Soep maken in de rosse buurt met ex-sekswerkers

"Wanneer we het certificaat overhandigen zijn ze zo blij, ze huilen en willen 'm inlijsten," vertelt Toos Heemskerk. "Het is maar een stukje papier, maar het geeft ze het gevoel dat ze wat waard zijn, en dat is precies wat je wordt ontnomen als je in de seksindustrie belandt. Deze mensen zijn beroofd van hun waardigheid. Ze waren geen mens meer maar een product."

Heemskerk is directeur van Not For Sale, een organisatie die wereldwijd tegen mensenhandel strijdt. Ze runt sinds vorig jaar een programma waarin mensen die gedwongen in de seksindustrie zijn beland, zich met een cursus van vier weken kunnen omscholen naar een horecabestaan. Na een cursus van vier weken krijgen ze een diploma voor koken, gastvrijheid en hygiëne.

Ik ontmoet Heemskerk in het restaurant dat tevens als praktijklocatie fungeert voor de cursussen, restaurant Dignita. Naast de kleurige vazen en de houten vloer vallen vooral de kleine diamantvormige versiersels op.

"Die diamanten hebben we gekozen omdat we de mensen die hier komen zo zien," vertelt Heemskerk boven een glas dampende muntthee. "Ze komen met ruwe randen binnen, en ze gaan steeds meer glanzen naarmate je met ze werkt."

We wandelen even door de keuken om wat cursisten te ontmoeten. Een enorme pan met Hongaarse kippensoep staat op, en vier vrouwen zijn de werkbanken aan het fatsoeneren.

"Dit recept komt uit het dorp waar ik geboren ben," vertelt Anna*, een meisje dat vier jaar in de gedwongen prostitutie heeft gezeten. Ze is op haar achttiende weggehaald uit Hongarije door een man die haar een goed betaalde baan bij een hotel beloofde. Toen ze aankwam in Nederland werd door diezelfde man haar paspoort afgepakt, en ook dreigde hij haar kind (dat nog in Hongarije woonde) te vermoorden, indien ze zou proberen te ontsnappen.

De soep en het warme brood worden naar een grote tafel gebracht, waar ik samen met Heemskerk en de vijf trainees aanschuif om samen te eten – Heemskerk staat erop, zo bouwt ze een familieband op tussen de trainees.

Een andere trainee, Renata*, schuift ook aan.

"Lekkere soep," zegt ze. "Ik heb eigenlijk nooit echt kunnen koken; ik heb me opgegeven omdat ik depressief was."

Renata komt uit Polen. Ze werd door een gewelddadige man die zich voordeed als haar vriendje gedwongen te verhuizen naar Amsterdam. Toen hij geld van haar begon te eisen, is ze de prostitutie ingegaan. Na twee jaar wist ze te vluchten naar een blijf-van-mijn-lijfhuis.

Niemand weet eigenlijk hoeveel vrouwen er zoals Renata en Anna zijn; de rosse buurt is vol met schaarsgeklede dames, maar wie er vrijwillig staat en wie niet, dat weet niemand. Natuurlijk zijn niet alle sekswerkers slachtoffers, maar onderzoeken wijzen uit dat onder de Nederlandse prostituees ergens tussen de 10 en 90 procent onder dwang in het vak is beland. In Nederland zijn momenteel 4000 vrouwen sekswerker – als we van het minste uitgaan zijn dat vierhonderd vrouwen die gedwongen dit werk doen.

De mensenhandelaren werken samen in een crimineel circuit, jagend op kwetsbare vrouwen in Noord-Europa, maar ook in landen waar het politieke klimaat instabiel is en Afrikaanse landen als Nigeria en Sierra Leone – altijd met de belofte van werk in een hotel of restaurant in Nederland, waarna dreiging en geweld ervoor zorgen dat ze niet durven weg te lopen.

Not For Sale neemt zowel vrouwen als mannen aan, en naast hun vierweekse cursus zijn ze ook verantwoordelijk voor het reilen en zeilen in Dignita. Dit is ook belangrijk voor het rehabilitatieproces.

"We proberen een stabiele werkomgeving en gemeenschap te creëren. Bij traumaverwerking heb je een psycholoog nodig, voor menselijk welzijn is een stimulerende omgeving met mensen nodig."

De training zelf is geschikt voor iedereen – in het begin worden alleen relatief makkelijke en kalmerende taken behandeld zoals roeren en snijden.

Ines*, een leerling uit Algerije, vertelt me hoe zij en andere gedwongen prostituees hier weer geluk hebben gevonden, en blij kunnen zijn. "We hebben het heel fijn hier – vanaf het moment dat ik hier naar binnenstap, ben ik een en al glimlach."

De Nederlandse overheid geeft de slachtoffers van mensenhandel drie maanden opvang en een zorgverzekering. In deze periode hebben ze de kans een aanklacht in te dienen tegen de dader. 90 procent van de mensenhandelzaken vervallen bij het tekort aan of het ontbreken van bewijs.

"Deze mensen krijgen onderdak en een zorgverzekering, en dat is het," zegt de voormalige directeur van de Nederlandse tak van Not For Sale, Claire Buswell. "Door ze hier een baan te bieden maken we de slachtoffers veerkrachtiger en minder kwetsbaar."

Later op de avond loop ik mee naar de Wallen waar de vrijwilligers van Not For Sale soep en salade – gemaakt door de cursisten – naar de sekswerkers achter de ramen brengen.

Ik spreek met de 32-jarige Ben* uit Wales, waarvan dit zijn tweede bezoek is aan de Wallen sinds zijn verblijf in Nederland.

"Ik heb al meerdere dames bezocht hier" zegt hij. "Ik heb nooit echt de indruk gehad dat deze dames gedwongen worden, ze leken me allemaal gretig om mij te plezieren."

"Die aanname," zegt Heemskerk, "klopt hoogstwaarschijnlijk niet. 92 van de ondervraagde vrouwen in de rosse buurt gaf aan te willen stoppen als ze andere opties zouden hebben.

"Ik wil graag Europees leren koken," zegt de tweeëndertig jarige Aditya*. "Ik wil een cafeetje openen in Indonesië, een knusse plek waar ik mijn eten serveer; mijn eigen zaak."

Later ben ik uitgenodigd om een diploma-uitreiking bij te wonen. De cursisten mogen één voor één, onder luid applaus, op het podium hun papiertje in ontvangst nemen. Vera*, wiens training voltooid is nadat ze werd verhandeld als huishoudster, stapt op het podium en vertelt over haar ervaringen.

"We waren als uitgedroogde bloemen," zegt ze. "Ik deed niks en was letterlijk aan het wachten op mijn dood. Nu heb ik weer hoop voor de toekomst. Ik weet nu dat ik dingen kan bereiken en dat alles mogelijk is."

*De namen zijn gefingeerd om de identiteit van de geïnterviewden te beschermen.

Alle foto's zijn gemaakt door Julia Shirley-Quirk.