We moeten het even hebben over het interview met Chimamanda Adichie in ‘Buitenhof’

Chimamanda Adichie is een belangrijke feministische schrijver uit Nigeria. De meeste mensen kennen haar doordat Beyoncé de boodschap van haar TED Talk, 'We should all be feminists', gebruikte in de track Flawless. Dit weekend was Adichie in Nederland ter ere van het Brainwash-festival, en wij van Broadly hadden het genoegen om haar, in een besloten kring vol feministen die in de media werken (de garderobe stond vol bezemstelen), te ontmoeten.

Adichie noemde ons allemaal sisters en het was net alsof Beyoncé zelf op de stoel zat, zo starstruck waren we. Ze zei wijze dingen die goed te volgen waren (" The problem isn't my black skin, but the negative assumptions that come with it"), ze gaf de zwarte vrouwen in de zaal make-uptips, en ze vertelde tot drie keer toe dat ze een gruwelijke hekel had aan 'feminism light'.

Ook vertelde ze dat ze de dag erna te gast zou zijn in het programma Buitenhof. De vrouwen in de zaal sidderden een beetje toen ze dit zei, en daaruit maakte ze al op dat dat wel eens een heel ander soort ontmoeting zou kunnen worden. En dat werd het, zagen we toen we de uitzending gister terugkeken. Presentator Pieter Jan Hagens begreep vaak niet precies wat Adichie zei – misschien kwam het door haar oogverblindende schoonheid, misschien omdat hij nog nooit van het woord 'feminisme' gehoord had, of misschien doordat ze dingen zei die over vrouwen gingen en Hagens niet alleen een man is, maar hij in het programma Buitenhof niet vaak een jonge, zwarte vrouw aan tafel krijgt. Het leverde in ieder geval een interview op vol ongemakkelijke misverstanden, waarin de presentator het onder andere aandurfde om te mansplainen aan de belangrijkste feminist van dit moment. Dat is, op z'n minst, gedurfd. Hieronder vind je een paar van deze momenten nader geanalyseerd:

Chimamanda's woorden
Natuurlijk begint het gesprek met de seksismeperikelen van afgelopen week, het opscheppen van Donald Trump over zijn aanrandingspraktijken. Adichie zegt: "Donald Trump is het perfecte voorbeeld van 'male privilege', het laat goed zien waarom we allemaal feminist zouden moeten zijn. Stel je voor dat er iemand zou zijn die opschept over aanrandingen, iemand die niet slim is, geen boeken leest, mensen beledigt, weinig kennis heeft van wat dan ook, en stel je voor dat die persoon een vrouw was – dat zou niet kunnen, ze zou nooit de belangrijkste kandidaat kunnen worden van een van de grootste partijen in de VS."

De reactie
Dan begint het misverstand: Pieter Jan vraagt zich af wat die zogenaamde vrouwelijke versie van Donald Trump dan letterlijk zou zeggen – iets waar het Adichie niet om gaat, maar omdat ze de presentator ziet worstelen gooit ze een hengel uit om hem mee te redden. Adichie: "Waarschijnlijk dat ze de penissen van mannen vast wil pakken." Pieter Jan reageert verlekkerd: "Oh, hmm, wat zou dat geweldig zijn hè."

Huh?
Adichie probeert male privilege uit te leggen aan de hand van een hypothetische omkering, en daarmee aan te tonen dat mannen en vrouwen nog lang geen gelijkwaardige positie innemen op het politieke toneel, maar alles waar de presentator blijkbaar aan kan denken is hoe hij even lekker bij zijn pikje gepakt zou worden door, ik zeg maar wat, een soort losgeslagen en veel onnozelere versie van Angela Merkel. De hitsigheid waarmee hij dit misverstand te kennen geeft, doet ons afvragen of hij wel iets begrepen heeft van de ophef rondom Donald Trumps uitspraken.

Chimamanda's punt
De presentator introduceert na het actualiteitenrondje zijn gast en vertelt iets over haar achtergrond. Hij benadrukt hierbij dat ze in Nigeria is opgegroeid en een "fijne jeugd" heeft gehad. Adichie moet daar een beetje om lachen en vraagt zich hardop af waarom dit belangrijk is om apart te vermelden, "alsof het bijzonder is om een fijne jeugd te hebben gehad."

De reactie
De presentator schrikt een beetje van deze snelle repliek en stamelt: "Nee, dat is niet per se bijzonder, ik wilde gewoon zo compleet mogelijk zijn."

Huh?
Adichie heeft zich al eerder uitgesproken over hoe het is als Afrikaan in een westerse wereld, en welke (negatieve) connotaties ze allemaal tegen het lijf loopt. In haar TED Talk 'The danger of a single story' uit 2009 vertelt ze over haar ervaringen als student in de Verenigde Staten. Als ze haar Amerikaanse kamergenoot ontmoet, is deze geshockeerd over hoe goed Adichie de Engelse taal beheerst en over het feit dat ze weet hoe een oven werkte. Adichie zegt: "Ze had al medelijden met me voordat ze me goed en wel ontmoet had. Haar positie ten opzichte van mij, als een Afrikaan, manifesteerde zich in een goedbedoeld maar betuttelend medelijden."

Waarschijnlijk net zo onbedoeld, maar doordat Hagens expliciet benoemt dat Adichie's jeugd in Nigeria zo ontzettend gelukkig was, wekt hij de indruk dat dit bijzonder is. Hij versterkt hiermee het paradigma dat 'Afrika' als continent gelijk staat aan ellende, hongerbuiken en droge vlaktes. Dat is op z'n minst onwenselijk en op z'n slechtst zeer schadelijk.

Chimamanda's punt
In haar essay We should all be feminists schrijft Adichie over het idee dat mannen vrouwen als inherent schuldig beschouwen. Om dit punt toe te lichten, geeft ze in de tekst een voorbeeld uit haar thuisland Nigeria, maar het is duidelijk dat ze het over mannen in het algemeen heeft. De voorbeelden uit haar persoonlijk leven illustreren vaak haar gedachtegoed en maken haar ideeën begrijpelijker en levendiger. In Buitenhof haalt Hagens dit voorbeeld aan en vraagt hij haar: "Waar vinden de Nigeriaanse mannen dan dat vrouwen schuldig aan zijn?" Adichie legt uit dat ze het niet specifiek over Nigeriaanse mannen heeft, maar over mannen in het algemeen.

De reactie
Nou, dat weet Pieter Jan zo net nog niet, of Adichie dat inderdaad wel bedoelt in haar eigen essay. "Dat zoeken we nog wel even op," zegt hij streng. "Ik zal vast 'Nigeriaanse mannen' geschreven hebben," komt de schrijfster hem tegemoet, "maar ik heb het over mannen in het algemeen." Ook een tweede citaat haalt Pieter Jan vervolgens uit de context: "U schrijft dat Nigeriaanse meisjes zo zijn opgevoed dat ze enorm lage verwachtingen hebben van mannen, dat het idee van mannen als woestelingen zonder zelfbeheersing acceptabel is geworden. Is het nou echt zo erg allemaal?" Huh?
Zoals Adichie zelf al zegt: "Als je dit zonder context citeert, worden het nogal boude beweringen." En daarmee doet hij haar niet alleen tekort, het is mansplaining in een extreme soort. De presentator legt niet alleen aan 'het vrouwtje' uit hoe iets in elkaar steekt, dit is een man die aan een schrijver uitlegt wat ze met haar eigen tekst bedoelt en haar ideeën in twijfel trekt. Hij corrigeert haar terwijl het duidelijk is dat hij een stuk minder kaas gegeten heeft van de vrouwenzaak dan, zeg, iemand die door Beyoncé op handen gedragen wordt.

Chimamanda's woorden
"Als we in een wereld zouden leven waarin er meer gelijkheid was tussen de genders, dan zou dat ook goed nieuws betekenen voor mannen. Als je het bijvoorbeeld over verkrachtingen hebt… het idee 'dat mannen verkrachters zijn', is heel kwalijk voor mannen. Vrouwen zijn (meestal) het slachtoffer, maar de aanname dat mannen verkrachters zijn, en dat er daarom tegen vrouwen wordt gezegd dat ze zich maar beter niet op een bepaalde manier kunnen kleden, daar zit een ondertoon in die voor mannen heel mensonterend is." De reactie
"Ja, en ook voor vrouwen is verkrachting heel erg." Huh?
Klopt, een verkrachting is voor degene die verkracht wordt inderdaad heel erg. Eindelijk begrijpt de presentator waar Adichie het over heeft.

-

Vrouwen praten misschien veel, maar we horen ze te weinig. Daarom is Broadly Nederland er. Like onze pagina.