Het beste van 2015: kunstcontroverses

De 3D-modellen voor het voorgestelde beeld van Bill Cosby. Afbeelding met dank aan de kunstenaar & Cory Allen Contemporary Art

Kunst zonder controverse is als een ei zonder een borrel ernaast, zei mijn opa altijd. Het jaar 2015 heeft maar weer eens laten zien dat mijn opa een wijs man is, want de kunstwereld riep ook dit jaar weer meer dan genoeg onenigheid op. We werden uit onze comfortzones gerukt, geconfronteerd met onze vooroordelen en voor het blok gezet met vragen als “zou je je lichaam doneren om een sculptuur te worden?” Wees daar blij mee, want stel je toch eens voor hoe zonde het zou zijn als kunst alleen maar diende om mooi te zijn.

Om de schenenschoppende, confronterende, en grenzenverleggende kwaliteiten van de kunst te eren hebben we hieronder alle opborrelende kunstcontroverses van 2015 op een rijtje gezet. Het was een mooi jaar. Het was een woelig jaar.

Dit is het jaar in kunstcontroverses:

+ Vroeg in het jaar werd er een bronzen naaktsculptuur van Bill Cosby voorgesteld als vervanging van een oud standbeeld buiten de TV Hall of Fame in Orlando in Florida. De sculptuur werd gemaakt door de 15-jarige kunstenaar Rodman Daniel Edwards, en bestond uit een naakte Bill Cosby in de houding van de Vitruviaanse Man van Leonardo Da Vinci.

+ Het National Museum of African Art van het Smithsonian Museum in Washington D.C. werd bedolven met kritiek toen het besloot hun expositie Conversations, waarin meerdere werken uit de persoonlijke collectie van Bill Cosby werden getoond, niet te sluiten toen de beschuldigingen van verkrachting door diezelfde Cosby aan het licht kwamen. Uiteindelijk werd er besloten een bordje bij de ingang te zetten waarin het museum zich distantiëerde van de misdaden, en werd benadrukt dat de kunst losstaat van de man. Tegelijkertijd hebben de Cosby's wel met hun gift van $716.000 nagenoeg de hele tentoonstelling gefinancierd.

+ Dierenrechtenactivisten protesteerden in juni tegen de installatie Untitled (12 Horses) van Jannis Kounellis in de Gavin Brown Gallery in New York, dat bestond uit een lege ruimte met twaalf paarden erin die waren vastgebonden aan de muren. Activisten drongen het gebouw binnen met spandoeken. Het werk was een heropvoering van een soortgelijke performance in 1969 in Rome.

+ De Amerikaanse schilder en fotograaf Richard Prince haalde dit jaar het nieuws met zijn expositie New Portraits: een serie foto’s die hij rechtstreeks van andermans Facebook- en Instagramaccounts had gekopieerd. Prince staat bekend om zijn hergebruik van andermans werk voor het creëren van nieuw werk, en verkent daarmee de soms wazige scheidslijn tussen kunst en auteursrechtschending in het internettijdperk. Het werpt interessante vragen op: als een foto als kunstwerk vele malen meer waard wordt omdat Prince het kopieert, kan de waarde van het werk dan nog wel herleid worden naar de oorspronkelijke auteur?

Eén groep van die oorspronkelijke auteurs, bekend onder hun instagramnaam The Suicide Girls, vond van wel, dus wij zochten ze op en spraken met ze.

+ In Londen werd in oktober een kunstwerk verwijderd van een tentoonstelling die zich sterk maakt voor, komt 'ie, het recht op vrijheid van meningsuiting. Het kunstwerk, genaamd ‘Isis Threaten Sylvania’, is van een kunstenaar die schuilgaat onder het pseudoniem Mimsy, en toont speelgoedbeertjes wiens stranddagje wordt verstoord door agressieve ISIS-beertjes. Het festival besloot om het kunstwerk te verwijderen omdat wel eens 'te gevaarlijk zou kunnen worden', en omdat er geen geld beschikbaar was voor extra beveiliging.

+ Anish Kapoors Dirty Corner, een grote installatie in de tuin van het Château de Versailles, vormde het hele jaar een bron van controverse. Het werk kreeg in de Franse pers al snel de bijnaam “de vagina van de koningin”, en het werk werd besmeurd met verf en racistische teksten. In een verklaring in juni beschreef de Brits-Indiase kunstenaar zijn twijfel over het al dan niet laten verwijderen van de teksten:

“… of moet ik de verf laten zitten en als deel van het werk beschouwen? Maakt het politieke geweld van vandalisme mijn Dirty Corner nog “dirtier”? Reflecteert deze vuile politieke daad de vuile politiek van uitsluiting, marginalisatie, elitisme, racisme en islamofobie? De vraag die ik mezelf stel is: kan ik als kunstenaar dit politieke vandalisme en geweld omzetten in een openbaar, creatief esthetisch gebaar? Zou dat niet de beste wraak zijn?”

Toen het werk in september wederom werd beklad met racistische teksten en symbolen, besloot Kapoor het inderdaad te laten zitten om het werk te laten fungeren als een symbool voor de vuile onderbuik van de maatschappij. Maar eind september werd hij door het Franse hof alsnog gedwongen om de graffiti te verwijderen (ondanks steun van president Hollande), omdat het werk racistische uitingen zou uitlokken.

+ Over treurige reacties op controversiële kunst gesproken: ons eigen landje kan er ook wat van. Het festival Noorderzon in Groningen besloot een container met de werken van kunstenaar Harma Heikens te verwijderen nadat twee bezoekers het personeel van het festival hadden bedreigd en hadden laten weten dat ze het werk in de fik zouden steken als het niet verwijderd werd. Het meest besproken werk van Heikens behandelt juist het probleem van pedoseksualiteit, maar dat werd door de mannen duidelijk niet begrepen. Heikens kreeg na het incident hatemail waarin ze zelf werd uitgemaakt voor kinderverkrachter. Ach ja.

+ “Ik ben op zoek naar stoffelijke overschotten in de naam van de kunst. Ik heb een lijk nodig voor een videoinstallatie. Als je stervende bent, zou ik graag na je dood je stoffelijk overschot willen lenen. Het lichaam wordt in ‘dezelfde’ staat teruggebracht naar de begrafenisondernemer,” stond er op de facebookpagina van de IJslandse kunstenaar Snorri Ásmundsson. Het lijk zal de hoofdrol spelen in een performancekunstwerk waarin Ásmundsson een dansje opvoert met het geselecteerde lichaam. Voor zover wij weten kan je je nog aanmelden.

+ Na een speech van Donald Trump waarin hij (niet voor de laatste keer) bizarre dingen over Mexicaanse immigranten zei, besloot de Mexicaans-Amerikaanse kunstenaar Fernando Sosa een buitengewoon gedetailleerde buttplug met het gezicht van de Amerikaanse presidentskandidaat te maken. Hij is niet de enige kunstenaar die de draak steekt met Trump: zo verschenen er onder meer schilderijen van menstruatiebloed, opblaaspoppen en schijtgraffiti. Maar ja. Moet je maar niet zulke domme dingen zeggen.

Afbeelding met dank aan de kunstenaar