Wat is het effect van al die sexy selfies op het zelfvertrouwen van tieners?

Sexy selfies zijn, naast foto's van poké-bowls en #catofinstagram, een vaste waarde geworden op Instagram. Om de Kylie Jenner-poses, getuite lippen en diepe decolletés kun je niet heen, of je nou wilt of niet.

Hoog tijd om al die uitdagende blikken en duckfaces eens onder de wetenschappelijke loep te nemen, dacht gedragswetenschapper Annemarie Van Oosten (32). Een paar jaar geleden begon ze zich te verdiepen in het effect van de seksualisering in media op jongeren (13 tot 17), en in 2015 begon ze haar onderzoek op de Universiteit van Amsterdam over sexy selfies.

Ze onderzocht hoeveel tieners sexy selfies uploaden, wat het effect ervan is op gedrag en zelfvertrouwen, en of die foto's leiden tot stereotiepe opvattingen over seksualiteit. Ik belde haar op om te vragen wat de uitkomst van haar onderzoek is, en of ze zelf wel eens een pikante foto online zet.

Broadly: Hey Annemarie, zet jij wel eens een sexy foto online?
Annemarie Van Oosten: Ik deed dat eigenlijk sowieso nooit, en door dit onderzoek ben ik er bewuster en nog voorzichtiger mee geworden. Ik plaats bijvoorbeeld ook geen bikinifoto's meer online.

Hoe heb je sexy-selfiegedrag onderzocht?
Ik vroeg aan 2000 tieners of ze wel eens sexy foto's posten op Instagram, Snapchat of Facebook, en ik vroeg ze naar hun seksuele gedrag, verlangens en zelfvertrouwen. Dan vergeleek ik dat met hun selfiegedrag. In media worden vrouwen vaak geportretteerd als hyperseksuele wezens, en mensen gaan er snel vanuit dat sexy selfies hier het resultaat van zijn. En ook dat dat op lange termijn funest is voor het zelfbeeld van jongeren.

En is dat zo?
Tot nu toe lijkt het niet zo te zijn dat het zelfbeeld vermindert door het publiceren van sexy selfies. Dat vind ik erg interessant, want dat gaat in tegen een vooroordeel van veel mensen over sociale media. Wat wel het geval is, is dat zulke foto's sneller online gezet worden door tieners die al minder seksueel tevreden zijn van zichzelf, of door tieners die het gevoel hebben dat ze aan bepaalde stereotypen moeten voldoen – zoals jongens die denken dat ze erg stoer moeten zijn en meisjes die denken dat ze erg vrouwelijk moeten zijn.

Sexy selfies zijn dus niet per se het resultaat van een slecht zelfbeeld dat opgekrikt moet worden?
Nee. Wat wel boeiend is, is dat sommigen het gevoel krijgen dat sexy of flirterig zijn een belangrijk deel is van hun identiteit. Daardoor krijgen ze een vervormd zelfbeeld. Je wordt deel van het publiek als je naar jezelf kijkt, en daardoor bekijk je jezelf op een andere, meer objectieve manier.

Zetten meisjes sexy foto's online voor hun vrouwenvrienden, of voor mannen?
Veel vrouwen nemen de mannelijke blik, de 'male gaze' over. Ze denken: als mannen dit belangrijk vinden in een vrouw, profileer ik mezelf zo. Het resultaat is dat we nog steeds bezig zijn met het plezieren van de man. Bij sexy selfies van tieners zou je dit idee kunnen doortrekken: jonge meisjes besteden meer aandacht aan de goedkeuring van jongens en of ze aantrekkelijk zijn voor hen, waardoor ze die zoektocht naar hun eigen identiteit verwaarlozen.

Wat is momenteel een populaire sexy pose? De duckface is een beetje 2008, toch?
Bij vrouwen zijn het vooral diepe decolletés, bij jongens is het poseren zonder t-shirt. En de zwoele Kim Kardashian-blik is ook erg populair tegenwoordig. Wat ook in is, is 'girl on girl': twee meisjes die tegen elkaar aan staan en sexy doen. En je ziet dat meisjes veel reclames nadoen, zoals wegkijken maar wel het lichaam laten zien.

Zie je een evolutie in sexy selfies, of is het iets van alle tijden?
We hebben ontdekt dat zestig procent van de tieners eigenlijk nog nooit een sexy selfie op sociale media heeft geplaatst; jonge mensen zijn erg mediawijs. Maar hoe jonger het meisje, hoe groter de kans dat ze een sexy selfie zal posten uit een soort seksuele ontevredenheid, alsof ze haar eigen identiteit nog wil vormen. Bij zeventienjarigen is dit al minder het geval – als die onzeker zijn over hun seksualiteit of nog op zoek zijn naar hun seksuele identiteit en seksuele fantasieën, onderzoeken ze dat waarschijnlijk op andere manieren dan via sociale media.

Als tieners zeggen dat ze geen sexy selfies posten, wat zetten ze dan wel online?
Een leuk jurkje dat ze onlangs hebben gekocht, of waar ze gegeten hebben. Ze willen vooral laten zien dat ze een leuk leven hebben.

Dat 'kijk hoe leuk mijn leven is' lijkt me iets wat je zelfvertrouwen wel aan kan tasten, niet?
Ja, zeker. Omdat op sociale media een erg positief beeld wordt neergezet van iedereen, kan dat ervoor zorgen dat je jezelf minder waard gaat vinden. Als iemand in het dagelijks leven al geneigd is om zich te meten met anderen, kunnen zulke posts hen erg onzeker maken. Media kunnen een versterker zijn. Maar als je iemand bent die gelukkig is met zichzelf, ben je daar veel minder gevoelig voor. Sociale media is niet dé veroorzaker van heel erg nieuw gedrag bij jongeren – het hangt er allemaal van af hoe vatbaar je bent voor prikkels.

Veel mensen vinden veel likes lekker voelen, en sex sells, weten we.
Sexy selfies leiden inderdaad tot meer populariteit. Of althans: tot dat gevoel van populariteit. Maar meestal zijn het meisjes die zich al comfortabel en populair voelen, die zulke foto's online zetten. En helaas kan het soms ook omgekeerd werken: als een meisje online niet consistent is met hoe ze zich in het dagelijkse leven gedraagt, kan het tegen haar werken. Vriendinnen kunnen dan het commentaar geven dat het meisje zich anders gedraagt dan ze is.

Vind je jongeren streng voor elkaar?
Ja, zeker. Ze kunnen heel erg veeleisend zijn, maar vooral voor zichzelf. Vreemd genoeg zijn meisjes de strengste critici van elkaar. Toch worden negatieve reacties niet zo vaak online geuit. Ik heb het uiteraard niet over cyberpesten, maar de norm op Facebook is eerder om complimentjes te geven, dan om iemand af te breken.

Als je dochter later sexy selfies online wil zetten, wat zou je dan zeggen?
Ik zou haar zeggen dat ze sexy voor de spiegel mag staan, maar dat ze die foto's beter niet te snel online moet zetten, of er in ieder geval erg voorzichtig mee moet zijn. Ik ben zelf ook wel huiverig voor de gevolgen die sexy foto's online kunnen hebben.