν ζητάμε να δούμε γιατρό, είναι «πιες νερό και κοιμήσου».

Στις 29 Σεπτεμβρίου του 2019, δύο φωτιές ξέσπασαν στη Μόρια. Η πρώτη εκδηλώθηκε λίγο πριν τις 5 πμ σε ελαιοκτήματα έξω από το καμπ και σβήστηκε εγκαίρως. Η δεύτερη ξέσπασε 20 λεπτά μετά την πρώτη και η εστία ήταν μέσα στο hotspot. Κοντέινερ άρχισαν να καίγονται και μαύροι καπνοί σκέπασαν τον ουρανό. Στο νοσοκομείο μεταφέρθηκαν τραυματίες με ορθοπεδικά και αναπνευστικά προβλήαμτα. Μεταφέρθηκε, επίσης, η απανθρακωμένη σορός μίας γυναίκας. Ακόμα δεν έχουν διευκρινιστεί οι συνθήκες κάτω από τις οποίες εκδηλώθηκε η φωτιά.

Το βράδυ της Κυριακής 10 Νοεμβρίου του 2019, ο στρατιωτικός γιατρός του hotspot της Μόριας, διέγνωσε σε ένα βρέφος εννέα μηνών με καταγωγή από το Κονγκό συμπτώματα αφυδάτωσης. Μέχρι να μεταφερθεί στο νοσοκομείο Μυτιλήνης, είχε ήδη εκπνεύσει. Ήταν ένα από το τα 2.500 παιδιά κάτω των 12 που ζουν στη Μόρια, σύμφωνα με τα στοιχεία των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.

Περισσότερα από το VICE

«Θέλουμε τα Παιδιά μας να Έχουν Υγεία» - Η Ζωή για τους Ρομά στην Ελλάδα

Ευαίσθητο Έγγραφο Αστυνομικού Τμήματος της Αθήνας, στα Χέρια Διακινητών Μεταναστών

«Άρχισα να Δοκιμάζω Πράγματα Μετά το Ατύχημα» - Πώς Κάνω Σεξ Αφότου Έμεινα Παράλυτη