Het probleem met ‘porno voor vrouwen’

Afgelopen jaar lanceerde Pornhub een ‘populair bij vrouwen’-categorie, maar de pornogigant is zeker niet het eerste of enige bedrijf dat doorheeft dat er een vraag is naar ‘vrouwvriendelijke’ porno. Platforms als Bellesa, ForHerTube en Sssh.com zijn toegankelijker dan ooit – en dat is over het algemeen een goede zaak. Vrouwen verdienen porno waarin de vrouw centraal staat en waarin vrouwen worden afgebeeld als actieve deelnemers, die met wederzijdse toestemming genieten van realistische seks.

Maar veel van de ‘porno voor vrouwen’ komt voort uit misplaatste aannames en overhaaste generalisaties over het soort porno waar vrouwen van genieten, en het soort vrouwen dat van porno houdt.

“De term ‘porno voor vrouwen’ is problematisch, omdat veel porno inderdaad tegemoet komt aan een verondersteld cis-mannelijk publiek, maar vrouwen ook gewoon onderdeel zijn van het algemene pornopubliek,” zegt actrice en performer Courtney Trouble. “Vrouwen zouden zich ook vrij moeten voelen om films uit elk genre te bekijken. Op een bepaalde manier zorgt het creëren van een ‘porno voor vrouwen’-genre ervoor dat er een ‘alleen voor mannen’-genre in stand wordt gehouden. Het is gebaseerd op een tweedeling die onderdeel is van de fundamentele problemen die de kloof in de markt creëren.”

Het idee dat vrouwen porno kijken is niet nieuw. In het begin van de jaren tachtig werd regisseur en producent Candida Royalle een icoon in de industrie, omdat ze pornofilms maakte vanuit het perspectief van een vrouw. Rond dezelfde tijd kwamen er ook andere pornovernieuwers op, zoals het lesbische productiebedrijf Fatale Media en On Our Backs, het eerste lesbische pornotijdschrift dat door vrouwen werd geleid. Deze baanbrekende bedrijven probeerden porno te maken die zich specifiek richtte op het lichamelijk genot van de vrouw. Ze keerden zich tegen het hectische stoten, de olieachtige lichamen en de theatraliteiten die jarenlang de mainstream porno hadden bepaald.

Deze ondernemingen maakten deel uit van een grotendeels politieke beweging voor porno, die de seksuele expressie van vrouwen wilde bevrijden van de male gaze.

“De opkomst van porno voor vrouwen, lesbische porno en feministische porno, was een oproep tot actie,” zegt Lynn Comella, auteur van Vibrator Nation: How Feminist Sex-Toys Stores Changed the Business of Pleasure. “Men verlangde naar een culturele interventie in de seksuele beelden en discoursen die voornamelijk op mannen gericht waren.”

Het was echt een revolutionair moment in de geschiedenis van de porno.

“Dit voelde in de jaren tachtig als een explosie,” zegt socioloog en auteur Chauntelle Tibbals. “Want hoewel vrouwen altijd betrokken zijn geweest bij de productie van porno, werd dit door het kijkerspubliek over het algemeen niet erkend of begrepen.”

Het sociale en politieke discours rond deze eerste golf van porno die voor en door vrouwen werd gecreëerd, bereikte uiteindelijk de mainstream consumenten en makers. Ineens ging het over steun voor ethische porno, het belang van betalen voor porno en de noodzaak van diversiteit in gender en ras – zowel voor als achter de camera. Mede dankzij de uitgebreide media-aandacht en interesse uit het bedrijfsleven van de afgelopen jaren zijn er nu veel minder taboes over vrouwen en porno, maar de publieke discussies missen nog steeds de diepgang en complexiteit die nodig is voor een echt ontwikkeld cultureel begrip.

“Er worden in 2019 meer goederen, producten en materialen ontworpen voor vrouwen, maar over het algemeen zijn de ideeën over vrouwen als seksuele consumenten of pornokijkers nog erg bekrompen,” zegt Comella.

Angie Rowntree, oprichter en directeur van Sssh.com, gelooft dat ‘porno voor vrouwen’ voornamelijk een SEO-vriendelijke marketingterm is van de mainstream pornosites. “Het is erg misleidend en oneerlijk,” zegt ze. “De term zet vrouwen in een bepaald hokje, namelijk: ‘Vrouwen houden van deze dingen, maar niet van deze andere dingen.’ Daar houd ik niet van. We pinnen vrouwen op iets specifieks vast, maar onze verlangens zijn heel verschillend. Het is enorm onrechtvaardig.”

Dezelfde media die vrouwen als consumenten van porno normaliseerden – en een deel van de pornosites zelf – veronderstellen dat vrouwen over het algemeen hetero en cisgender zijn. Pornosite Bellesa heeft het over “knappe mannen, verhaallijnen, natuurlijke lichamen, gratis erotische verhalen en echte orgasmes”. Sssh.com, van Rowntree, geeft de voorkeur aan termen als ‘female-focused’ en ‘female-led’ om hun content te onderscheiden van sites die zich op mannen richten.

Op de meeste pornosites is ‘porno voor vrouwen’ nu een eigen genre, met een eigen esthetiek. De verlichting staat zacht en de seks is vanille. Dat is een beperkte kijk op wat vrouwen opwindt.

Vrouwen hebben over het algemeen zeer gevarieerde en diverse seksuele opvattingen en verlangens, en houden ervan om content op verschillende manieren tot zich te nemen,” zegt Tibbals. “Het huidige gebruik van de term ‘porno voor vrouwen’ is frustrerend, minachtend en veroordelend.”

Een paar van de nieuwste ‘porno voor vrouwen’-sites gebruiken marketingtaal waarin een moreel oordeel lijkt te zitten. Caroline Spiegel omschreef haar nieuwe video- en fotovrije pornosite Quinn als “een minder gore, leukere Pornhub voor vrouwen”. Die beschrijving suggereert dat vrouwen die wel van typische pornosites houden, of zelf content maken, seksueel afwijkend zijn.

“Het past in een breder historisch kader van ideeën, dat vrouwen tot op zekere hoogte aan hun handje moeten worden meegenomen. Zo van: als we ze gaan verleiden om seksspeeltjes of porno te consumeren, dan moeten we ze heel voorzichtig naar ons product leiden,” zegt Comella. “Het suggereert dat vrouwen sneller dingen vies vinden, dat ze niet zo standvastig als mannen zijn, dat het gevoelige wezens zijn, dat ze makkelijker beledigd zijn.”

Volgens Trouble leidt het onderscheid tussen porno ‘voor vrouwen’ en ‘voor mannen’ er ook toe dat er geen rekening wordt gehouden met de mogelijke queer identiteiten van consumenten en artiesten.

“Een groot probleem met dit genre is dat het mannelijke lichamen op een heel corrupte manier exploiteert,” zegt Trouble. Aan het begin van deze eeuw richtte ze NoFauxxx op, om links uit te wisselen en te netwerken met andere makers van porno. Trouble ontmoette er een producent die vaak gayporno kocht die “hetero genoeg” was om door te verkopen aan een andere pornosite voor vrouwen. “In dit geval wiste deze producent alle queer identiteit uit, om tegemoet te komen aan een heteroseksueel publiek van cisgender vrouwen. Het is niet iets subversiefs. Het is marketing. Ik zie niet hoe dit anders is dan dat Bic roze pennen voor vrouwen maakt,” zegt Trouble.

Filmmaker Erika Lust noemt haar werk niet ‘porno voor vrouwen’ en brengt het ook niet zo op de markt, omdat ze van mening is dat de term vrouwelijke seksualiteit tot een stereotype reduceert. Ze geeft de voorkeur aan de term ‘indie’ en maakt films die zijn gestoeld op een feministisch ethos, en niet op SEO.

“Ik heb altijd gezegd dat ik een feminist ben en natuurlijk injecteer ik mijn overtuigingen in alles wat ik doe,” zegt Lust. “Mijn werk is gebaseerd op feministische waarden en ik zet vrouwelijke seksualiteit en plezier op de voorgrond.”

De zachte esthetiek van ‘porno voor vrouwen’ generaliseert wat vrouwen willen, maar toch kan de aantrekkingskracht van vriendelijkere, minder louche, feministisch georiënteerde inhoud voor veel vrouwen die hun seksualiteit en interesse in porno onderzoeken als opstapje dienen. Vooral voor degenen die afbeeldingen van onnodig geweld of anonieme, identiteitsloze seks willen vermijden.

“In het verleden, toen ik andere pornosites bezocht, voelde ik me een indringer – alsof ik ergens was waar ik niet hoorde te zijn,” zegt Michelle Shnaidman, CEO van de op vrouwen gerichte pornosite Bellesa. “Ik wilde seksuele content zien die bij mij persoonlijk paste.” Bellesa biedt content die het seksuele plezier van vrouwen centraal stelt, en cureert video’s op basis van gebruikersgegevens die een breed scala aan seksuele voorkeuren en algemene trends aangeven.

Volgens Shnaidman kijken de gebruikers van Bellesa graag naar video’s met sterke verhaallijnen en narratieve context. De video’s worden gemiddeld langer bekeken dan op andere pornosites. “Er is geen buitensporige, denigrerende godslastering en exorbitant gekreun en geschreeuw, en er zijn geen neporgasmes en objectiverende verhalen,” zegt Shnaidman.

Empowerment, feminisme en ethiek zijn geweldige verkoopargumenten, maar porno voor vrouwen is niet immuun voor de vele valkuilen die producenten proberen te vermijden. Oorspronkelijk mochten gebruikers van Bellesa content van andere sites op de site delen, maar vlak na de lancering in 2017 werden ze er al van beschuldigd dat ze content hadden gestolen.

“We ondermijnden per ongeluk de mensen die de content in eerste instantie maken – wat het tegenovergestelde is van onze missie,” zegt Shnaidman. Bellesa is van plan om binnenkort hun eigen productiebedrijf op te richten. Shnaidman zegt daarover dat ze ethisch om zullen gaan met de veiligheid van hun talenten en hun vergoeding.

Rowntree, die al heel lang in de seksindustrie werkt, is zich erg bewust van de vele problemen met piraterij. “Iedereen in deze industrie loopt het risico dat hun content wordt gestolen – dat is de trieste waarheid,” zegt Rowntree. Sssh.com produceert voornamelijk hun eigen content. Die is alleen te streamen, heeft een digitaal watermerk, er zit copyright op en alles zit achter een betaalmuur. Rowntree heeft ook directe banden met de producenten en filmmakers van wie er regelmatig content op de site verschijnt. “Met deze methode hebben we succes gehad. Het proces van piraterij is aanzienlijk vertraagd.”

Door de #MeToo-beweging vragen mensen zich ook af hoe het zit met wederzijdse toestemming in de porno-industrie. In 2018 kwam pornoster Rooster naar voren met beschuldigingen tegen Lust Films. Rooster zei dat de werkomstandigheden op de set slecht waren en er grenzen waren overschreden. Rooster schrijft op hun eigen website dat regisseur Olympe de G. een pauze afwees tijdens een masturbatiescène. Rooster ging ermee door, omdat hen bang was dat het hun reputatie zou schaden.

Lust ontkende de beweringen van Rooster over seksueel misbruik en geweld op de set. Ze zei dat Lust Films zero tolerance heeft tegenover seksuele intimidatie, seksueel misbruik of geweld. Maar ze erkende dat De G. het incident misschien niet op de juiste manier heeft afgehandeld. “Het kan worden beargumenteerd dat dit incident geen goed voorbeeld was van hoe een regisseur zich zou moeten gedragen op de set, maar er was zeker geen sprake van seksueel misbruik of geweld,” zei Lust.

Porno voor vrouwen heeft een heteronormatieve, mainstream kijk op vrouwelijkheid en vrouwelijke voorkeuren. Consumenten krijgen daardoor slechts een beperkt aanbod aangereikt, die de reikwijdte en diversiteit van vrouwelijke seksuele expressies negeert en leunt op genderstereotypen. Veel vrouwen houden van gayporno, of ultragewelddadige porno, maar die realiteit is moeilijk te verkopen.

“En daarin ligt de facepalm als het gaat om ‘porno voor vrouwen’,” zegt Tibbals. “Alle vrouwen? Nee. Niets kan voldoen aan de behoeften van alle vrouwen, aangezien vrouwen heel uiteenlopende interesses hebben.” Porno die echt gemaakt is om het stigma over vrouwen en porno te doorbreken, moet eerst stoppen met stigmatiseren.

“Het zou beter zijn om pornogenres te creëren die transparant zijn over welke scènes mannelijke overheersing afbeelden, of andere factoren die mogelijk ongewenst zijn voor een publiek dat iets ‘voor vrouwen’ zoekt,” zegt Trouble. “De woorden ‘porno voor vrouwen’ betekenen echt niets. Het is veel krachtiger om een echte beschrijving te kunnen lezen van wat er gebeurt in de porno die je koopt. Een beschrijving die is geschreven door de producenten of curatoren, en de artiesten en scènes accuraat vertegenwoordigt. Dan kunnen mensen van alle genders weloverwogen beslissingen maken op basis van wat ze willen zien.”