Er is heisa op de Rietveld na het weren van twee controversiële kunstcritici

Er is gedoe in de wereld van de schone kunsten, en dat gedoe concentreert zich rond KIRAC. Dat is het platform van kunstcritici Stefan Ruitenbeek en Kate Sinha, die video’s maken waarin zij hun ongezouten en vaak niet erg genuanceerde mening geven over kunst en figuren uit de kunstwereld, zoals kunsthandelaar Stefan Simchowitz, waar VICE eerder over schreef.

KIRAC zou aankomende donderdag op de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam hun nieuwste video presenteren, over kunstverzamelaar Bert Kreuk. Kreuk zou daar ook bij zijn. Het beloofde een gezellige middag te worden, totdat een aantal (oud-)studenten van de Rietveld Academie zich roerden.

Op Facebook ontstond een discussie tussen voor- en tegenstanders van KIRAC. De tegenstanders beschuldigen KIRAC van racisme en seksisme in voorgaande publicaties, in het bijzonder in een artikel van Kate dat verscheen op The Post Online, en een video over Harvey Weinstein.

Naar aanleiding van de ontstane ophef besloot de Rietveld Academie het evenement van aankomende donderdag af te blazen, waarop de academie weer werd beschuldigd van censuur. VICE belde met de hoofdrolspelers in dit verhaal, Kate Sinha van KIRAC en directrice Annelies van Eenennaam van de Rietveld Academie, in een poging erachter te komen wat er nou precies aan de hand is.

VICE: Hallo Kate. Wat was aanvankelijk jullie plan voor donderdag?
Kate Sinha: Het aanvankelijke plan was om aflevering 12 van KIRAC in première te laten gaan op de Rietveld. Zoiets hebben we al een keer eerder gedaan, en dat was heel erg leuk. De studenten waren ook erg enthousiast, die vonden het gewoon leuk om met ons te praten, het was gezellig. Het was eigenlijk heel gemoedelijk, dus helemaal niet die sfeer waar mensen bij ons soms bang voor zijn. Dat was ook de reden dat we nog een keer mochten komen.

Maar toen kwamen studenten in opstand.
Toen kwam er op Facebook een post van een oud-student. Die zei dat hij had gehoord dat KIRAC op de Rietveld zou komen, en dat hij daar heel bedroefd over was, omdat KIRAC racistisch en seksistisch zou zijn.

De beschuldiging van racisme gaat over een zin die ik heb geschreven in een artikel: “Het toppunt was wel de tentoonstelling van Zanele Muholi, waarbij de bezoeker geacht werd geïnteresseerd te zijn in de luie spinsels van een verwende snol, alleen omdat ze uit Zuid Afrika komt, lesbisch en zwart is.”

Die quote is volgens mij niet racistisch. En daarnaast: je mag mij best een racist vinden, daar kan je een discussie over hebben. Maar het interessante dat er nu gebeurt is dat je daar volgens sommige mensen juist geen discussie over moet hebben. Als je alleen al racistische of seksistische kenmerken vertoont ben je geen discussiepartner meer.

Gisteren waren we heel terneergeslagen, maar dat is ook weer helemaal omgeslagen, want als reactie hierop hebben andere studenten zich nu kenbaar gemaakt, dat ze het helemaal niet leuk vinden dat het nu is afgezegd, of verboden, hoe je het ook wil noemen. Dat geeft heel veel energie.

Wat gaan jullie donderdag doen?
We gaan er gewoon heen. Ik hoop dat het leuk wordt, dat we die aflevering kunnen laten zien. Natuurlijk valt het te verwachten dat er mensen zullen zijn die niet willen dat we komen, maar ik denk dat het heel interessant is om nu naar de Rietveld te gaan, omdat je dan echt kunt zien waar kunst uiteindelijk over gaat; dat het gaat over dat je dingen vanuit verschillende gezichtspunten moet kunnen beschouwen. Als dat niet meer kan is dat ook echt het einde van kunst.

Is deze episode voer voor een nieuwe KIRAC-video?
Dat weet ik nog niet. Voor ons is het heel interessant om te zien hoe zich dit nu live voltrekt, en dat de vervolmaking daarvan het event zelf is. Dat hoeft dan geen aflevering te worden. Op een bepaalde manier is het natuurlijk ook een hele mooie, ironische overwinning, dat je door de Rietveld of all places wordt geblockt.

Denk je dat deze discussie aantoont dat KIRAC relevant is?
Zo wil je het zelf natuurlijk graag zien, en misschien zie ik het ook wel een beetje zo. Maar het is ook een beetje hoe de dingen ineens zijn gelopen. Je ziet opeens wat de dynamiek is in zo’n situatie: Ik schrijf een keer een provocerend zinnetje op. Mensen vallen daarover, precies zoals ik had kunnen verwachten – maar ik had toch niet voorzien dat het zo erg zou zijn.

De Volkskrant schreef vorige week dat mensen soms knikkende knieën krijgen als jullie langskomen. Is dat zo?
Daar spelen wij natuurlijk mee. Maar ik vind het leuker als er een gemoedelijke sfeer is. De meeste mensen die nu tegen ons ingaan zijn studenten. Ik vind vooral dat de docenten die zich hierin hebben gemengd, en zich tegen ons hebben uitgesproken, verantwoordelijkheid hadden moeten tonen en hun studenten hadden moeten bijbrengen dat ook andere meningen onderdeel zijn van de wereld. Je kunt wel een safe space willen op de Rietveld, maar als je straks van de Rietveld afkomt ziet de wereld er heel anders uit.

Neem je de Rietveld en de docenten meer kwalijk dan de studenten die dit hele gedoe zijn begonnen?
Niet eens, maar het zou wel goed zijn als je als docent verantwoordelijkheid neemt. Ik snap ook wel dat de Rietveld heeft gedacht: laten we het maar gewoon niet doen, want dat wordt gedoe. Maar als elk instituut dat doet, is dat een capitulatie naar een kleine groep mensen die zich gekwetst voelt, en dat is denk ik heel gevaarlijk, want daar worden andere mensen weer heel erg boos van.

Door het nu zo te doen, hoop ik dat dit een positieve wending krijgt. Ik kan wel boos zijn op de Rietveld, of op de studenten, maar uiteindelijk ben ik heel erg blij dat er mensen zijn die het heel leuk vinden wat we doen en die heel veel zin hebben in dit evenement. Mensen die het zien voor wat het is, die zien dat het gaat over kunst, en niet over het trekken van een of andere politieke conclusie. Wij zijn nu natuurlijk ook een politiek spel aan het spelen, in die zin dat politieke meningen nu onderdeel zijn van ons werk. Maar ik denk dat het er op neerkomt dat een politieke conclusie een doodlopend einde is als je kunst wil maken. En ik geloof dat de mensen op de Rietveld daar uiteindelijk toch zitten omdat ze graag kunst maken.

Daar kan je vanuitgaan. Dankjewel Kate.

Na het gesprek met Kate belden we naar de Rietveld Academie om hun kant van het verhaal te horen. Directrice Annelies van Eenennaam stond ons te woord.

VICE: Dag Annelies. Waarom heeft de Rietveld Academie besloten om dit evenement af te blazen?
Annelies van Eenennaam: Omdat er veel commotie over is ontstaan, en omdat ons in die commotie duidelijk is geworden dat in eerder werk van KIRAC discriminerende en seksistische uitlatingen zijn gedaan. Wij zijn het met een aantal mensen binnen de organisatie die dat bij ons kenbaar hebben gemaakt eens dat weliswaar vrijheid van meningsuiting heel erg belangrijk is – zeker in de kunst – maar dat daar waar andere grondrechten onder druk komen te staan, daar beperkingen aan zitten. In dat verband hebben wij besloten dat het beter is om de presentatie niet door te laten gaan.

Die beschuldiging van racisme en seksisme is best serieus. Op basis waarvan wordt die beschuldiging geuit?
Ik vind persoonlijk – maar dat kan een persoonlijke mening zijn – dat je feitelijk kunt vaststellen dat zij een aantal uitspraken hebben gedaan, bijvoorbeeld in tekstuele publicaties, die discriminerend en seksistisch zijn. Als zij behoefte hebben om daarover in discussie te gaan dan vind ik dat aan hen, maar wij vinden dat dat heel feitelijk vast te stellen is.

Maar is het dan de oplossing om te zeggen: wij gaan deze discussie niet aan, we zeggen dit evenement af?
Een gesprek met de heer Ruitenbeek en zijn partner willen wij zeker, wij hebben hem uitgenodigd om in plaats van de presentatie met ons een gesprek te voeren en we hopen dat hij daar gevolg aan geeft. Wij vinden alleen dat er nu niet de juiste context is voor een presentatie met een goede discussie.

We hadden die discussie zeker willen voeren, dat is niet het punt. Maar op dit moment zijn de gemoederen zo hoog opgelaaid dat we weten dat we niet tot een goede en evenwichtige discussie gaan komen. Wij merken dat het hier zo hoog oploopt dat wij verwachten dat dat niet constructief gaat zijn, en dat mogelijkerwijs de veiligheid in het gedrang komt. Dat vinden wij niet verstandig. Wij zijn een onderwijsinstelling, en wij vinden het van belang dat onze studenten hier veilig zijn en dat al onze studenten zich hier veilig voelen, hoewel wij ook vinden dat studenten om moeten kunnen gaan met andere meningen en uitingen. Maar veiligheid is ook erg belangrijk.

Stefan en Kate hebben aangegeven dat ze donderdag toch komen. Wat gebeurt er dan?
Zoals ik zei: we nodigen ze uit om donderdag hier te komen. We willen graag een gesprek met ze voeren. Maar gewoon een gesprek aan tafel met elkaar, in een klein gezelschap. Ze zijn welkom, er wordt hier niemand de toegang geweigerd, laat dat duidelijk zijn.

Een student van de academie heeft zijn studio in het academiegebouw aangeboden om het evenement daar te houden.
Die student heeft niet de ruimte om zijn studio aan te bieden om alsnog de presentatie te laten plaatsvinden. Het gaat om ruimte die van de academie is. Natuurlijk krijgt de student die tot zijn beschikking en heeft hij daarin een vrij vergaande vrijheid om te doen wat-ie wil, maar die vrijheid kent wel beperkingen. Deze presentatie, daarvan hebben wij besproken dat we het niet zo’n goed idee vinden om hem hier op de academie te laten plaatsvinden. Dus ook niet op een andere plek, want alle gebouwen van de academie zijn van de academie, en wij hebben daar uiteindelijk de beslissingsbevoegdheid over.

Dat de presentatie van de Rietveld Academie niet door mag gaan mag voor Stefan en Kate de pret niet drukken. Zij komen gewoon, en roepen iedereen op dat ook te doen. Ze benadrukken dat het een openbaar evenement is waar iedereen welkom is.