Als je stemmen in je hoofd hoort, maakt dat je niet meteen schizofreen

De 54-jarige Cristina hoort al 35 jaar stemmen in haar hoofd. “Als het me wel lukt om ’s nachts te slapen, hoor ik ze direct als ik wakker word,” zegt ze. De stemmen die ze hoort zijn meestal van mensen die ze kent, zoals familieleden, alleen zeggen ze dan allemaal lelijke, kleinerende dingen.

Cristina zegt dat het begon toen ze negentien was. Ze had net een operatie gehad, waardoor ze in een coma belandde. “Toen ik uiteindelijk wakker werd, was ik nog wel mezelf, maar had ik een paar vreemde, nieuwe klachten,” zegt ze. “Ik hoorde tientallen stemmen, waaronder die van mijn overleden grootmoeder, en ik begreep niet waar ze vandaan kwamen.”

Auditieve hallucinaties worden vaak in verband gebracht met schizofrenie, maar Cristina voldoet niet aan de andere criteria voor deze psychische aandoening. En hetzelfde geldt voor veel andere mensen die weleens stemmen in hun hoofd horen. Na een tijdje was Cristina eigenlijk ook wel weer redelijk de oude. “Ik had een baan, een kind en ging anderen helpen, wat me hielp om met mijn eigen situatie om te gaan,” zegt ze.

In 2005 richtte ze de vereniging Sentire le Voci (‘Het horen van stemmen’) op, geïnspireerd op Intervoice, een internationaal netwerk van liefdadigheidsinstellingen. Sentire le Voci brengt mensen die stemmen horen in contact met een multidisciplinair team van professionals en lotgenoten.

“Dit fenomeen komt vaker voor dan je misschien zou denken,” zegt Francesco Bocci, een psychotherapeut die met de vereniging samenwerkt. “Ongeveer een op de tien mensen hoort stemmen of heeft dat weleens meegemaakt, maar slechts 15 tot 20 procent van hen wordt ook daadwerkelijk gediagnosticeerd met een psychische aandoening.” Andere onderzoeken komen uit op lagere schattingen, en stellen dat de hallucinaties in 80 procent van de gevallen na verloop van tijd weer verdwijnen.

De manier waarop mensen stemmen horen verschilt volgens Bocci sterk per persoon, en er bestaat geen diagnose die voor iedereen opgaat. “Er komen ook kenmerken van depressies, paranoia en/of dissociatieve stoornissen bij kijken, maar in beperkte mate,” zegt hij. Het enige wat mensen die stemmen horen volgens Bocci wel allemaal met elkaar gemeen hebben, is een bepaalde vorm van een posttraumatische stressstoornis.

De vereniging van Cristina helpt mensen met auditieve hallucinaties om hun ervaringen beter te begrijpen. “Het geeft ze rust als ze hun ervaringen kunnen delen met mensen die het begrijpen,” zegt ze. Er worden therapiesessies met patiënten, familieleden en professionals met verschillende achtergronden georganiseerd, zowel in groepjes als individueel.

De multidisciplinaire aanpak staat ver af van de traditionele psychiatrie, waarin elk symptoom wordt gekoppeld aan een specifieke diagnose en een bijbehorende behandeling. En volgens psychiater Paolo Cozzaglio, die ook met de vereniging samenwerkt, is hun aanpak een stuk beter. “Het is bij therapie erg belangrijk om zelf te begrijpen wat er met je aan de hand is, in plaats van dat je alleen medicijnen krijgt voorgeschreven,” zegt hij. Door mensen met auditieve hallucinaties alleen maar medicijnen te geven, worden ze vaak alleen maar passiever – dat is geen goede oplossing voor op de lange termijn. “De stemmen maken deel uit van een toestand die niet zomaar verdwijnt, en waar je mee moet leren leven,” zegt hij. “Ze horen erbij.”

Mensen met auditieve hallucinaties kunnen tientallen of zelfs honderden stemmen tegelijkertijd horen. De ene is wellicht wat gedempt, de andere duidelijk herkenbaar. Soms zijn ze afkomstig van mensen uit hun leven, maar niet altijd. Het ontcijferen en uitpluizen van deze stemmen is een belangrijke stap om ermee om te leren gaan.

Ook is het belangrijk om erachter te komen hoe de stemmen worden ervaren: lijkt het alsof ze van buitenaf komen of juist niet? “Als het om obsessieve gedachten gaat die vanbinnen lijken te komen, zijn mensen geneigd om zichzelf iets aan te doen, in een poging ze te laten stoppen,” zegt Cristina. Maar lijkt het alsof de stemmen vanbuiten komen, dan kan de hoorder zich op anderen afreageren. “Als je de hele tijd hoort dat je moeder je omlaag haalt, vind je het op een gegeven moment zelf normaal om boos op haar te worden. Zelfs als de reden erachter helemaal niet echt is.”

Veel van de mensen met wie Cristina werkt zijn nog kind of tiener. “De stemmen komen vaak vier of vijf jaar na het trauma,” zegt ze. “Met volwassenen werken is nog een stuk ingewikkelder, want ze negeren hun symptomen en zijn geneigd om psychologische barrières op te bouwen, die moeilijk af te breken zijn.” Daarom is het ook belangrijk om hier bewustzijn voor te creëren. Vanwege de stigma’s rondom auditieve hallucinaties raken mensen vaak in zichzelf gekeerd, waardoor ze familieleden en therapeuten buitensluiten, ook al willen die alleen maar helpen.

“Dit soort stemmen zijn niets meer dan een versterking van bepaalde delen van het zelf,” legt Bocci uit. Hoe ze tot uiting komen, hangt af van je eigen ervaringen, relaties, emoties en culturele context. Bocci noemt zijn eigen methode een ‘emotionele diagnose’, omdat-ie gericht is op het achterhalen van het trauma dat aan de basis staat van de hallucinaties, en het begrijpen van de gevoelens die eruit voortkomen en hoe de hoorder die interpreteert.

Uiteindelijk wil Cristina vooral dat mensen weten dat je ook een heel rijk en fijn leven kan leiden als je stemmen in je hoofd hoort. En ze geeft zelf het goede voorbeeld.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE Italië

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram