De vergeten vrouwen die in de jaren negentig een ravescene opzetten

Nou, dat is omdat dit boek een ander verhaal vertelt – dat van de vrouwen die een vitale rol hebben gespeeld bij Manchesters wereldberoemde platenlabel en nachtclub. En van de meesten van hen heb je waarschijnlijk nooit gehoord. 

I Thought I Heard You Speak is een orale geschiedenis samengesteld door Audrey Golden, een in New York gebaseerde journalist en voormalig advocaat – en een Factory Records-superfan. Ze komt zelf niet uit Manchester, maar heeft de muziekscene van die stad wel op een prachtige manier in de schijnwerpers gezet. Het boek bevat verhalen van zo’n 80 vrouwen, waaronder dj’s, managers, promoters, journalisten, kunstenaars, fotografen, ontwerpers, filmmakers, chefs, geluidstechnici, muzikanten, en zelfs de eerste vrouwelijke uitsmijter van het VK.

“Ik wilde benadrukken dat de stemmen van deze vrouwen buiten een hoop van de bekende Factory-verhalen zijn gehouden, of erin zijn gemarginaliseerd,” vertelt Golden aan VICE.

Maar hoe vind je vergeten vrouwen? Golden noemt de Manchesterse legende Tracey Donnelly, de receptioniste bij Swing Hairdressers in de Haçienda en onderdeel van de PR-machine van de club, als degene die iedereen weer bij elkaar heeft gebracht. Donnelly heeft haar in contact gebracht met 25 vrouwen die ieder nog meer namen noemden. 

Sommigen van hen meenden in al hun bescheidenheid niet veel te vertellen te hebben. Sommige mannen wilden in al hun pikkezwaaierigheid weten waarom ze hen niet wilde interviewen. Anderen, zoals Haçienda-ontwerper Ben Kelly, waren behulpzamer; hij bracht Golden in contact met andere vrouwen en gaf haar zelfs de architectonische plannen van de Haçienda, gemaakt door zijn overleden collega Sandra Douglas. 

“Ik wilde niet dat dit een exposé werd van het seksisme in de wereld van een indie-platenlabel, hoewel iedereen dat zeker in verschillende maten heeft meegemaakt,” zegt Golden. “Ik ben gewoon zo klaar met al die verhalen die iemand aanduiden als zus en zo’s vrouw of vriendin.”

Het kan je bijvoorbeeld vergeven worden als je niet doorhad dat Annik Honoré zelf een gerespecteerde muziekpromoter en journalist was – en de mede-oprichter van het indie-platenlabel Disques du Crépuscule en het sublabel Factory Benelux – omdat ze zo vaak wordt beschreven als iemand die een affaire had met Ian Curtis. Lindsay Reade werkte bij Factory en was manager van The Stone Roses maar wordt in de meeste verhalen, waaronder in de film 24 Hour Party People (waarin haar personage in een seksscène voorkomt), beschreven als de eerste vrouw van Tony Wilson. 

De Haçienda kon een absolute puinhoop zijn, maar vrouwen kwamen er vaak over de vloer om dingen een beetje recht te trekken, terwijl mannen met hun grote ideeën liepen te pronken. Neem bijvoorbeeld Haçienda-medewerker Penny Henry, die wees op het belang van trapleuningen, een beveiligingssysteem en zelfs een garderobe. Mensen zoals Reade, Donnelly en de vele-beschrijvingen-vereisende Factory-steunpilaar Tina Simmons hebben de Factory boven water gehouden door bands te tekenen, overzeese omzet binnen te halen en letterlijk alles te regelen. Of ze nou de chaotische financiën van het jonge label moesten managen, of ervoor moesten zorgen dat die platen waar iedereen nu nog steeds zo van houdt werden geproduceerd en naar distributeurs en fans werden verzonden, het was alle hens aan dek – en het waren grotendeels vrouwelijke hens. 

Sommige verhalen zijn bijna Tarantino-esque: Henry heeft ooit tijdens een roofoverval vastgebonden in het kantoor gezeten met een pistool tegen haar hoofd. Cath Carroll van de band Miaow en haar queer vrienden zijn met stenen bekogeld. Jayne Houghton, een PR-persoon bij Factory, zegt dat Shaun Ryder haar leven heeft gered toen twee Nederlandse sekswerkers haar keel wilden afsnijden in een nachtclub. 

Er is ook veel lof voor mannen. Gilbert juicht toe hoeveel vrouwen er bij Factory werkzaam waren in een tijd dat de slapstick-seksist Benny Hill nog steeds schoonmoedergrappen afratelde op tv. Ze beschrijft het als een bubbel, en herinnert zich dat ze, toen Factory ten onder ging, in haar zaken met andere potentiële labels een vreselijke berg aan seksisme te verduren heeft gekregen. 

De scene werd ook gekenmerkt door subversieve kunst en mode. Zo had je de vleesjurk van de radicale postpunk-performer Linder Sterling – lang voordat Gaga ermee kwam – haar antwoord op mensen die haar als een stuk vlees lieten voelen. De groteske jurk was gemaakt van stukken vlees en slachtafval, met een riem van kippenklauwen en een dildo die onder de vleeslapjes uitstak.

Liz Taylor, schrijver voor het fanzine City Fun, weet nog dat het management van de Haçienda woedend was omdat er overal slachtafval en tampons doordrenkt van dierenbloed (gemaakt voor Sterlings oorbellen) in de mannenwc’s lagen. “De reactie was onredelijke woede,” zegt ze. “Het was niet gewoon van, ‘Dit wordt een vreselijk karwei voor de schoonmakers’, maar echt iets als, ‘Je bent de mannenwc’s binnengedrongen!’” 

Het boek besmeurt de legendarische Factory-mythe in ieder geval niet – die wordt juist verlevendigd, de gaten worden opgevuld met echte verhalen die te lang niet verteld zijn. Volgens Ang Matthews, manager en licentiehouder van de Haçienda, was Suzanne Robinson (oftewel “DJ Suzanne”) “de eerste vrouw die ooit een plaat heeft gedraaid in de Haçienda”, hoewel anderen zeggen dat het Michelle Mangan was. Een paar andere prominente dj’s waren Angel Johnson, Kath McDermott en DJ Paulette. Ze vertellen verhalen van condens die van de spiegels droop terwijl er mensen op tafels dansten – en avonden waar iedereen poedelnaakt was afgezien van een paar sportschoenen. 

Eén van die legendarische evenementen was de Summer of Lesbian Love in 1990 – een enorm evenement dat alleen via gekopieerde pamfletten en mond-tot-mondreclame werd gepromoot. “Er waren iets van 900 lesbiennes in de Haçienda,” zegt Mangan. “Hoe hebben we in godsnaam 900 lesbienne op de wereld gevonden, laat staan in Manchester?!”

De lesbiennes dronken bier in plaats van dat ze high werden en water slurpten, dus het management wilde ze weer terug lokken. De enorme clubnacht Flesh (slogan: “serieus plezier voor potten en queers”) was een feit. DJ Paulette zegt dat ze haar carrière te danken heeft aan Lucy Scher, de mede-oprichter van Flesh – er draaiden destijds geen vrouwelijke dj’s op hetero-nachten. 

Dan had je ook nog Yasmine Lakhaney: de eerste vrouwelijke uitsmijter in het VK, een vechtkunst-liefhebber en een voormalige psychiatrische verpleegkundige die allerlei soorten problemen kon sussen. “Ze kon mannen die flink wat zwaarder waren dan haar er zo uit gooien,” herinnert haar zus Soraya zich. Volgens één verhaal bracht Lakhaney een gewonde vrouw die niet naar het ziekenhuis wilde gaan naar boven, en hebben zij en DJ Suzanne met pincetten glasscherven uit haar kont geplukt.

Veel vrouwen in het boek hebben de behoefte om de zaken recht te zetten. Tony Wilson heeft ooit gezegd dat de muzikant Cath Carroll er met duizenden ponden van zijn geld vandoor is gegaan – zij zegt dat dat gelogen is. Volgens Scher werd Flesh maar amper in Peter Hooks boek How Not To Run A Club genoemd omdat het te goed werd gerund om in het chaotische verhaal te passen. En hoe zit het met de volledige afwezigheid van DJ Paulette in het hoofdstuk over Flesh in datzelfde boek? Hook heeft ervoor gekozen om een mannelijke dj groot te praten die er slechts af en toe heeft gedraaid, terwijl Paulette er wekelijks draaide en haar naam op elk pamflet stond. “Het was echt zo van, wauw, nu weten we hoe geschiedenis kan verdwijnen,” zegt Paulette nu. Haçienda-medewerker Nicky Crewe vat het samen: “Ik was er bij, maar in de geschreven geschiedenis, de gemythologiseerde geschiedenis, was ik hier niet bij.”

I Thought I Heard You Speak geeft ons een nieuwe frequentie voor de nummers waarvan we dachten dat we ze kenden. Het wijst erop dat baanbrekende scenes door een hele kakofonie aan creatievelingen worden opgebouwd, ongeacht hun gender. Maar dit boek is niet alleen door vrouwen voor vrouwen – het is voor iedereen die nieuwsgierig genoeg is om tussen de regels door te lezen.

I Thought I Heard You Speak is nu bij White Rabbit verkrijgbaar.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE UK.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.