Hoe het is om borderline persoonlijkheidsstoornis te hebben

Het is deze week Mental Health Week in Australië, waar ik woon. Daarom wilde ik uitleggen waarom deze week voor mij belangrijk is, en hoe het is om te leven met een veelvoorkomende – en vaak onbegrepen – psychische stoornis: borderline persoonlijkheidsstoornis.

Tussen de 1 en 2 procent van alle Australiërs lijdt aan borderline. [In Nederland ligt dit percentage tussen de 1,1 en 1,7 procent.] Vrouwen hebben tot wel drie keer meer kans om het te krijgen dan mannen. Het is vaak gelinkt aan (of wordt verkeerd gediagnosticeerd als) andere psychische stoornissen, wat betekent dat het soms verloren gaat in andere, grotere discussies. Het kan zich verstoppen achter depressie, angststoornissen en bipolaire stoornis. Het kan genetisch bepaald zijn, of het gevolg zijn van een trauma. Het kan ook beide zijn, of geen van beide.

Het is lastig om een duidelijke medische definitie van borderline te geven, maar iemand vatte het ooit nogal briljant samen als "chronische irrationaliteit". Denk aan ernstige stemmingswisselingen, impulsiviteit, wispelturigheid, en een heleboel explosieve woede.

Borderline voelt alsof je boven een etentje zweeft, boven het geklets en gelach, en naar beneden – naar de glimlachende mensen aan tafel die elkaar lijken te begrijpen – kijkt en denkt: waarom ben ik dat niet?

Het duwt je regelmatig in een spiraal van twijfel en zelfhaat. Je weet dat er iets mis met je is, en zelfs nadat je te horen hebt gekregen wat precies, blijf je je afvragen waarom.

Er is altijd een drukkend gevoel van eenzaamheid. Ik zeg "gevoel", omdat ik omringd kan zijn door mijn meest begripvolle vrienden, en nog steeds kan denken dat ze me een loer willen draaien, of me achter m'n rug om voor lul zetten. Het treurige aan borderline is dat het me het tegenovergestelde maakt van wat ik ben, of wil zijn. Ik word er verschrikkelijk narcistisch van – zo vol zelfhaat dat ik mijn emotionele onzekerheden begin te projecteren op de mensen in mijn omgeving.

Zoals je wel snapt is het moeilijk om een relatie te hebben. De combinatie van helemaal niets voelen maar overal voor terugdeinzen is niet bepaald gezellig. Door mijn borderline val ik vaak uit, zeg ik de wreedste dingen die ik kan bedenken. En geloof me, er zit een grens aan hoe vaak je geliefden een gebrek aan zelfbeheersing door de vingers zien.

Mensen beschrijven borderline vaak als een gevoel van leegte. Voor mij gaat het meer heen en weer tussen een onmogelijke leegte en een onmogelijke volheid. Ik zie steeds weer het zwembad van mijn buren voor me in de winter, gewoon een lege kuil met stoffige blauwe tegels. Stel je voor dat je daar in het staat, en het zwembad opeens volstroomt. In een flits ben je aan het verdrinken. Dat is borderline: een flits, een plotselinge wending. Een enorme schakel die door een onzichtbare hand wordt omgezet.

Ik denk dat het deze schommelingen zijn die borderline zo moeilijk uit te leggen maken – vooral aan degenen die dichtbij je staan. Want aan de buitenkant lijkt het alsof ik gewoon een koppige klootzak ben. Net als alle psychische aandoeningen, is de beste manier om met borderline om te gaan met veel geduld en empathie. En helaas, net als depressie of hypomanie, legt het de verantwoordelijkheid bij mensen die niet per se in een positie zijn om te helpen of het te begrijpen, hoeveel ze ook om je geven. In een relatie kan borderline beide partijen het gevoel geven dat ze totaal alleen zijn.

Ik word er soms ook ongelofelijk gemeen van. Ik heb altijd al een scherpe tong gehad, en borderline geeft me een soort Terminator-zicht dat me laat inzoomen op de zwakke plekken van iedereen om me heen. In tegenstelling tot mijn manische buien, die me charismatisch en welbespraakt maken, word ik erg cynisch en grof als ik een "borderlinemoment" heb.

Ik weet nog dat ik een keer met een botermes stond te zwaaien naar de moeder van een vriend en haar babyboomervriendinnen, nadat ze kritiek hadden geuit op het progressieve kabinet van premier Gillars. Ik beschuldigde ze ervan dat ze "mijn generatie keihard en zonder glijmiddel aan het naaien" waren. Ze staarden me geschrokken aan, dus voegde ik er nog aan toe dat ze wat mij betreft "langzaam mochten creperen in een greppel". Het is niet iets dat een nuchter en redelijk mens zegt tijdens een rustige avondmaaltijd met een groep volwassenen die hij net heeft ontmoet.

En die uitbarsting luchtte natuurlijk helemaal niet op. Het zwengelde alleen maar een eindeloze innerlijke monoloog aan van schuldgevoelens en zelfhaat. Elke beslissing wordt achteraf afgestraft.

Borderline is een luchtspiegeling, een verknipte fata morgana. Je voelt je als iemand zonder vingerafdrukken. Je hebt geen identiteit. Je schiet constant heen en weer tussen verschillende dingen, mensen, en interesses. Voor een buitenstaander kan het lijken alsof je telkens weer dapper een nieuwe weg inslaat. In werkelijkheid ben je iemand zonder een eigen identiteit. Soms voelt ik me als een slang die maar blijft vervellen.

Er wordt te weinig gepraat over borderline. Het stigma dat eromheen hangt is schadelijk. Mensen die borderliners ervan beschuldigen dat ze hun ziekte alleen maar gebruiken als een excuus voor hun grillige en grove gedrag, duwen ons alleen maar dieper het dal van eenzaamheid in, wat de symptomen en pijn alleen maar verergert.

Borderline kan gelukkig behandeld worden met regelmatige therapie, zelfbewustzijn, en veel steun van de omgeving. Het hoeft geen levenslange aandoening te zijn – de kwade geest kan verjaagd worden. Maar zoals bij alle psychische aandoeningen is daarvoor aardig wat liefde nodig, van vrienden, van vreemden, en van jezelf.

Het lastige aan borderline is dat het liefde moeilijk te vinden maakt.