Hoe weet je of je liefdesverslaafd bent?

Liefde is de reden dat we 'Ben je wakker?' sturen naar iedereen in onze telefoon, Tinder en de daaruit volgende slechte dates doorstaan, en onze harten openstellen met het gevaar genegeerd te worden. Iedereen wil verliefd worden en, idealiter, verliefd blijven; iedereen die is afgewezen weet dat het verdriet van onbeantwoorde liefde of een verbroken relatie ongeëvenaard verschrikkelijk is.

Onderzoekers van de Universiteit van Oxford hebben onlangs wetenschappelijke literatuur geanalyseerd die zich bezighield met het de vraag waarom we maar niet genoeg krijgen van liefde – en in wisselende mate doordraaien als we het niet genoeg hebben of krijgen. Zij ontdekten dat dat misschien komt omdat we er verslaafd aan zijn. "Deze verschijnselen – waaronder afwisselende periodes van extase en wanhoop, wanhopig verlangen en de extreme en soms schadelijke gedachten en gedragingen die kunnen voortvloeien uit het verlies van liefde – lijken op de verschijnselen die geassocieerd worden met meer 'conventionele' verslavingen, zoals drugs, alcohol of gokken," aldus de analyse van meer dan 400 onderzoeken naar liefdesverslaving uit het tijdschrift Philosophy, Psychiatry, & Psychology.

Het onderzoek werd geleid door Brian Earp van het Universitair Centrum voor Neuro-Ethiek in Oxford. Earp ontdekte dat er twee manieren zijn om naar liefde als verslaving te kijken: een 'ruime' en een 'nauwe'. Onder wat hij de nauwe benadering noemt, ben je alleen een erkende liefdesverslaafde als het streven naar liefde je echt in de weg zit in het dagelijks leven. "Als iemand die verliefd is herhaaldelijk contact zoekt met een ander individu – voor fysieke intimiteit, aandacht of gewoon om in dezelfde kamer mee te zijn – is het vaak om kortstondige gevoelens van intens plezier en obsessieve gedachtepatronen te verlichten gericht op het object van zijn of haar passie," concludeert een onderzoek. "Als dit soort gedrag de veiligheid, of de mentale of fysieke gezondheid van het individu (of de ander) bedreigt, of tot serieuze sociale of juridische kosten leidt, kan er worden gesproken van een verslaving."

Een ander onderzoek wees uit dat liefdesverslaafden zich "wanhopig en alleen voelen als ze geen relatie hebben", "steeds opnieuw proberen om het liefdesobject het hof te maken terwijl het allang uit is", en "gelijk een vervanger zoeken nadat de relatie is verbroken", ondanks luide verkondigingen dat ze "er nooit meer aan beginnen".

Het is bekend dat als we verliefd zijn er verschillende biochemische reacties in de hersenen optreden. Sommige wetenschappers, zo zegt de analyse, hebben zich verdiept in het gegeven dat deze natuurlijke reactie zich kan ontwikkelen tot een ongezond beloningssignaal, waardoor een ziekelijke verslaving ontstaat. "De nauwe kijk op liefdesverslaving is dan 'nauw' in de zin dat alleen de extreem radicale hersenprocessen, hechtingsgedrag of verschijnselen van liefde als potentiële indicatie van een verslaving in ogenschouw worden genomen – en dus wordt de liefdesverslaving gezien als vrij zeldzaam", aldus de analyse.

Maar een andere manier om naar liefdesverslaving te kijken beweert dat alle liefde een vorm van verslaving is. Dit is de zogenaamde 'ruime' kijk, die beweert dat verslavingen – of het nu gaat om liefde, eten of drugs – "gewoon lusten zijn: het zijn behoeften die tijdelijk kunnen worden bevredigd, maar die dringend en afleidend worden als ze te lang niet worden gevoed."

Met andere woorden: iedereen is in een bepaalde mate verslaafd. "Deze benadering zou beweren dat van iemand houden letterlijk betekent dat je verslaafd aan iemand bent, hoewel dat dan misschien een matige verslaving zou kunnen zijn," zegt het tijdschrift. Onderzoeken hebben aangetoond dat normale liefde – in tegenstelling tot het hierboven beschreven gedrag – ons beloningssysteem stimuleert op dezelfde manier als drugs.

Op het gebied van dopamine-levels ontlokken relaties en verslavingen zeer vergelijkbare neurochemische processen uit die zich concentreren in het beloningsgebied van de hersenen: door seks, orgasmes en alle bekende drugs die een hoog niveau van dopamine opwekken, wordt de nucleus accumbens geactiveerd," schrijven de onderzoekers in de analyse. "Sommige wetenschappers suggereren dat deze dopaminerge-overlap zou kunnen verklaren waarom het ervaren van liefde of seksuele activiteit hetzelfde kan voelen als een cocaïne-rush."

De ruime benadering van liefdesverslaving zou het gedrag en de emoties van iemand die obsessief de Instagram van zijn of haar ex checkt, niet een stoornis, maar als een gegronde, hoewel ietwat extreme, reactie op een relatiebreuk kunnen noemen.

Earp zegt dat het onderscheid tussen de twee benaderingen belangrijke ethische vragen oproept over hoe we liefdesverslaving in een toekomst zouden kunnen behandelen – denk bijvoorbeeld aan het drinken van een liefdesdrankje om een relatiebreuk te voorkomen, of het innemen van een pil om over een ex heen te komen. Eigenlijk wilde hij zich in de literatuur over dit onderwerp verdiepen, omdat zijn andere onderzoek zich bezighoudt met hoe medicatie mogelijk kan interveniëren in de hersensystemen die aan de basis van romantische gehechtheid liggen.

Antidepressiva kunnen bijvoorbeeld worden voorgeschreven, zegt Earp, om je te helpen om bij je partner weg te gaan: "SSRI's (die vaak gebruikt worden om een depressie te behandelen) hebben soms de bijwerking dat je libido lager wordt, maar ze kunnen soms ook je 'sensitieve' vermogen, waardoor je je zorgen maakt om de gevoelens van anderen, blokkeren en kunnen bepaalde romantische gehechtheid reduceren. Normaal wordt dat gezien als een negatief bijeffect, maar als je probeert om een relatie te beëindigen, is deze bijwerking van het medicijn mogelijk nuttig voor het bereiken van bepaalde doelen," zegt hij. Earp beweert niet dat mensen op die manier antidepressiva zouden moeten gebruiken – je hebt een recept nodig en een geldige diagnose – maar hij laat zien dat dit soort behandelingen al mogelijk is – het is geen sciencefiction.

Maar wanneer heeft iemand medicatie nodig om de emoties die ze ervaren rondom liefde te reguleren? Als liefdesverslaving inderdaad op verschillende manieren tot uiting komt, op welk punt zou je dan naar de pillen moeten grijpen, als dat al zou moeten?

Als de nauwe benadering juist is, zegt het onderzoek dat het met medicijnen behandelen van de symptomen niet controversieel is. Maar als de ruime benadering juist is, klinkt het idee van het aanbieden van een behandeling voor iemand die gewoon verliefd is en de emoties die daarmee gemoeid zijn, wel wat vreemd.

Earp zegt dat het uiteindelijk aankomt op of degene die aan de liefde lijdt wel of niet gevaarlijk is voor zichzelf of voor anderen. "Er zijn allerlei manieren om te proberen om over je gevoelens voor iemand heen te komen, vooral als je je realiseert dat die persoon echt slecht voor je is, of je in een beroerde relatie zit die je hoe dan ook moet beëindigen. En we denken dat 'traditionele' manieren zonder geneesmiddelen eerst moeten worden geprobeerd. Ook in de toekomst, als er betere manieren beschikbaar zijn om schadelijke liefdesverslavingen medisch te behandelen", zegt Earp in een e-mail. "Maar we willen enkel de mogelijkheid noemen dat voor sommige mensen, voor wie 'traditionele' manieren geen effect hebben gehad, en die mogelijk aanzienlijke schade kan toebrengen aan anderen… dat we dan zouden kunnen stellen dat medicijnen mogelijk zouden kunnen helpen bij proces van emotionele scheiding."

"Maar nogmaals, we willen benadrukken dat de pijn van een gebroken hart, en het leren om over je gevoelens voor iemand heen te komen als je je realiseert dat je ze niet onder controle hebt en je je op gevaarlijk terrein begeeft, ook gewoon onderdeel van het leven zijn," voegt hij eraan toe. "Dat geworstel is er deels voor om te leren en groeien, zodat we in de toekomst niet meer in zulke omstandigheden verzeild raken. Dus we raden niet aan dat mensen pillen gaan slikken om hun emoties aan en uit te zetten. In plaats daarvan zou het een idee zijn om te proberen de specifieke situaties waarin het het lijden het grootst is te identificeren, waarin andere middelen ineffectief zijn gebleken, om dan de medische route te overwegen."