Kunstenaar Mandy Nijhof was vier jaar oud toen ze voor het eerst seksueel werd misbruikt. Nu is ze 27 en stelt ze haar kunst tentoon in de expo ‘Part Of Me’, waarin ze laat zien hoe het trauma dat ze door dat misbruik opliep haar leven tot nu toe heeft beïnvloed. Een deel van die kunst maakt deel uit van haar afstudeerproject, getiteld When life gives you lemons, squeeze them out in the eyes of your abuser.
Advertentie
Hoewel Mandy fotografie studeerde op de HKU van Utrecht, is haar werk een combinatie van fotografie, schilderkunst, videokunst en installaties. Op de tentoonstelling zie je zelfportretten die ze door de jaren heen maakte, collages, tekeningen waarin ze haar misbruiker aanspreekt en panelen waarop ze met een spuitbus tekeer is gegaan. “Die chaos van die verschillende werken komt voort uit mijn mentale staat,” vertelt ze aan VICE. “Ook maak ik gebruik van archieven, waaronder foto’s en tekeningen, die oorspronkelijk nooit als kunst bedoeld waren.”VICE sprak Mandy over hoe hoe ze haar herinneringen aan het misbruik verbeeldt in haar kunst en over hoe ze kunst gebruikt om haar trauma te verwerken.
Links een tekening die Mandy maakte in een hypomanische periode, rechts een zelfportret
VICE: Hoi Mandy, de naam van je afstudeerwerk zegt al een hoop, maar waarover gaat het precies?
Mandy: Ik ben sinds mijn vierde seksueel misbruikt door iemand in mijn nabije omgeving. Dat misbruik is nu gestopt, maar er is in mijn hoofd geen duidelijk moment waarop dat gestopt is, omdat ik er nog steeds weinig herinneringen aan heb. Ik kwam er namelijk pas op mijn 21ste achter wat er met me gebeurd is. Ik was een lange tijd depressief, en was als kind heel vaak ziek. Ik had constant spanningshoofdpijn en buikpijn, maar er kwam nooit een diagnose. Ook had ik ook steeds flarden van vreemde herinneringen aan het huis van mijn misbruiker, maar die onderdrukte ik steeds.
Mandy: Ik ben sinds mijn vierde seksueel misbruikt door iemand in mijn nabije omgeving. Dat misbruik is nu gestopt, maar er is in mijn hoofd geen duidelijk moment waarop dat gestopt is, omdat ik er nog steeds weinig herinneringen aan heb. Ik kwam er namelijk pas op mijn 21ste achter wat er met me gebeurd is. Ik was een lange tijd depressief, en was als kind heel vaak ziek. Ik had constant spanningshoofdpijn en buikpijn, maar er kwam nooit een diagnose. Ook had ik ook steeds flarden van vreemde herinneringen aan het huis van mijn misbruiker, maar die onderdrukte ik steeds.
Advertentie
Hoe kwam je er uiteindelijk achter wat er gebeurd was?
Toen ik 21 was, ging mijn eerste relatie uit. We waren vijf jaar samen geweest. Vlak voordat het uitging vertelde mijn vriendin me dat ze niet wist wat mijn herinneringen te betekenen hadden, maar dat ik ze serieus moest nemen. Dat is me altijd bijgebleven, en uiteindelijk ben ik dat gaan doen. Ik heb ook therapie gevolgd. Stukje bij beetje vielen alle puzzelstukjes op hun plek. Ik heb toen aan mijn ouders verteld dat ik misbruikt was in mijn jeugd. We zijn er altijd heel open over geweest en zij hebben me altijd gesteund. Samen hebben we gezocht naar de juiste behandelingen. Daarover maak je nu kunst.
Ja, ik vind het belangrijk om open te zijn over wat er met me is gebeurd, en me vrij te voelen om hierover te praten, aangezien ik dat als kind nooit kon doen. Ook wil ik kunst maken over hoe dat trauma zich nu nog steeds uit in mijn leven.
Toen ik 21 was, ging mijn eerste relatie uit. We waren vijf jaar samen geweest. Vlak voordat het uitging vertelde mijn vriendin me dat ze niet wist wat mijn herinneringen te betekenen hadden, maar dat ik ze serieus moest nemen. Dat is me altijd bijgebleven, en uiteindelijk ben ik dat gaan doen. Ik heb ook therapie gevolgd. Stukje bij beetje vielen alle puzzelstukjes op hun plek. Ik heb toen aan mijn ouders verteld dat ik misbruikt was in mijn jeugd. We zijn er altijd heel open over geweest en zij hebben me altijd gesteund. Samen hebben we gezocht naar de juiste behandelingen. Daarover maak je nu kunst.
Ja, ik vind het belangrijk om open te zijn over wat er met me is gebeurd, en me vrij te voelen om hierover te praten, aangezien ik dat als kind nooit kon doen. Ook wil ik kunst maken over hoe dat trauma zich nu nog steeds uit in mijn leven.
Hoe zien we dat trauma terug in je kunst?
Twee jaar geleden kreeg ik voor het eerst een hypomanie (een lichtere vorm van manie, red.). Ik was niet manisch, maar het zat er tegen aan. Dat kwam door de extreme stress die ik kreeg door mijn PTSS. Ik begon met sprayen op houten platen beneden in de kelder van mijn studentenhuis. Omdat ik hypomanisch was kon ik niet slapen, dus ik maakte ‘s nachts ook tekeningen in mijn kamer. Al die energie van de gedachtes die ik toen had, wilde ik uiten. Sterker nog: het was een noodzaak. Ik heb ook veel muziek geluisterd van vroeger toen ik aan het schilderen was. Ik luisterde naar muziek die mijn ouders draaiden toen ik een kind was, vooral veel Nederlandse muziek. Ik heb ook veel naar Eefje de Visser en S10 geluisterd en stukjes tekst van hun muziek in de tekeningen verwerkt.
Twee jaar geleden kreeg ik voor het eerst een hypomanie (een lichtere vorm van manie, red.). Ik was niet manisch, maar het zat er tegen aan. Dat kwam door de extreme stress die ik kreeg door mijn PTSS. Ik begon met sprayen op houten platen beneden in de kelder van mijn studentenhuis. Omdat ik hypomanisch was kon ik niet slapen, dus ik maakte ‘s nachts ook tekeningen in mijn kamer. Al die energie van de gedachtes die ik toen had, wilde ik uiten. Sterker nog: het was een noodzaak. Ik heb ook veel muziek geluisterd van vroeger toen ik aan het schilderen was. Ik luisterde naar muziek die mijn ouders draaiden toen ik een kind was, vooral veel Nederlandse muziek. Ik heb ook veel naar Eefje de Visser en S10 geluisterd en stukjes tekst van hun muziek in de tekeningen verwerkt.
Advertentie
Je tekeningen zijn ook wat kinderlijk. Is dat bewust?
Nou, ik vond het altijd heel lastig om kind te zijn. Ik was me er namelijk erg van bewust dat ik een kind was. Ik wist toen al dat mijn misbruiker met me deed wat hij deed omdat ik een kind was, en niet volwassen. Ik schaamde me daarvoor en ik associeerde ‘kind zijn’ met gevaar. In mijn kunst kan ik dat helemaal loslaten. Niemand houdt me tegen. Ik ben een volwassen vrouw die haar eigen keuzes kan maken. Dat voelt krachtig. Daarom vind ik het fijn om stickers van Toy Story of Pokémon te plakken op de tekeningen of glitters erin te verwerken. In mijn tekeningen kan ik naïef en onbevangen zijn, iets wat ik als misbruikt kind vroeger niet kon.
Nou, ik vond het altijd heel lastig om kind te zijn. Ik was me er namelijk erg van bewust dat ik een kind was. Ik wist toen al dat mijn misbruiker met me deed wat hij deed omdat ik een kind was, en niet volwassen. Ik schaamde me daarvoor en ik associeerde ‘kind zijn’ met gevaar. In mijn kunst kan ik dat helemaal loslaten. Niemand houdt me tegen. Ik ben een volwassen vrouw die haar eigen keuzes kan maken. Dat voelt krachtig. Daarom vind ik het fijn om stickers van Toy Story of Pokémon te plakken op de tekeningen of glitters erin te verwerken. In mijn tekeningen kan ik naïef en onbevangen zijn, iets wat ik als misbruikt kind vroeger niet kon.
Mandy gaat met een spuitbus te keer op houten platen
Ik kan me inbeelden dat het helend moet zijn, je innerlijke kind eindelijk laten schreeuwen – ook al is het op papier.
Ja, absoluut. Op het moment dat ik teken, ben ik alleen. Er is niemand voor wie ik me kan schamen, niemand oordeelt. Ik kan eindelijk het kind in mezelf omarmen. Daarbij heb ik ook heel veel woede in me. Als kind kon dat er gewoon niet uit. Mijn therapeut zei dat ik misschien eens heel erg moet schreeuwen. Als ik dat probeerde, kwam er niets uit, omdat ik te overweldigd was door emoties. Door met een spuitbus tekeer te gaan op borden, lukte dat wel. Dat was zo bevrijdend. Ik kreeg de woorden niet uit mijn mond, maar wel uit mijn handen.
Ja, absoluut. Op het moment dat ik teken, ben ik alleen. Er is niemand voor wie ik me kan schamen, niemand oordeelt. Ik kan eindelijk het kind in mezelf omarmen. Daarbij heb ik ook heel veel woede in me. Als kind kon dat er gewoon niet uit. Mijn therapeut zei dat ik misschien eens heel erg moet schreeuwen. Als ik dat probeerde, kwam er niets uit, omdat ik te overweldigd was door emoties. Door met een spuitbus tekeer te gaan op borden, lukte dat wel. Dat was zo bevrijdend. Ik kreeg de woorden niet uit mijn mond, maar wel uit mijn handen.
Advertentie
Het is een proces van jaren geweest om er überhaupt achter te komen wat er eigenlijk gebeurd is, en het is fijn dat ik dat ook kon doen met mijn kunst. Mijn kunst is een soort dagboek, maar dan visueel. Je spreekt je misbruiker ook aan in je kunst. Is dit een boodschap aan hem?
Ja, zeker. Er staan teksten in over en aan mijn misbruiker. Toch is het niet gemaakt voor hem. Ik weet niet eens of hij nog leeft, maar als dat zo is, dan denk ik wel dat hij op de hoogte is van deze tentoonstelling en dat hij mijn kunst gezien heeft. Maar mij maakt het eigenlijk niet uit. Ik weet namelijk dat ik niets met hem zou kunnen bereiken. Hij ontkent alles. Ik maak het niet zodat hij het ziet, maar als hij het wel ziet, vind ik het ook prima. Het is mijn verhaal, het hoeft geen geheim meer te zijn. Er staan trouwens ook helende teksten in mijn tekeningen. Ik heb er bijvoorbeeld in verwerkt hoe dankbaar ik ben dat mijn moeder me meteen geloofde. Ik verwerk gewoon alles waar ik zelf doorheen ga tijdens het verwerken van mijn trauma.
Ja, zeker. Er staan teksten in over en aan mijn misbruiker. Toch is het niet gemaakt voor hem. Ik weet niet eens of hij nog leeft, maar als dat zo is, dan denk ik wel dat hij op de hoogte is van deze tentoonstelling en dat hij mijn kunst gezien heeft. Maar mij maakt het eigenlijk niet uit. Ik weet namelijk dat ik niets met hem zou kunnen bereiken. Hij ontkent alles. Ik maak het niet zodat hij het ziet, maar als hij het wel ziet, vind ik het ook prima. Het is mijn verhaal, het hoeft geen geheim meer te zijn. Er staan trouwens ook helende teksten in mijn tekeningen. Ik heb er bijvoorbeeld in verwerkt hoe dankbaar ik ben dat mijn moeder me meteen geloofde. Ik verwerk gewoon alles waar ik zelf doorheen ga tijdens het verwerken van mijn trauma.
Mandy houdt bewust haar misbruiker anoniem, maar zet zichzelf wel op beeld
Is er een reden waarom je je misbruiker niet in beeld wil brengen?
Dat is niet alleen voor zijn privacy, maar ook omdat ik niet uit ben op wraak. Ik wil de focus niet leggen op wat deze persoon specifiek heeft gedaan. Er hangt wel een foto van mij aan het begin van de expositie. Dat is een foto van mij als kind, terwijl ik op de schouders zit van de man die mij misbruikt heeft. Daaroverheen zit een pasfoto van mij uit de eerste klas. Dat is per toeval zo ontstaan, omdat die twee foto’s op elkaar lagen in het familiealbum.
Dat is niet alleen voor zijn privacy, maar ook omdat ik niet uit ben op wraak. Ik wil de focus niet leggen op wat deze persoon specifiek heeft gedaan. Er hangt wel een foto van mij aan het begin van de expositie. Dat is een foto van mij als kind, terwijl ik op de schouders zit van de man die mij misbruikt heeft. Daaroverheen zit een pasfoto van mij uit de eerste klas. Dat is per toeval zo ontstaan, omdat die twee foto’s op elkaar lagen in het familiealbum.
Advertentie
Van jou is er inderdaad wel veel beeld, vooral selfies.
Ja, ik heb tien jaar lang photobooth-selfies gemaakt met mijn Macbook. Toen ik die selfies maakte, was het niet de bedoeling dat iemand die ooit zou zien. Ik maakte ze omdat ik door mijn depressie geïsoleerd leefde, en ik merkte dat mijn uiterlijk veranderde – door het ouder worden, maar ook door de depressie. Als je die foto’s achter elkaar plakt, dan krijg je een tijdlijn waarop pijnlijk duidelijk wordt hoe slecht het met me gesteld is. Ik zie er leeg en apathisch uit. Ik knip mijn haar wel, maar ik blijf apathisch. Dat zie je ook op die pasfoto.
Ja, ik heb tien jaar lang photobooth-selfies gemaakt met mijn Macbook. Toen ik die selfies maakte, was het niet de bedoeling dat iemand die ooit zou zien. Ik maakte ze omdat ik door mijn depressie geïsoleerd leefde, en ik merkte dat mijn uiterlijk veranderde – door het ouder worden, maar ook door de depressie. Als je die foto’s achter elkaar plakt, dan krijg je een tijdlijn waarop pijnlijk duidelijk wordt hoe slecht het met me gesteld is. Ik zie er leeg en apathisch uit. Ik knip mijn haar wel, maar ik blijf apathisch. Dat zie je ook op die pasfoto.
Ook heb je foto’s gemaakt die wat meer gestileerd zijn, van jezelf op je kamer. Wat betekenen deze foto’s?
Het klinkt misschien wat cringey, maar terwijl ik depressief was scrollde ik op Instagram langs allemaal meisjes van mijn leeftijd die in bikini op Ibiza lagen. Ik dacht toen: waarom zou ik niet kunnen laten zien hoe het leven is als je depressief bent? Ik weet dat ik niet de enige ben die zo leeft, maar ik zie die andere depressieve mensen niet. Dat voelde eenzaam. Ik heb momenten laten zien waarop ik me slecht voelde, mijn make-up uitgelopen was na een huilbui of ik waarop ik mijn haar zichtbaar al dagenlang niet had gewassen. Het ding is: ik heb me heel vaak geschaamd wanneer mijn vrienden langskwamen, en mijn huis weer een volledige teringzooi was, omdat er al dagen borden met etensresten stonden of lege flessen wijn naast mijn bed lagen. Ik wil deze kant van traumaverwerking ook laten zien. En door na te denken over de belichting van de ruimte voor een foto en daar tijd voor te nemen, kan ik ook even copen met het verdriet.
Het klinkt misschien wat cringey, maar terwijl ik depressief was scrollde ik op Instagram langs allemaal meisjes van mijn leeftijd die in bikini op Ibiza lagen. Ik dacht toen: waarom zou ik niet kunnen laten zien hoe het leven is als je depressief bent? Ik weet dat ik niet de enige ben die zo leeft, maar ik zie die andere depressieve mensen niet. Dat voelde eenzaam. Ik heb momenten laten zien waarop ik me slecht voelde, mijn make-up uitgelopen was na een huilbui of ik waarop ik mijn haar zichtbaar al dagenlang niet had gewassen. Het ding is: ik heb me heel vaak geschaamd wanneer mijn vrienden langskwamen, en mijn huis weer een volledige teringzooi was, omdat er al dagen borden met etensresten stonden of lege flessen wijn naast mijn bed lagen. Ik wil deze kant van traumaverwerking ook laten zien. En door na te denken over de belichting van de ruimte voor een foto en daar tijd voor te nemen, kan ik ook even copen met het verdriet.
Advertentie
Wat zijn de reacties tot nu toe al geweest op je kunst?
Goed. Doordat ik me zo kwetsbaar opstel en zelf zichtbaar ben in het werk, voelen mensen zich vertrouwd met me. Ik merk dat ze dingen met me durven delen die hun vrienden of familie niet weten. Volgens mij heeft dat ook te maken met het feit dat ik een vreemde ben, die tegelijkertijd benaderbaar is. Dat vind ik heel erg bijzonder, maar tegelijkertijd ook moeilijk. Ik heb best heftige verhalen gehoord, en dat kan soms hard aankomen. Ik ben gee hulpverlener.
Goed. Doordat ik me zo kwetsbaar opstel en zelf zichtbaar ben in het werk, voelen mensen zich vertrouwd met me. Ik merk dat ze dingen met me durven delen die hun vrienden of familie niet weten. Volgens mij heeft dat ook te maken met het feit dat ik een vreemde ben, die tegelijkertijd benaderbaar is. Dat vind ik heel erg bijzonder, maar tegelijkertijd ook moeilijk. Ik heb best heftige verhalen gehoord, en dat kan soms hard aankomen. Ik ben gee hulpverlener.
En hoe gaat het nu eigenlijk met je?
Heel goed. Ik heb heel veel therapie gehad. Ik ben erg dankbaar dat ik het privilege heb om dit te kunnen doen. Ik heb ervoor gekozen om actief te helen. Kunst heeft daarbij erg geholpen. Ik zou het iedereen aanraden, maar ik weet ook dat er veel mensen voor wie dat onmogelijk is, omdat het bijvoorbeeld te heftig is om alles onder ogen te komen. Het is ook gewoon fucking zwaar. Je moet dit echt in je eigen tijd en op je eigen manier te doen. Voor mij was er geen keuze. Ik was dit mijn omgeving verschuldigd, maar vooral mezelf.
Heel goed. Ik heb heel veel therapie gehad. Ik ben erg dankbaar dat ik het privilege heb om dit te kunnen doen. Ik heb ervoor gekozen om actief te helen. Kunst heeft daarbij erg geholpen. Ik zou het iedereen aanraden, maar ik weet ook dat er veel mensen voor wie dat onmogelijk is, omdat het bijvoorbeeld te heftig is om alles onder ogen te komen. Het is ook gewoon fucking zwaar. Je moet dit echt in je eigen tijd en op je eigen manier te doen. Voor mij was er geen keuze. Ik was dit mijn omgeving verschuldigd, maar vooral mezelf.
Mandy’s werk is genomineerd voor de prijs voor jong fotografietalent in Nederland van het Nederlands Fotomuseum. Vanaf 11 november kan je haar werk daar bekijken. Ook is haar werk nog tot 20 november te zien op de expo ‘Part of Me’ van Fotodok.