FYI.

This story is over 5 years old.

Racisme

Is het oké om racisten aan de digitale schandpaal te nagelen?

Het kan heerlijk zijn om racisten op Twitter te kijk te zetten, maar moeten we het daarom ook doen?

Niemand mag racisten. En als je nu denkt: ho eens even, ik heb eigenlijk best een hoge pet op van racisme, dan mag je nu stoppen met lezen – als je racisme oké vindt hoeven we je niet als lezer.

Je zou racisten hard in hun gezicht kunnen slaan. Dat lucht misschien even op, maar is geen constructieve oplossing voor wat dan ook, en is bovendien – terecht – strafbaar. Een andere optie is zuchten, je schouders ophalen en racisten doodzwijgen, maar daarvoor is de roep van de racist inmiddels te sterk.

Advertentie

Maar hoe ga je dan wel om met mensen die grof racistisch zijn, en er niet voor terugdeinzen om dat te laten weten. Voor de duidelijkheid: ik heb het hier niet over racisten van het type als je oma die zwarte mensen soms 'negers' noemt, maar om het soort mensen dat roept om de herinvoering van de slavernij, of het soort mensen dat het afschaffen van Zwarte Piet probeert te voorkomen door te stellen dat alle zeurpieten terug moeten naar hun eigen land.

Een optie die de laatste tijd weleens wordt toegepast, is om racisten aan de digitale schandpaal te nagelen. Omdat openlijk racisme gelukkig niet helemáál geaccepteerd is in onze maatschappij, kan dat een manier zijn om mensen die zich grof racistisch uitlaten een halt toe te roepen. Het werkt redelijk simpel: je noemt iemand in het openbaar – bijvoorbeeld op Twitter of Facebook – een racist, onderbouwt dat met bijvoorbeeld een racistisch bericht dat zo-iemand ergens heeft geplaatst, en zet er een naam en foto bij van de persoon in kwestie. De woedende menigte op het internet doet vervolgens de rest. Dat kan een effectieve manier zijn om een racist een lesje te leren, maar is het ook oké om te doen? De gevolgen kunnen heftig zijn, maar vragen racisten daar met hun achterlijke gedrag niet zelf om?

Mediajurist Roel Maalderink studeerde af op de digitale schandpaal, en won met zijn scriptie de Internetscriptieprijs. Volgens hem kleven er een aantal gevaren aan deze manier om racisten aan te pakken. "Vaak valt de context van een bericht weg," zegt hij tegen VICE. "Iemand kan iets ironisch bedoelen, of het kan anders overkomen dan het bedoeld is. Zo kan het gebeuren dat iemand onterecht aan de schandpaal wordt genageld." Ook waarschuwt hij voor het gevaar dat de verkeerde persoon slachtoffer wordt van online shaming. "Dat zag je bijvoorbeeld in de VS na de aanslagen in Boston, toen ging er al heel snel een naam rond van een dader, maar die bleek er helemaal niets mee te maken te hebben. Het probleem is dat die schandpaalberichten tot het einde der tijden vindbaar blijven op internet, ook als je naam later wordt gezuiverd."

Advertentie

Soms is echter perfect duidelijk dat iemand daadwerkelijk de racist is die je te kijk wil zetten. Zo zette Sylvana Simons een paar weken geleden de naam en foto online van een man die haar een zeer racistisch bericht op Facebook stuurde, gewoon onder zijn eigen naam.

Dat het hier om een bericht van een walgelijke racist gaat is duidelijk. Uiteindelijk haalde Simons het bericht weer offline, nadat de moeder van de man in kwestie haar daarom smeekte. Zelfs de broers en zussen van de man die het bericht stuurden kregen volgens de moeder te maken met bedreigingen.

Dat is een van de redenen dat Maalderink geen voorstander van de shaming-tactiek is. "De impact is vaak heel heftig," zegt hij. Mensen verliezen hun werk, raken in sociale isolatie, kunnen zelfs depressiviteitsklachten ontwikkelen. Racisme is een groot probleem in onze samenleving, dus
je kunt zeggen: 'racisten zijn fout, dus ze verdienen dat.' Maar aan de andere kant van het politieke spectrum heb je dan extreemrechtse mensen, die dan zogenaamde 'landverraders' gaan shamen. Iedereen vindt dat hij zelf gelijk heeft. Shaming vergiftigt het debat, en uiteindelijk wordt er niemand minder racistisch van. Door shaming trekken die mensen zich alleen maar verder terug in hun bekrompen racistische denkwereldje. Als je racisme echt wil aanpakken is de beste oplossing juist om de dialoog aan te gaan, hoe moeilijk dat ook is."

Naast het feit dat een racist aan de digitale schandpaal nagelen hem waarschijnlijk niet minder racistisch maakt, begeef je je op juridisch glad ijs als je iemand op social media zomaar een racist noemt. Het aantasten van iemands goede naam is namelijk strafbaar, zegt strafrechtadvocate Mariëlle van Essen. Ook zij waarschuwt voor het gevaar dat je de verkeerde persoon te grazen neemt, bijvoorbeeld in het geval van Sylvana Simons. "Je weet niet of iemand op wiens naam een account staat ook daadwerkelijk degene is die het bericht heeft gestuurd. Een account kan gehackt worden. Dat is nu juist waarom we een rechtssysteem hebben, waarbij een rechter in alle rust kijkt naar de vraag: 'is hier sprake van een strafbaar feit, zoals belediging? Aan de andere kant kun je als je zulke berichten stuurt wel verwachten dat die berichten worden doorgestuurd."

Volgens Van Essen is het niet per se strafbaar om de naam en adresgegevens van een racist online te zetten. Het wordt een andere zaak als je die persoon daarbij ook een racist noemt. Bovendien is het wel strafbaar om anderen aan te sporen om daadwerkelijk actie te ondernemen tegen zo'n racist, bijvoorbeeld door die persoon ook op te zoeken. "Dat is opruiing," aldus Van Essen.

In dat opruiende karakter van online shaming schuilt volgens Maalderink nog een gevaar. "Als er een cybermob ontstaat, die achter een persoon aangaat, kan dat echt gevaarlijk zijn. Je weet niet wie jouw bericht oppikken en hebt geen controle op wat die mensen vervolgens gaan doen. Je opent als het ware een doos van Pandora zonder stopknop. De gevolgen kunnen daardoor voor een racist weleens erger zijn dan wat hij of zij heeft misdaan."