Wat er gebeurde nadat ik 165.000 euro leende om piloot te worden

Roel van den Sigtenhorst (29) deed een opleiding tot piloot maar kon jarenlang geen baan vinden. Hij raakte zijn vriendin kwijt en zijn schuld bleef oplopen, tot 185.000 euro. Hij verzon een list om de bank aan het lijntje te houden en door te gaan met zijn leven. Nu werkt hij in de Amsterdamse museumwereld. Ik sprak Roel in het Westerpark in Amsterdam. Dit is zijn verhaal.

Ik wist niet van kinds af aan dat ik piloot wilde worden – in tegenstelling tot andere jongens die daar al van droomden toen ze kleuter waren. Ik was heel lang zoekende. Ik heb eerst een mode-opleiding afgerond en ging daarna Kunst en Economie studeren in Utrecht. Maar die opleiding vond ik te breed en ik ben er na mijn eerste jaar weer mee gestopt.

Ik was weer bij mijn ouders in Zutphen gaan wonen toen ik langs een uitzendbureau liep. Daar hing een bordje: "Wil je piloot worden? Loop binnen voor meer informatie." Het was 2007, er werd toen nog echt voor geworven. Ze vertelden me over de Stella Aviation Academy en ik ging naar een open dag. Het zag er rooskleurig uit. "Je gaat sowieso bij een Nederlandse maatschappij werken als piloot," zeiden ze. Ik ging kort daarna met ABN AMRO praten, over de lening. Mijn vader was ook bij dat gesprek en hij stelde kritische vragen. "Die lening, dat is wel een hoog bedrag, in welke termijn kan dat worden afgelost?" "Nou", zeiden ze van de bank, "als je een beetje zuinig leeft en hard werkt, moet dat binnen vijf tot zeven jaar wel zijn afgelost."

Als je een grote lening afsluit denk je daar goed over na. Er was geen twijfel over of je na je opleiding zou kunnen werken in de luchtvaart. De toelatingstests waren zo streng dat als je het haalde, je er vanuit kon gaan dat je ook wel als piloot kon werken. Dan zou je meer dan genoeg verdienen om je schulden af te betalen [volgens de nationale beroepengids kan een piloot tot een paar ton per jaar verdienen, red.] Dat heeft me over de streep getrokken.

Het leven als piloot leek romantisch. Het is hard werken, maar je weet ook dat je veel gaat reizen en dat je ook veel vrijheid zal hebben. Dat zag ik al tijdens mijn opleiding: ik deed een deel in San Diego, een deel in Duitsland, een deel in Denemarken. De pilotenopleiding geeft je een bepaalde identiteit, ik leerde eindelijk iets wat weinig anderen konden. Bovendien zou ik goed gaan verdienen, waardoor ik later weer voor een gezin zou kunnen zorgen.

Als die baan dan niet komt en je diep in de schulden zit, dan gaat het knagen aan je identiteit en je gevoel van eigenwaarde.

Toen de crisis losbarstte was de luchtvaart een van de eerste sectoren die daar last van had. Mensen gingen minder op vakantie, er waren minder zakenreizen en er was minder vrachtverkeer. In die jaren waren er ook steeds meer budgetmaatschappijen, zoals RyanAir en Vueling. Om goedkopere tickets te kunnen aanbieden, bezuinigden zij op personeel. Ik was net klaar met mijn opleiding toen ik hoorde dat de vliegmaatschappijen helemaal geen nieuwe piloten meer aannamen. Het kon wel even duren, dacht ik, en ik besloot alvast open sollicitaties te sturen. Steeds kreeg ik te horen dat ze mijn cv wel “in het systeem zouden bewaren.” Ik werd nooit uitgenodigd voor een gesprek.

Ik ging zolang in de horeca werken en draaide weken van zestig uur. Een groot deel van wat ik verdiende was ik meteen weer kwijt aan rente op de lening – niet eens aan de aflossing, de schuld bleef gewoon hetzelfde. In die tijd kreeg ik nog iedere maand een papieren brief, steeds met hetzelfde bedrag van 165.000 euro. Daar werd ook nog eens rente op geheven. Ik betaalde achthonderd euro per maand puur aan rente, dus ik hield weinig over van wat ik verdiende.

Om de kosten laag te houden was ik weer even bij mijn ouders gaan wonen. Daarna vond ik een goedkoop antikraak-appartementje. Ik dacht dat het tijdelijk was, dus vond ik het prima om het zo te doen, maar na twee en een half jaar kreeg ik door dat er geen verandering kwam. Toen ze weer personeel gingen aannemen was er alweer een nieuwe lichting afgestudeerde piloten. Die hadden veel meer en versere vlieguren en konden dus meteen aan de slag. Ik snap wel waarom ze liever nieuwelingen aannamen.

Ik liep vast. Het werd me duidelijk dat als ik geen baan in de luchtvaart zou vinden de kans heel klein was dat ik ooit de schuld af kon betalen. Het liefste ging ik weer een andere opleiding doen. Maar daar was geen tijd voor, en al helemaal geen geld.

Ik houd er niet van om het woord depressief te gebruiken, maar ik was behoorlijk ongelukkig in die periode. Ik heb ook weleens met een psycholoog gepraat. Die sessies duurden niet lang. Na twee of drie sessies zei de psycholoog: “Ik begrijp de situatie en het is allemaal heel kut, maar we kunnen er niet zoveel aan doen”.

Dat was wel een lastige periode. Tijdens mijn vliegopleiding had ik een relatie, maar die is in de periode daarna uitgegaan. Zij was in Amsterdam gaan studeren. Ik raakte in de put en zag dat zij gelukkig was in haar leven. Toen heb ik zelf de stekker eruit getrokken omdat ik merkte dat ik haar geen plezier meer kon brengen. Ik dacht dat zij mijn situatie niet begreep, zich daar niet in kon verplaatsen en voelde me niet goed begrepen. Ik wilde haar in bescherming nemen tegen mezelf. Daar heb ik heel lang spijt van gehad, maar ik kan dat niet meer terugdraaien: ze heeft nu een andere relatie.

Ik moest iets anders doen. Als ik in die situatie zou blijven, zou het alleen maar slechter met me gaan. Ik ging weer met mijn ouders en met vrienden praten om te kijken waar dat gevoel vandaan kwam. De studieschuld en het feit dat ik niet kon vliegen zaten me wel dwars, maar ik wilde vooral gewoon door met mijn leven. Het gebrek aan toekomstperspectief was het ergste in die periode.

Ik ben eerst weer bij mijn ouders gaan wonen om een tijdje niets te doen, mijn kamer te schilderen. Dat je al denkt: we gaan iets anders doen, we gaan een andere richting in – dat geeft je zoveel vrijheid. Ik denk dat het bij veel andere jongens daar al stokt, omdat ze al zo lang piloot wilden worden, was het heel lastig om daar van af te stappen.

Mijn moeder was bevriend met een galeriehouder. Daar ging ik mee praten en ik kon bij hem in de galerie gaan helpen met de verkoop. Hij wilde het wat rustiger aan doen en kon de hulp goed gebruiken. Ik mocht ook zelf een expositie inrichten en vroeg Rik Plag, een goede vriend van mij, of hij zijn kunst wilde tonen.

Rik is een jonge kunstenaar. Ik had de afgelopen jaren gemerkt hoe moeilijk het was om een baan te vinden, te doen waarvoor je bent opgeleid. Het is moeilijk om van kunst je beroep te maken, dus ik wilde een podium creëren voor pas afgestudeerde kunstenaars. Ik merk dat ik door de schuld en mijn situatie meer maatschappelijk betrokkenen ben geworden. Na die tentoonstelling heb ik nog een expositie ingericht om jonge kunstenaars een kans te geven.

En het geld? Ik stopte met het betalen van de rente. Dat had gewoon geen zin meer. Ik zei tegen de bank: ik kan dit niet blijven ophoesten op deze manier. Anders blijf ik vastzitten in deze situatie en ben ik veroordeeld tot een horecabaantje. De bank accepteerde dat niet en doordat ik geen rente meer betaalde liep mijn schuld nog verder op, tot 185.000 euro.

Ze wilden me eerst nog een nieuwe lening geven, waar ik dan de rente van kon betalen. Toen dacht ik: ja, zo blijven we aan de gang. Ik maakte ze duidelijk dat ik er echt geen geld voor had, en na nog een paar maanden onderhandelen spraken we af dat ik die rente even niet meer hoefde te betalen.

Ik was ondertussen stage gaan lopen bij de Amsterdamse Museumnacht. Misschien was ik wel wat oud voor een stage – 27 inmiddels – maar ik wist dat ik daar een netwerk mee kon opbouwen in de museumwereld. Nu heb ik daar een baan, maar die schuld zit nog in mijn achterhoofd. De bank wilde schikken voor een ton, maar dan zit ik de komende vijftien, twintig jaar nog aan die schuld vast. Wij wilden dus lager gaan zitten. Ze hebben het wel overgedragen aan een deurwaarder. Maar als wij geen akkoord geven, kunnen ze ook niet doorgaan met innen. Meer druk zetten ze niet. Om die deurwaarder maak ik me verder niet zo druk: ik heb weinig waardevolle spullen.

Hoop is een gek ding. Het zorgt ervoor dat je door kunt gaan, maar als het bod weer geweigerd wordt, dan zak ik in elkaar en voel ik me weer even gevangen. Ik slaap tegenwoordig wel beter, je leert ermee omgaan. Als we het niet met elkaar eens worden, kan ik de schuldsanering in. Dan hoef ik misschien maar twintig- of dertigduizend euro af te betalen. Maar dan gaan ze de komende vijf jaar ook al mijn uitgaven beheren.

Ze hebben ons de hemel beloofd. Als je twintig bent en je krijgt te horen dat je een baangarantie hebt, dan neem je dat aan als waarheid. ABN AMRO is dit jaar gestopt om leningen te geven aan piloten. Ze weten nu ook wel dat het niets meer oplevert. En de vliegschool is failliet. Het had geen zin meer om nieuwe piloten op te leiden.

Je hoeft me niet zielig te vinden, ik heb er zelf voor gekozen om die opleiding te doen. Door alles wat er gebeurd is, ben ik minder egoïstisch geworden en minder materialistisch. En ik heb veel geleerd. Als je een tijd geen baan kunt vinden in de sector waarvoor je bent opgeleid, je het misschien maar gewoon los moet laten, bijvoorbeeld. Zeg niet: dit is wat ik de rest van mijn leven moet doen, want dan maak je het heel groot voor jezelf. Dan wordt het lastiger om je leven om te gooien. Zeker de komende decennia is de kans klein dat je uiteindelijk het beroep krijgt waarvoor je bent opgeleid. Minstens de helft van mijn vrienden doet iets anders. En je zult niet één keer iets anders gaan doen, je zult in je leven misschien wel vier of vijf keer iets anders gaan doen.

Relationeel is het wel gewoon heel lastig. Als ik straks een relatie heb, kinderen wil krijgen en voor een gezin wil zorgen, dan kan dat gewoon niet. Daar wil ik vanaf. Op dates vraag ik me nog weleens af: wat heb ik jou te bieden? Dat is misschien ouderwets, maar ik wil wel een beetje kunnen zorgen en daar heb je geld voor nodig. Dat kan niet zolang die schuld er nog is.

–

ABN AMRO zegt in een reactie niet in te willen gaan op individuele zaken. In het algemeen willen ze er wel dit over zeggen: “ De bank heeft zich in gesprekken over financiering met klanten gehouden aan de verplichtingen die voortvloeien uit zorgplicht. Daarbij zijn de voorwaarden van de financiering, baankansen en bijbehorende risico’s natuurlijk besproken. Als een klant uiteindelijk geen baan vindt en problemen krijgt met het terugbetalen van zijn lening, dan gaan we altijd in gesprek met de klant en op zoek naar een individuele passende oplossing.”

Sinds vorig jaar geeft ABN AMBRO geen leningen meer om de pilotenopleiding te financieren. Op verzoek van KLM is de bank wel weer in gesprek om dat in de toekomst weer te gaan doen, maar de bank wil niet zeggen hoe die gesprekken verlopen. Je kunt in Nederland trouwens nog steeds een opleiding volgen tot verkeersvlieger, zoals bij de KLM Flight Academy, waar je een “ prima toekomstperspectief ” hebt om bij KLM te gaan werken.

De komende weken duikt VICE volop in het studentenleven, en alles wat daarbij komt kijken — van de studie van de toekomst tot torenhoge studieschulden en van soa’s tot hospiteren en protesteren. Lees meer op deze pagina .