We vroegen aan drie mensen hoe het is om non-binair te zijn in Nederland

Non-binair of genderqueer is een parapluterm voor alle geslachtsvormen die buiten de traditionele tweedeling vallen. Sommige mensen zien in de spiegel namelijk het andere geslacht dan hun biologische (transpersonen), anderen zien een vrouw én een man (bigender), weer anderen iets er tussenin (derde geslacht). Ook zijn er mensen die zich als agender of neutrois definiëren (geen van beide geslachten), en er zijn mensen die zich de ene dag een vrouw en de andere dag een man voelen (genderfluid). De sociale constructie van gender is niet in steen gehouwen en zowel historisch als biologisch (kijk maar naar het dierenrijk) altijd al fluïde geweest. Toch worden een hoop mensen alleen al kwaad als bijvoorbeeld de woorden ‘dames en heren’ niet meer omgeroepen worden op stations. Het woord genderneutraal werd zelfs verkozen als irritantste woord van 2017.

Maar uit een onderzoek onder jonge Amerikanen (13 tot 20 jaar) blijkt dat tieners de ideeën van het huidige seksesysteem veel te benauwend vinden: meer dan een derde identificeert zich in zekere mate als biseksueel, en 70 procent vindt bijvoorbeeld dat er veel meer genderneutrale voorzieningen zouden moeten zijn in de openbare ruimte.

We spraken drie jonge mensen uit Nederland die zich identificeren als non-binair over hun coming out, borsten afbinden en datingapps.

Broadly: Ha Noah, je identificeert jezelf als non-binair. Wat betekent dat voor jou?
Noah: Ik zit tussen ‘neutraal’ en ‘jongen’ in. Het wisselt vaak, maar het is nooit 100 procent één van de twee. Moet je dit vaak uitleggen aan mensen?
Als ik iemand voor het eerst ontmoet, wil ik niet eerst een half uur over mijn gender praten, dus meestal zeg ik gewoon dat ik als jongen door het leven ga. Maar als mensen oprecht geïnteresseerd zijn, ga ik er wel over in gesprek. Wanneer viel voor jou het kwartje?
Zo’n twee jaar geleden, tijdens mijn bachelorstudie. Ik had me al een tijdje beziggehouden met het onderwerp ‘gender’ en vroeg me af waarom alles zo in hokjes was ingedeeld. Op een dag stond ik voor de spiegel en dacht ik: fuck, zeg het nou maar gewoon, je bent trans. Maar toen ik er daarna allerlei dingen over begon op te zoeken, kwam ik uit op de term ‘non-binair’ – en daar herkende ik mezelf in. Ik besprak dat toen met een goede vriendin, en zij vond het ook duidelijk klinken als genderdysforie. En toen?
Toen heb ik mijn ouders gebeld. Dat was wel heftig. Ze waren bang en bezorgd voor onomkeerbare operaties aan mijn lichaam, waar ik spijt van zou krijgen. Ze zagen het ook helemaal niet aankomen – ik heb als kind nooit geroepen dat ik me een jongetje voel en een piemel voor mijn verjaardag wil. Maar nu steunen ze me helemaal. Je bent ook vlogger. Hoe reageerden mensen online op je coming out?
Wisselend. Veel mensen herkennen zich erin, dat is superfijn. De haatreacties zijn natuurlijk minder leuk, maar whatever. Wat roepen haters zoal?
Dat non-binariteit niet bestaat, dat het niet biologisch verklaarbaar is, of dat ik een ‘special snowflake’ ben. Anderen zeggen weer dat ik gewoon homo ben. Maar dat gebeurt alleen online, niemand zegt zulke dingen in mijn gezicht. Maakt non-binair zijn daten lastiger?
Ik val op vrouwen en zit op de LGBT+-datingapp HER. Daar kun je invullen dat je non-binair bent. De vrouwen die ik heb gedate waren dus meteen al op de hoogte en vonden het prima. Maar ik ben wel benieuwd hoe het zou uitpakken als ik iemand in het buitenland ontmoet, die dat nog niet van me weet en me niet van tevoren online heeft opgezocht. In een van je youtubefilmpjes vertel je dat je nu aan de testosteron zit.
Klopt, daardoor is het nu wel een stuk makkelijker voor me geworden. Mensen vinden het minder verwarrend en ik hou me niet constant bezig met hoe ik word gelezen. Maar ik heb ook al te maken gehad met de negatieve sociale consequenties van man-zijn – zoals ‘toxische masculiniteit’. Vertel.
Een tijdje terug stond ik in Club NYX en zag ik dat een meisje van achteren werd vastgepakt door een jongen. Hij begon haar in d’r nek te zoenen, maar ik zag dat zij dat niet wilde. Ik greep in door mijn hand tussen ze in te plaatsen. Die jongen werd toen heel boos. Hij kwam op een centimeter van me afstaan en schreeuwde in mijn gezicht dat ik me nergens mee moest bemoeien. Als ik toen nog niet aan de testosteron had gezeten, had die jongen waarschijnlijk nooit zo gereageerd.

Broadly: Romy, op welke manier zie jij jezelf als non-binair?
Romy: Ik houd niet zo van labels, ik vind ‘non-binair’ heel onnatuurlijk klinken. Maar als ik van een label móet spreken, vind ik ‘androgyn’ het beste bij me passen. Dat is ook een term die al langer bestaat, zichtbaarder is, en die mensen beter kunnen begrijpen. Als ik in de spiegel kijk, zie ik geen meisje en geen jongen – maar beiden tegelijk. Wanneer ben jij jezelf als androgyn gaan identificeren?
Zo ben ik geboren. Ik heb me nooit anders gevoeld dan dat ik me nu voel. Natuurlijk wilde ik toen ik jong was bij de rest horen. Dat heb ik geprobeerd, maar er was geen enkele manier waarop het meisjes- of vrouw-zijn voor mij klopte. Ik kon me veel beter identificeren met jongens en mannen, maar ook dat was het niet helemaal. Toen ik op een gegeven moment androgyne figuren leerde kennen, besefte ik dat zij er precies uitzagen zoals ik me voelde. Een coming out was er dus niet echt?
Nee, ik heb nooit in de kast gezeten. Mensen accepteren me heel snel voor wie ik ben. Misschien doordat ik anderen nooit opleg hoe ze mij moeten zien, en niet roep dat ik geen vrouw of man ben. Mensen mogen mij ervaren zoals ze willen. Het maakt je ook niet uit hoe mensen je aanspreken?
Nee, ik vind het prima als mensen ‘zij’ of ‘hij’ zeggen. Ze mogen me noemen waar zij zich comfortabel bij voelen. Zolang ik respectvol wordt aangesproken, kan ik er geen aanstoot aan nemen. Vind je het wel eens confronterend om een vrouwenlichaam te hebben?
Van jongs af aan heb ik sterk het gevoel gehad dat mijn lijf zich in een mannenlichaam zou moeten ontwikkelen, maar dat is natuurlijk niet hoe de puberteit werkt. Destijds was ik daar veel mee bezig en had ik een vurige wens om mijn lichaam te veranderen. Ik wist niet dat dat kon en dat er bijvoorbeeld een genderpoli bestaat. Anders had ik er waarschijnlijk wel iets aan gedaan. Nu ben ik dat traject alsnog aan het verkennen. Er zijn dingen die ik anders zou willen, en daar ben ik mee bezig – maar ik ben niet doodongelukkig met m’n lijf. Heb je het idee dat het wat beeldvorming van non-binaire personen betreft beter kan?
Zeker, en het ontbreekt ook vooral aan zichtbaarheid van diversiteit. Als we bijvoorbeeld denken aan transmannen en -vrouwen, denken we aan witte transpersonen – niet snel aan iemand van kleur. Zijn er bepaalde opmerkingen die je vaak te horen krijgt?
Zodra mensen aan mijn stem horen dat ik een vrouw ben die er niet traditioneel vrouwelijk uitziet, concluderen ze vaak dat ik een soort butch lesbienne ben. Dat is iets waar ik mijn hele leven al tegenaan loop, mijn moeder dacht het ook. Maar het is niet per se een negatief vooroordeel – soms flirten mensen juist daarom met me. In het begin was ik bang dat niemand mij aantrekkelijk zou vinden en dat ik daarom mijn uiterlijk moest veranderen, maar dat hoefde niet. Daar ben ik nu comfortabel mee. Is seksualiteit voor jou ook fluïde?
Zeker. Als ik met iemand date, wil ik gewoon de persoon ervaren. Het maakt me niet uit wat iemands geaardheid is, hoe diegene zich identificeert, of hoe het lichaam eruitziet. Ik kan daar wel mijn voorkeuren in hebben – en bij een onenightstand geef ik die soms de overhand – maar als het gaat om een levenspartner zijn dat secundaire dingen. ‘Genderneutraal’ werd uitgeroepen tot het irritantste woord van 2017. Wat vind je daarvan?
Ik begrijp dat mensen het een vervelend woord vinden, dat vind ik ook. Het wordt ook echt te pas en te onpas gebruikt. Maar ik hoop wel dat ze snappen waarom het idee van neutraliteit en inclusiviteit belangrijk is, en dat er zo minder waarde wordt gehecht aan iemands geslacht. Er wordt met die term niks van mensen afgepakt, het komt iedereen ten goede. En weet ook dat als je je bijvoorbeeld inschrijft bij de sportschool of iets online bestelt, je alleen maar je geslacht moet invullen zodat er een marketingstrategie op je toegepast kan worden. Decennia terug gebruikten we al woorden als ‘uniseks’ en ‘androgyn’ – waar zijn die gebleven? Ze verschillen niet enorm van wat we nu ‘non-binair’ noemen. En genderneutrale wc’s?
Uniseks-wc’s bestaan al járen, ze waren alleen minder zichtbaar en minder bedreigend. Je wc thuis bijvoorbeeld, die is altijd al genderneutraal geweest.

Broadly: Ha Chris, ik las op je facebookpagina dat je je identificeert als ‘agender’.
Chris: Voor mij zit het eigenlijk dicht bij genderfluid, zo heb ik het een tijdje genoemd. Het grootste probleem is alleen dat mensen me dan steeds vragen of ik vandaag een jongen of een meisje ben – ik ben gewoon Chris. Als ik het agender noem, hoef ik me daar geen zorgen over te maken. Hoe is het om non-binair te zijn in Eindhoven?
Ik denk dat het beter is dan op veel andere plekken, omdat hier wel veel alternatieve mensen rondlopen. Veel mensen staan ervoor open, maar sommigen boeit het ook niks. Wanneer ontdekte je dat je niks hebt met traditionele genderhokjes?
Ik heb me nooit echt bezig gehouden met dingen waar andere meisjes zich mee bezighielden. Ik snapte niet waarom je per se een beha moest gaan dragen als je borsten krijgt, of waarom het boeiend was dat iemands cupmaat was gegroeid. Mijn lichaam is ook altijd wat mannelijker geweest – ik heb geen heupen en ik sport al jaren veel, dus ik heb stevige benen. Andere meisjes zeiden tegen me dat mijn borsten nog wel zouden groeien en ik uiteindelijk wel minder gespierd zou worden, maar dat wilde ik helemaal niet. Ik begreep ook niet waarom anderen zich met mijn lichaam bemoeiden. Hoe kwam je uit op agender?
Ik wist zeker dat ik niet transgender ben, want op zich ben ik blij met mijn lichaam – maar wat ik dan wél was, wist ik niet. Pas toen een van mijn vrienden zich genderfluïde noemde, viel het voor mij op z’n plaats. En toen?
Eerst heb ik mijn haar afgeknipt. Toen ik zestien was en me comfortabeler voelde met de term, heb ik het op Facebook gepost en mijn facebooknaam veranderd van ‘Christina’ naar ‘Chris’. Het was ongemakkelijk om zo’n extreem vrouwelijke naam te hebben. Mensen hebben daar bepaalde verwachtingen bij. Heb je het thuis ook verteld?
Ja. Mijn moeder vertelde dat ze vroeger ook wel een tomboy was. Ik denk niet dat ze het woord genderfluid begreep, dat kan je misschien ook niet verwachten van haar generatie. Maar als ze me accepteert zoals ik ben, ben ik al blij. Heeft agender-zijn invloed op je liefdesleven?
Soms. Mijn vriend heeft het er niet altijd even makkelijk mee. Hij vindt me leuker met een rok aan, maar hij wil ook geen andere versie van me daten. Op sommige dagen wil ik niet aangeraakt worden en niet aan mijn lichaam denken. Daar snapt hij niks van. Waarom wil je dan niet ‘aan je lichaam denken’?
Wat er in mijn broek zit, zie alleen ik en mijn partner. Maar als ik iets aantrek waarin je mijn vrouwelijke vormen ziet, dan klopt het niet voor me. Hormonen zijn niks voor mij en een borstverkleining is duur, dus voor nu moet ik ermee leven. Soms draag ik binders om mijn borsten af te binden. Maar nooit langer dan vijf tot zes uur, anders kan het slecht zijn voor je ribben, rug en botten. Ik heb genoeg horrorverhalen gehoord van vrienden die naar de dokter moesten. Zijn er veel vooroordelen waarmee je als agender te maken krijgt?
Ja – mensen vinden vaak dat ik moet kiezen tussen vrouw- of man-zijn. Of ze zeggen dat ik uiteindelijk toch wel een transitie zal ondergaan, of dat ik een aandachtshoer ben. Maar als ik aandacht zou willen, dan kan ik dat wel op makkelijkere manieren vinden. Welke openbare wc kies je, als er geen genderneutrale optie is?
Meestal de vrouwen-wc. Omdat die schoner is.