Er is trammelant in stroopwafelland

Stroopwafelbakker Marc Broeders uit Oosterhout sloeg afgelopen maand alarm in de media. Hij vertelde bang te zijn dat het positieve imago van Nederlandse stroopwafelbakkers in gevaar is, vanwege een reeks incidenten waarbij collega-stroopwafelbakkers bij betrokken waren. Marc is hier absoluut niet van gediend, en ik eerlijk gezegd ook niet. Ik wil al mijn vrienden in het buitenland graag blijven verrassen met een pak van deze oer-Hollandse koeken zonder dat ze denken: houdt deze man behalve van Zwarte Piet nu ook al van stroopwafels?

Marc, die zich de Stroopwafelkoning noemt, sprak zijn zorgen uit in gesprek met Omroep Brabant: "Ik wil koste wat kost voorkomen dat mensen slecht over stroopwafelbakkers gaan denken. Ons beroep is zo fantastisch, dat mag niet verpest worden door deze trieste figuren." Hij stelt zelfs voor om een zwarte lijst van "onbetrouwbare stroopwafelbakkers" op te stellen. Marc is duidelijk bang voor iets waar hele bevolkingsgroepen, religieuzen en voetballiefhebbers ook vaak mee te maken hebben, namelijk dat de hele groep wordt afgerekend op het wangedrag van een paar rotte appels.

Toch is er duidelijk onrust in de Hollandse stroopwafelscene. Wat is er allemaal mis? We zochten het uit, en ontdekten meer trammelant in het ogenschijnlijk vredige stroopwafelland dan je ooit zou vermoeden.

Veel mannen die goed zijn in het creëren van warme, stroperige koeken zijn er blijkbaar ook niet vies van om hun handjes te laten wapperen, wanneer iets ze niet zint. De uiteindelijke druppel die Marc Broeders deed besluiten om aan de bel te trekken, was een incident met een agressieve stroopwafelverkoper in Vught, afgelopen juli.

Deze man uit Tilburg werd in Woonzorgcentrum Theresia gevraagd zijn wafels elders te verkopen, maar liet als reactie op dit verzoek flink zijn handen wapperen. Hierbij werd een arme verpleegster het slachtoffer. De roodharige Marianne liep volgens het Brabants Dagblad een hersenschudding, een "gekneusde schedel" (?) en mogelijk blijvend gehoorverlies op. De stroopwafelverkoper werd snel opgepakt en bleek een veelplegende koekwaus te zijn: ook in zijn eigen woonplaats én in Kaatsheuvel probeerde hij met geweld zijn wafels aan de man te brengen.

Een bron in onze nabije omgeving, die graag anoniem wilde blijven uit angst voor represailles, wist ons te vertellen dat de stroopwafelgeur die je in de buurt van stroopwafelkraampjes ruikt, vaak door een speciale geurmachine de markt op wordt geblazen. Dit riekt, behalve naar stroopwafel, naar fraude en hoewel we geen snoeiharde bewijzen hebben, bijvoorbeeld in de vorm van undercovercamerabeelden van zo'n stroopwafelgeurmachine, lijkt dit niet per se verzonnen te zijn. Zo is 'geurmarketing' een heel normaal woord in de marketingwereld, en bevestigen meerdere obscure bronnen, zoals deze, dat de heerlijke stroopwafellucht waardoor we op de markt even onze ogen dichtknijpen, een chemische fopgeur is.

Wie dacht dat een stroopwafel een stroopwafel is, kan er haast niet verder naast zitten.

Er is voor iedere ambachtelijke wafel een basisrecept, maar er kan eindeloos gevarieerd worden. Bij navraag aan stroopwafelbakkers blijkt het een ongeschreven regel dat je je eigen recept geheimhoudt. En dat er regelmatig wordt gebeld door iemand die het recept wil hebben 'voor een vriend'.

Gertjan van Laar was zo'n iemand. Hij stuitte bij zijn zoektocht naar het recept op een hoop weerstand. De softwareontwikkelaar besloot op een dag een stroopwafelbakkerij op te richten en werk te creëren voor transseksuele ex-prostituees in Pakistan, die vanwege hun verleden nergens anders aan de slag konden. Als stroopwafelleek wist hij niet waar hij moest beginnen. "Alles is geheim in die wereld. Uiteindelijk hebben we de Nederlandse basisingrediënten aangepast aan de Pakistaanse mogelijkheden." Nu verkopen zijn transseksuele Pakistanen wafels met mango- en dadelsmaken, in een samenstelling die hij zelf heeft uitgezocht.

Grote fabrikanten pakken het iets anders aan dan Gertjan. De ambachtelijke stroopwafelbakkerij van Frans Tempel, in het Brabantse Nuenen, werd dit jaar nog verrast met de bestelling van een spion van een grote stroopwafelfabrikant. Beide partijen waren niet bereikbaar voor commentaar.

Er bestaan stroopwafeloplichters, die langs woonhuizen gaan om wafels voor onredelijk veel euro's door te verkopen zonder vergunning. Vooral in de jaren negentig was dit een rage. Dat herinner ik me zelf nog. Ze kwamen bijvoorbeeld gewoon in de winkel van mijn ouders staan en wilden niet meer weg voordat ze zowel mijn ma als mijn pa een pakje voor tien euro per stuk hadden aangesmeerd om "geld in te zamelen voor hun failliete theaterschool".

Maar mag je stroopwafels dan niet doorverkopen? Na even rondbellen blijkt dat je in bijvoorbeeld het Brabantse Heusden – waar oplichters een tijd geleden namens de voedselbank wafels verkochten – geen vergunning nodig hebt om aan dit soort praktijken te doen. Voorzitter van de voedselbank Ellen Paul: "Wij doen helemaal niet aan huis-aan-huis-acties, dus dit was meteen verdacht".

Pakweg vijftig jaar krioelde het van de ambachtelijke stroopwafelzaken in Gouda, het epicentrum van de stroopwafelwereld. Maar nu zijn er van de ruim vijftig zaakjes en stalletjes nog maar twee bakkers over: siroopwafelbakkerij Maranto en banketbakkerij Van de Berg. De rest is langzaam ten onder gegaan, door de concurrentie van fabrieksstroopwafels. In 2008 vertrok de laatste grote producent, De Goudse Wafelindustrie, uit de stad.

"95% van alle wafels komt niet meer uit Gouda, maar iedereen blijft hun eigen stroopwafels 'Gouds' noemen," klaagt de eigenaar van Maranto aan de telefoon. Hij heeft niet per se iets tegen fabriekswafels, maar de kwaliteit is ontegenzeggelijk lager. "Fabrikanten leveren aan supermarkten en die eisen bijvoorbeeld dat een wafel maar 8 cent mag kosten. Een fabrikant past zijn kwaliteit daarop aan. In plaats van 25% stroop doe je er dan 10% in."

Ik stuitte in mijn zoektocht op het gerucht dat bakkers die stroopwafels met een diamantpatroon bakken niets moeten hebben van bakkers die stroopwafels met vierkantjes bakken. Het leek me wat sterk, maar na een kort vergelijkend onderzoek van wafelijzer, bleken ijzers met een diamantprint wel tot drie keer (!) duurder te zijn. Mocht iemand hier meer vanaf weten, ik hoor het graag in de comments!

De markt in het Utrechtse Doorn is de enige markt waar twee stroopwafelbakkers op dezelfde markt staan, en dat komt door een fout van de gemeente, die per ongeluk vergunningen aan beide bakkers gaf. Stroopwafelbakkers Teus en Elleke Vink staan sinds begin 2014 op de markt en beweren in De Telegraaf dat directe concurrent Linda de Veen "wist dat wij bezig waren met deze plek. Je gaat niet op elkaars markt staan…".

Uiteindelijk werd door wethouder Jan Willem van Dongen (voor de gelegenheid door zijn collega's uitgeroepen tot "wethouder stroopwafels") besloten dat alle twee de vergunningen geldig zijn en dat de twee bakkers het zelf moeten uitzoeken. De stemming op de markt is sindsdien grimmig.

Klokkenluider Marc Broeders zelf lijkt zijn stroopwafelhanden ook niet geheel in onschuld te wassen. Hij is zelf wegens fraude uit de wedstrijd 'Beste Buur van Nederland' getrapt. De stemmen die hij kreeg zouden niet rechtmatig zijn verkregen, maar Marc zweert (wederom) bij Omroep Brabant "'op zijn kind' dat er niet opzettelijk is gefraudeerd". Het is niet duidelijk of Marc nog mag meedoen, of dat hij op een zwarte lijst is beland.

Voor buitenstaanders lijkt het imago van de stroopwafel vooralsnog niet te bezwijken onder de duistere paktijken die er in wafelwereld plaatsvinden. Iedereen vindt wafels nog steeds megalekker, van tennisster Maria Sharapova tot de Huffington Post, en onlangs nog wielrenners van de Tour de France. Vergeet ook niet hoe populair de stroopwafelpieten waren vorig jaar. Het zijn net gouden medailleplakken, en je hoeft niet eens iets te winnen. Je hebt al gewonnen. Je eet een stroopwafel. Een volkomen geslaagd, prachtig Hollands fenomeen. Laten we de stroopwafelwereld zuiveren van onlusten, want de stroopwafel mag niet uitsterven.