Hoe hou je de moed erin als je jong en onbedoeld werkloos bent?

Toen mijn contract niet verlengd werd bij mijn vorige baan, maakte ik me in eerste instantie geen zorgen. Ik werkte als pr-medewerker bij een fotografiemuseum in Amsterdam, en ik ging ervan uit dat ik binnen een maand wel weer werk zou vinden. 

Maar: dat viel behoorlijk tegen. Ik verstuurde honderden brieven, maar werd telkens afgewezen. En na elke afwijzing ging ik meer aan mezelf twijfelen. Ik kwam erachter hoe belangrijk mijn baan voor mij was. Het vormde mij, ik hoorde ergens thuis. Toen ik dat verloor, raakte ik een stukje van mezelf kwijt.

Daarbij moest ik zonder werk een nieuwe invulling voor mijn dagen en een nieuw ritme vinden. Mijn vrienden maakten allemaal stappen in hun carrière en ik zat thuis met een WW-uitkering. Daardoor voelde ik me soms gefaald. Hoe hou je de moed erin als je zonder werk komt te zitten? Ik sprak erover met Marielle* (31) en Iris* (28), die net als ik ervaring met werkloosheid hebben, en vroeg psycholoog Valerie Ritchie (MIND Korrelatie) om goede raad. 

Volgens Ritchie is het niet vreemd dat werkloosheid zwaar kan wegen op je gemoed. “Mensen hebben van nature de behoefte om iets te betekenen, en ook een behoefte aan structuur. Een baan hebben sluit daar heel goed op aan,” legt ze uit. “Daarnaast geeft werk natuurlijk financiële vrijheid, dat is ook belangrijk om mee te kunnen doen in de maatschappij. En veel mensen halen hun gevoel van identiteit voor een deel uit het werk dat ze doen. Als ze dat ineens niet meer hebben, waar moeten ze dan over praten? Als je erop let, merk je dat onze gesprekken vaak over werk gaan.” 

Toen Marielle haar baan als visual coördinator bij een mode en lifestyle-merk voor baby’s en jonge kinderen verloor, plande ze in eerste instantie een weekend vol feestjes. “In het begin voelde het als vakantie,” zegt ze. Maar al snel kreeg ze moeite om haar dagen door te komen. “Ik ben een bezig bijtje en een ochtendmens, maar vroeg opstaan leek ineens een slecht idee, want dan moest ik nog zo’n groot deel van de dag doorkomen.”

Ook voor Iris is het lastig om structuur in haar leven te houden. Ze is sociaal werker in de verslavingszorg, maar kan door psychische en medische redenen niet werken. “Ik probeer wel streng voor mezelf elke dag een wekker te zetten, zodat ik niet in bed blijf liggen,” vertelt ze. “Het klinkt gek, maar ik heb eigenlijk te veel tijd om te huilen en paniek te voelen. Soms denk ik wel dat werk een welkome afleiding zou kunnen zijn.”

Ritchie wijst erop dat het voor je mentale welzijn belangrijk is om een wekker te blijven zetten, ook als je nergens op tijd hoeft te zijn. “Ga niet de hele dag in bed blijven liggen, want dat versterkt alleen dat gevoel van nutteloosheid. Plan een bepaald tijdsmoment waarin je op zoek gaat naar werk, maar kijk ook of je kunt gaan sporten of wandelen. Het is goed om een soort dagindeling voor jezelf op te bouwen.” 

Een gevoel van betekenis kun je ook in andere dingen vinden dan betaald werk, benadrukt Ritchie. “Ga bijvoorbeeld na of je iets kunt doen voor een ander, voor een familielid of een vriend. Dat geeft een nuttig gevoel. Ook kan je, als je daar tijd voor hebt, vrijwilligerswerk gaan doen. Misschien kan je zelfs vrijwilligerswerk vinden binnen het veld waarin je werk zoekt, dan vergroot je meteen de kans daar betaald werk te vinden.” 

Het is daarbij belangrijk om te beseffen dat je niet “je werk bent”, zegt Ritchie. “Het is heel begrijpelijk dat je een deel van je identiteit uit je werk haalt, maar je bent veel meer dan dat. Je kan een lijstje maken van wat je allemaal nog meer bent, waar je goed in bent en wat je allemaal doet. En praat erover met anderen, zij kunnen je misschien ook inzicht daarin geven.”

Een baan is dus niet per se nodig om jezelf een nuttig en compleet mens te voelen – maar voor geld is het (helaas) vaak wel een vereiste. Als je contract niet wordt verlengd, je werkgever failliet gaat of als je wordt ontslagen, kun je in veel gevallen een werkloosheidsuitkering krijgen. Meestal krijg je dan twee maanden lang vijfenzeventig procent van je vorige maandsalaris, daarna wordt het zeventig procent. Dus als je maar net rond kwam met je loon, kan het financieel lastig worden. 

Marielle vertelt dat haar vrienden daar in eerste instantie niet zoveel begrip voor hadden. “Die waren er wel relaxed over toen ik mijn baan verloor, die zeiden: ‘kut voor je, maar je krijgt toch WW?’ Dat klopt, maar mijn vaste lasten bleven hetzelfde. Dat was wel lastig. Ik woon in Amsterdam en het leven hier is erg duur. Ik maak bewust de keuze om meer dan de helft van mijn salaris in te leveren voor huur, want ik wil in deze stad zijn. Maar door die vermindering in inkomen blijft er wel erg weinig over. Gelukkig heb ik een vriend die af en toe kan zeggen, ‘ik betaal wel’, maar ik wil absoluut niet afhankelijk van hem zijn.”

Ritchie erkent dat geldzorgen een bron van stress kunnen zijn tijdens een periode van werkloosheid. Toch is het de moeite waard om te blijven zoeken naar een baan die echt graag wil doen, ook al kost dat iets meer tijd – als je je dat kunt veroorloven, natuurlijk. “Je kan een tijdelijk baantje nemen, als je daardoor wat meer financiële ruimte krijgt. Maar zorg dat je wel genoeg tijd vrijhoudt om te zoeken en solliciteren naar de banen die je daadwerkelijk wil.”

Opnieuw werk vinden kan een zware opgave zijn. Want wie veel solliciteert, krijgt vrijwel altijd te maken met afwijzingen. Zelf ben ik na zo’n afwijzing weleens ronduit in tranen uitgebarsten. Volgens Ritchie is dat heel normaal, maar is het ook belangrijk dat je zoiets niet als een aanval ziet op wie jij bent. “Gedachten als ‘ik ben waardeloos’ of ‘niemand wil me’, daar schiet je niets mee op, daarmee maak je het jezelf alleen maar lastiger. Misschien voelt het even zo, en die gevoelens mogen er best even zijn, maar probeer toch positief te blijven. Heb vooral compassie met jezelf. En als je erg teleurgesteld bent nadat je bent afgewezen voor een baan, geef jezelf een paar dagen om daarvan te herstellen. Ga iets leuks doen, en bespreek het met mensen die dichtbij je staan.” 

Als je na eindeloos solliciteren nog steeds nergens wordt uitgenodigd, kan het een goed idee zijn om wat breder te kijken, zegt Ritchie. “Als je gaat twijfelen of je wel in de goede richting aan het zoeken bent, sta dan stil bij dat gevoel. Ga na bij jezelf: zijn er nog andere dingen die ik goed kan of leuk vind? En zoek dan eens contact met iemand die zulk werk doet, daarvan kan je veel opsteken. Onderzoek andere opties.” We hebben soms het idee dat een loopbaan in een onafgebroken rechte lijn omhoog moet gaan, maar in de realiteit verlopen carrières dikwijls grillig, en vol pieken en dalen. “Er zijn genoeg mensen die er op een gegeven moment achter komen dat ze niet meer verder willen in de richting die ze jaren geleden hebben gekozen. Daar ben je echt niet de enige in.”

Iris wil graag weer werken, maar is ook bang dat ze de verantwoordelijkheid van een volle werkweek nog niet aankan. Nadat ze al minder was gaan werken vanwege ernstige longklachten, liep ze in een ongeluk een hersenschudding op. Sindsdien heeft ze last van paniekaanvallen en slapeloosheid. “Dat is een vicieuze cirkel, want doordat ik slecht slaap heb ik meer last van stress, en krijg ik eerder een paniekaanval. En daardoor slaap ik weer slecht.” Omdat ze ziek uit dienst ging kreeg ze begeleiding die werd betaald door haar werkgever. Inmiddels doet ze op advies van de arboarts tien uur per week vrijwilligerswerk. “Ik ben erg blij dat ik het op deze manier weer rustig kan opbouwen,” zegt ze. “Ik wil weer aan het werk, maar ik moet ook mijn grenzen bewaken.”

Kortom: zonder werk zitten kan zwaar zijn, maar zolang je bezig blijft en lief voor jezelf bent, komt het waarschijnlijk wel goed. Het kan zelfs leerzaam zijn. Marielle vertelt bijvoorbeeld dat de vijf maanden dat ze WW kreeg haar heeft geleerd om beter met geld om te gaan – ook nu ze weer werk gevonden heeft. “Ik maak daarin nu andere keuzes dan voorheen. Als ik dat vast kan houden, dan kan ik misschien weer beginnen met sparen, en daardoor financieel onafhankelijk worden in de toekomst.” 

En wat mij betreft: ik heb mezelf beter leren kennen in de acht maanden zonder werk. Met elke afwijzing leerde ik er ook weer een beetje beter mee omgaan, hoe moeilijk dat soms ook was. Diep van binnen bleef ik geloven dat er iets beters op mijn pad zou komen. Uiteindelijk is dat ook gebeurd. Ik heb sinds kort een nieuwe baan waar ik heel gelukkig van word. 

*Achternamen bekend bij de redactie.