FYI.

This story is over 5 years old.

Lhbt+

Internationale activisten maken Pride veiliger in homo-onvriendelijke landen

Zowel op straat als in diplomatieke achterkamertjes verspreiden activisten uit tolerante landen de liefde naar plekken zoals Oekraïne.
activisten
De politie marcheert op de Pride in Kiev, Oekraïne. Foto via Getty Images.

Afgelopen zomer vierde Frank van Dalen Pride in Kiev in Oekraïne. Dat deed hij te midden van duizenden politieagenten in gevechtsuitrusting, die van het ene waterkanon naar het andere liepen om dragqueens te beschermen tegen gewelddadige rechtse nationalisten.

"De meeste Amerikanen zouden zich verwonderen over deze mate van bescherming," zegt Van Dalen, vicepresident van activiteiten bij de internationale Pride-organisatie Interpride. "De politie vormde een lijn aan beide kanten van de parade en marcheerde mee met de Pride-deelnemers. Het voelde alsof je in een cocon zat."

Advertentie

De mars eindigde op een openbaar plein dat volledig was afgesloten met hekken van drie meter hoog. Na de parade werden de betogers begeleid naar een metrostation en in een metro geladen, die hen naar de laatste halte op het traject bracht. Daarna lieten ze hen terugkeren naar de stad, zonder enige aanwijzingen dat ze bij de Pride vandaan kwamen.

"Je moest al je regenboogspullen achterlaten," zegt Van Dalen. "Geen T-shirts of buttons of schmink op je wangen. Alles moest weg en werd achtergelaten."

Hoe schrijnend die omstandigheden ook klinken, het is een geweldige verbetering ten opzichte van twee jaar geleden, toen de betogers werden aangevallen door nationalisten die met fakkels gooiden. Elk jaar riskeren de Pride-organisatoren in landen als Oekraïne, Turkije en Oeganda agressie, intimidatie, (politie)geweld en arrestatie om in het openbaar te kunnen marcheren. Maar de organisatoren hebben een nieuwe tactiek, die van duizenden kilometers afstand bescherming biedt in dat soort landen.

Die bescherming komt in de vorm van delegaties die bestaan uit politici, ambassadeurs en prominente activisten, die naar de vijandige landen reizen vanuit landen als Nederland, Denemarken en Zweden. De LGBTQ-gemeenschappen in die landen zijn zo veilig dat het lokale activisme bijna onnodig lijkt, dus Pride-organisatoren zijn hun blik naar buiten gaan richten om hun collega's in gevaarlijkere landen stilletjes te ondersteunen – zowel in het veld als in diplomatieke achterkamers.

Advertentie

"We hebben de vrijheid om onszelf te verenigen altijd gezien als een lakmoesproef voor democratie en bredere LQBTQI-mensenrechten," zegt Bjorn van Roozendaal, programmadirecteur bij de Europese Regio van de International Lesbian, Gay, Bisexual, Trans and Intersex Association (ILGA). In de afgelopen tien jaar heeft ILGA aanzienlijke steun verleend aan landen die vijandig zijn tegenover queers, waaronder het sturen van diplomatieke delegaties uit andere landen.

Het is een gespiegelde versie van een strategie die al langer wordt gebruikt door een handjevol Amerikaanse extremisten.

"Vooral vanuit de Verenigde Staten is de evangelistenbeweging zwaar betrokken geweest bij het opstellen van de strenge anti-gaywetten in Oeganda," zegt Van Dalen, die specifiek verwijst naar de fanaticus Scott Lively, die pleitte voor de 'dood de homo's'-wetgeving bij de Oegandese wetgevers. Lively is ook mede-oprichter van "Watchmen on the Walls", een groep in Letland waarvan bekend is dat ze queers aanvallen, volgens het Southern Poverty Law Center.

Het is niet moeilijk voor anti-gay-zeloten om voet aan de grond te krijgen in bepaalde landen, met name waar ze een gemeenschappelijk doel kunnen vinden met nationalistische en nazigroeperingen.

"Elk jaar maken ze het weer moeilijk voor ons," zegt Bogna Listewnik, een bestuurslid bij de Poolse LGBTQ-groep Tolerado. Hij beschrijft hoe de nationalisten in de afgelopen jaren de betogingen stopten. "Het tweede jaar was het ergste. Er waren zo'n tweehonderd nationalisten, ik denk dat ze uit het hele land kwamen," zegt hij, waarna hij beweert dat ze stenen naar de betogers gooiden.

Advertentie

De politiebescherming is er, gedeeltelijk, omdat ambtenaren in vijandige landen zich nu realiseren dat niet alleen de plaatselijke bevolking naar de evenementen van Pride komt – er komen ook belangrijke buitenlandse gasten.

"Het kan niet zo zijn dat een ambassadeur van de Verenigde Staten of een Europese commissaris wordt aangevallen en gewond raakt," zegt Van Dalen. "Dus moet je een beveiligingslijn creëren. En daarmee creëer je ook een beveiligingslijn voor de andere deelnemers aan de Pride. Door dit soort mensen mee te laten lopen in een Pride-mars, verhoog je letterlijk het veiligheidsniveau."

"Het is niet zo dat de regering in Kiev zegt: "Wij houden van homo's"," voegt hij eraan toe. "Ze willen deel uitmaken van de Europese Unie."

Zo heeft bijvoorbeeld dit jaar het Europees Forum voor christelijke LGBTQ-groepen een delegatie van priesters naar de Pride in Gdansk in Polen gestuurd. Politici uit Amsterdam en Kopenhagen waren aanwezig bij de Pride in Istanbul. De Verenigde Staten organiseerden Pride-evenementen bij verschillende internationale ambassades, voortbouwend op een programma dat opgericht is door Hillary Clinton, toen zij minister van Buitenlandse Zaken was.

Dit werk is niet zonder risico: hoewel de Pride in Kiev dit jaar vrij was van geweld, zette de politie in Istanbul traangas en rubberen kogels in en was er sprake van fysiek geweld. Maar volgens de organisatoren zou het veel erger zijn geweest zonder de Pride-vredeshandhavers.

Advertentie

De lokale organisatoren zien vaak dat de omstandigheden uiteindelijk verbeteren. "We wilden vijftien jaar geleden al onze eerste Pride houden, maar de burgemeester zei nee," zegt Listewnik. "Nu, na drie jaar Pride, opende diezelfde burgemeester het evenement. En hij was zo attent – we vroegen hem of hij voor de Pride wilde komen, en hij zei dat hij al een toespraak had voorbereid."

De ambtenaren van Gdansk zullen later deze herfst voor de eerste keer een forum houden over de ondersteuning van LGBTQ-burgers met overheidsmiddelen.

"Als al die hooggeplaatste personen uit het buitenland er niet waren, was onze president misschien wel niet gekomen," zegt Listewnik. "Hij heeft zojuist gezien dat het mogelijk is dat de burgemeester komt voor Pride."

Uiteindelijk heeft het sturen van internationale waarnemers en prominente mensen als doel dat meer landen de rechten van queers zullen beschermen. "Wij gaan met het vliegtuig weer naar huis," zegt Van Dalen. "De lokale bevolking blijft daar."

"Voor de duidelijkheid: de kracht komt van de mensen die middenin de actie zitten," zegt Kasha Nabagesera, een organisator in Oeganda. "Uiteindelijk moeten we dat onthouden. We moeten elke dag weer vechten en we hebben nog een lange, lange weg te gaan."