De rare dingen die alleen gebeuren op de kunstveilingen van Dead Darlings

Kakelvers afgestudeerd van de Gerrit Rietveld Academie, stonden Tania Theodorou en Lina Ozerkina zo’n dertien jaar geleden aan Tanias keukentafel. Al nippend van twee flessen wijn kwamen ze met het idee van Dead Darlings op de proppen: een collectief dat interactieve kunstveilingen organiseert, die vaak an sich al een performance zijn.

Met een knipoog naar het welbekende “kill your darlings”, wilden Tania en Lina hiermee een platform bieden aan anonieme, internationale kunstenaars wiens lievelingswerken om welke reden dan ook het licht niet hebben gezien. Voorafgaand aan elke veiling is er een open call, waarna de veilingobjecten worden geselecteerden en soms uiteindelijk maar voor een paar luttele euro’s onder de hamer gaan. En die werken zijn allesbehalve stoffige stillevens. Zo passeerde bij vorige veilingen een onzichtbare theeceremonie (2015) en een keramische buttplug (2017) op hun dooie gemak de revue.

Zo’n veiling van Dead Darlings vindt niet vaak plaats, noch regelmatig: soms slaan ze drie jaar over, soms hebben ze er twee in hetzelfde jaar. Maar nu, op zaterdag 15 december, organiseren ze toch alweer hun tiende editie. Tijd voor een fatsoenlijke terugblik, dus. We vroegen vijf Dead Darlings-leden om diep in hun geheugen te graven, en te vertellen over de raarste dingen die ze ooit op hun veilingen hebben meegemaakt.

Een veiling van Dead Darlings is niet compleet zonder een goede portie drama. Waar we al vroeg achter kwamen is dat sommige kopers erg gepassioneerd zijn over kunst – en dat de gemoederen daardoor flink kunnen oplopen.

Onze tweede veiling vond plaats in 2006, in galerie W139 in Amsterdam. Het thema was ‘Metamorfose’ – wat achteraf gezien nogal ironisch bleek – en er werd een groot schilderij van de Japanse kunstenaar Yutaka Hoshino geveild, genaamd Two Faces. De vanafprijs was 200 euro. Het bleek goed in trek; vanuit het publiek hoorde ik jonge kunstverzamelaars enthousiast erdoorheen snateren en tegen elkaar opbieden, en de prijs bleef maar stijgen. Het leek alsof ze erop uit waren om hun tanden eens goed in onze kleine, experimentele veiling te zetten. Ze waren voortdurend bezig om de namen van de kunstenaars te raden, en hadden vooral interesse in de werken waarvan ze dachten dat ze veel waard waren.

Op een gegeven moment ontstond er een heftige biedingsoorlog tussen een van de jonge verzamelaars en een kunstenaar die het werk wilde hebben. Uiteindelijk won de verzamelaar, ik geloof dat het werk voor 300 euro werd verkocht. Maar daar was de kunstenaar het niet mee eens. Hij stond op, haalde een scalpelmes uit zijn zak, rende op het schilderij af en begon op het werk in te hakken. Het leek wel een film. Ik geloof dat hij ook nog iets riep in de trant van: “Als ik het niet kan krijgen, dan krijgt niemand het!" Nadat de kunstenaar het schilderij naar genoegen had bewerkt, kreeg hij ruzie met de verzamelaar die het werk had gekocht. De twee gingen met elkaar op de vuist, en in het heetst van de strijd werden ook een paar andere kunstwerken beschadigd.

Uiteindelijk kwam de politie om de boel te sussen en losten dingen zich vanzelf op. Ik heb nooit met een van hen gesproken, maar wat ik wel weet is dat het verhaal een gelukkig einde kreeg. De kunstenaar die het schilderij had gemaakt en de vandaal sloegen de handen ineen. Samen repareerden ze het schilderij en brachten het herstelde werk naar de koper.

Een van de dingen een kunstveiling zo boeiend maken zijn de onderliggende – en vaak onuitgesproken – speculaties over hoeveel het kunstwerk waard zou kunnen zijn. Vooral als het, zoals bij Dead Darlings, gaat om werken die nooit zo bekend zijn geworden.

In 2017, tijdens onze negende veiling in Foam in Amsterdam, kocht een kunstverzamelaar een werk van Pantelis Makkas: Y2K. Hij kwam wel vaker naar onze veilingen, dus het was een bekend gezicht. Eén dag na de veiling belde hij ons op. Hij zei dat hij helemaal gek was op het werk en dat hij grote waardering had voor de kunstenaar, maar dat hij het niet eens was met de prijs waarvoor hij het werk gekocht had.

Hoewel het werk in mijn ogen voor een prima prijs onder de hamer was gegaan, vond de verzamelaar het bedrag te laag. En hij stond erop er extra geld voor neer te tellen, zo’n honderd euro meer, geloof ik. Omdat hij vond dat het schilderij toch echt meer waard was. We waren superverrast en blij om dat te horen, en accepteerden zijn voorstel. Stel je voor dat je een winkel binnenloopt en vrijwillig meer betaalt dan er op het prijskaart staat, puur omdat je het item zo geweldig vindt.

Een andere verrassing vond plaats tijdens onze achtste editie. Daar werd een van mijn favoriete werken geveild: Tea Time With an Artist, een performance in de vorm van een besloten traditionele Koreaanse theeceremonie. De kunstenaar, Miyeon Lee, organiseerde wel vaker dinner clubs in Berlijn en zond het werk in omdat ze onze bezoekers een dergelijke ervaring van samenkomen en verbinden wilde laten ervaren.

Toen we het werk selecteerden, wist ik niet zeker of er überhaupt iemand op zou bieden. Het werk was immers conceptueel; het zou niet eens zichtbaar zijn op de veiling. Maar we besloten het toch te doen, en het vooral als een experiment te zien. Het idee was dat de koper contact zou opnemen met de kunstenaar om af te spreken waar en wanneer de performance plaats zou vinden.

Het werk werd verkocht. Behalve de koper en kunstenaar mocht er verder niemand aanwezig zijn bij de performance, dus we weten ook niet precies hoe het was gegaan. Laatst hoorden we wel van een vriendin van de koper dat in Maastricht had plaatsgevonden, en heel fijn was. Maar de rest blijft een raadsel.

Voor ons was het in ieder geval een succesvol experiment en een van de leukste werken om te veilen. Ik hoop dat we op een dag weer zo’n soort conceptuele inzending binnenkrijgen.

Vorig jaar, een paar dagen voor onze veiling in Foam, vloog ik van Turijn terug naar Amsterdam. In mijn koffer zaten honderd veilingcatalogi en honderd kopieën van Looking Back, Moving Forward, een boek waarin we terugblikken op het tienjarig bestaan van Dead Darlings. Omdat ik het grafische ontwerp en de branding op me neem, was ik ontzettend aan het stressen over het inpakken en of alles wel op tijd af zou zijn. Wat de situatie iets draaglijker maakte, was dat er op de veiling voor het eerst een werk van mijn partner Joseph geveild zou worden.

Eenmaal in Amsterdam, met al het ontwerpen, printen en in- en uitpakken achter de rug, konden we ons storten op het opbouwen van de veiling. Maar terwijl we de werken aan het uitpakken en ophangen waren, besefte ik iets vreselijks. “Joseph,” zei ik, “waar ligt jouw werk? Waar is het?” Het bleek dat we in alle haast zijn kunstwerk, een van de veilingobjecten nota bene, waren vergeten in te pakken.

Godzijdank konden we een van onze vrienden inschakelen om het kunstwerk uit onze studio in Turijn te halen en het met spoed naar Foam te laten transporteren. Het werk werd op het nippertje bezorgd en verkocht voor zo’n 600 euro. Daarmee ging het gelijk ook de geschiedenis in als een van de best verkochte werken op onze veilingen ooit.

Onze veiling in Foam vond plaats op een extreem hete dag in juni. In het koele museum liet ik mijn oog vallen op een zwart-witfoto van een kapotte bril: M’s glasses (M’s brilletje). Ik vond het werk simpel maar krachtig, en het had een bepaalde schoonheid. Het was ingestuurd door kunstenaar Annaleen Louwes, die erbij had geschreven dat ze de bril zelf bijna 25 jaar had gedragen, en de glazen “onbewust ooggetuige waren geworden van het wegvallen van haar liefde.”

De foto had lotnummer vijftien. Nadat het eerste half uur van de veiling was verstreken, ging onze hoofdveilingmeester Tania met pauze en gaf ze de hamer door aan Hanna. Hanna nam plaats achter de katheder en opende de bieding op M’s glasses. Met een diepe, zwoele stem begon ze het werk te beschrijven. “Een analoge print… van een gebroken bril die een langdurige liefdesrelatie aanschouwde… maar helaas zonder gelukkig einde.”

Meteen staken een handjevol bieders hun biednummer op. De prijs bleef stijgen: 50, 80, 120, 180 euro… “De liefde, laten we nog meer geven voor de liefde!” riep Hanna enthousiast, terwijl ze de voorkant van haar zwarte jurk begon open te ritsen.

De gevoelstemperatuur in de zaal – die inmiddels gevuld was met de lucht van vers, zomers zweet – liep op. En tijdens de hele performance van Hanna hield ik oogcontact met mijn ‘shadow bidder’. Uiteindelijk werd de print verkocht voor 230 euro. Daar kreeg ik een prachtig kunstwerk en een geweldig optreden voor terug.

Als assistent veilingmeester draag ik witte handschoenen en laat ik de werken zien aan het publiek. De eerste keer dat ik bij Dead Darlings assisteerde ging het meteen mis. Het was in 2015, tijdens de achtste editie, Occupational Hazard. Het was superdruk, overal in de zaal zaten en stonden bezoekers.

Een van mijn collega’s overhandigde mij het werk dat als volgende geveild zou worden. Deze print, Talent, zat bevestigd op een stuk karton. Voorzichtig pakte ik het werk vast en tilde het op om aan de mensen te laten zien. Maar ineens zag ik de print tussen het karton door glippen en héél langzaam omlaag vallen, als een herfstblaadje in slow motion. Terwijl de mensen in de zaal toekeken, hoorde ik ze allemaal tegelijkertijd “ooooh!” roepen. En daar stond ik dan, met alleen maar een stuk karton in mijn handen. Mijn hoofd werd loeiwarm en het voelde alsof mijn oren in brand stonden. Ik schaamde me kapot.

Daarna gebeurde alles heel snel. Hanna rende naar me toe en pakte de print vliegensvlug op, toen-ie nog maar nauwelijks de grond had geraakt. Terwijl ze de print inspecteerde op beschadigingen hield iedereen zijn adem in. Maar gelukkig was het werk onbeschadigd.

Het werd verkocht. En ik mocht blijven.

De eerstvolgende kunstveiling van Dead Darlings, Dead Darlings #10 – Flash in the Pan, vindt plaats op zaterdag 15 december 2018 in Amsterdam. Op hun website vind je meer info.