De mensen die het hardst schreeuwen over autisme, weten er het minst van af

Hoewel de medische wereld het er unaniem over eens is dat vaccinaties de ontwikkeling en verspreiding van ziektes tegengaan (en dus, in andere woorden, levens redden), zijn er mensen die het tegenovergestelde geloven en dit ongevraagd van ieder dak schreeuwen dat ze tegenkomen. Deze anti-vaccinbeweging gelooft dat vaccinaties autisme zouden veroorzaken, en het is bijna een onbegonnen zaak om ze van het tegendeel te overtuigen.

De vreemde denkbeelden van deze beweging kunnen gezondheidsbeleid van overheden dramatisch beïnvloeden. Zeker in een land als Amerika, waar Trump in meerdere tweets zonder schaamte zegt te geloven in de (al lang ontkrachte) connectie tussen vaccins en autisme. Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat leden van de anti-vaccinbeweging in hun denken beïnvloed worden door een aantal belangrijke factoren. Zo zouden hun opleidingsniveau, politieke voorkeur en of zij religieuze diensten bijwonen een rol spelen in hun kijk op vaccinaties.

Een nieuw onderzoek toont bovendien aan dat de mensen die het minst afweten van autisme, sneller geneigd zijn om te denken dat ze er meer over weten dan deskundigen.

Voor het onderzoek, dat deze maand in Social Science & Medicine wordt gepubliceerd, namen 1310 volwassen Amerikanen deel aan een enquête. Er werd onder meer gevraagd of ze wisten waardoor autisme wordt veroorzaakt, en of ze geloven in de onjuiste opvatting dat er een verband is tussen vaccineren en autisme.

De hypothese van de onderzoekers was, dat deelnemers met de minste kennis van autisme er waarschijnlijk meer over zouden denken te weten dan deskundigen. Die overmoed is een typisch voorbeeld van het dunning-kruger-effect, dat toeslaat wanneer mensen op een bepaald vlak niet competent genoeg zijn om hun eigen vaardigheden goed te beoordelen. Ze hebben simpelweg geen idee waar ze mee bezig zijn, waardoor ze zichzelf enorm overschatten. Zo begint het artikel waarin dit effect voor het eerst werd besproken met het verhaal van een bankovervaller. Toen hij op klaarlichte dag het misdrijf pleegde en door de politie werd opgepakt, bleek dat hij geloofde dat hij onzichtbaar zou zijn voor de camera’s, omdat hij zijn gezicht met citroensap had ingesmeerd.

De auteurs van het nieuwe onderzoek vermoedden dat de anti-vaccinbeweging aan een soortgelijk probleem lijdt. En hoewel de vaccinhaters het vast niet zullen geloven, hadden de onderzoekers het bij het juiste eind: uit de enquêteresultaten bleek dat meer dan een derde van de deelnemers dacht dat ze meer wisten over de oorzaken van autisme dan artsen (36 procent) en wetenschappers (34 procent). Dat zijn verbazingwekkend hoge aantallen. Een groot deel van de deelnemers (42 procent) had daarentegen wel vertrouwen in anderen die geen deskundigen zijn op dit gebied. 38 procent was zelfs van mening dat deze niet-deskundigen een belangrijke rol zouden moeten spelen in het opstellen van een volksgezondheidsbeleid.

Het is vast al verschrikkelijk frustrerend zijn voor gezondheidsautoriteiten om deze cijfers te zien. Maar de auteurs gingen nog een stapje verder, en onderzochten ook hoe overmoed de kijk van de deelnemers op vaccinaties beïnvloedt. Daarbij kwam een duidelijk verband naar voren. Niet alleen was de overmoed het grootst bij mensen met minder kennis van autisme, deze was ook het grootst onder degenen die het meest geneigd zijn om valse wetenschap over autisme te geloven.

Deze overmoed laat zijn invloed achter op hun beeld ten opzichte van beleidsvoering. Zo stemde 16 procent van de minst overmoedige deelnemers voor het voorstel om ouders hun eigen kind te laten vaccineren, en stond van de meest overmoedige deelnemers wel 30 procent achter dit voorstel.

Er werd niet direct een verband gevonden tussen overmoed en de manier waarop deskundigen volgens de deelnemers vorm moeten geven aan het gezondheidsbeleid. Toch bleek wel dat de meer overmoedige deelnemers eerder geneigd waren om niet-deskundigen een grotere rol te geven bij het bepalen van dit beleid. Dat is zonder twijfel interessante informatie als je denkt aan bijvoorbeeld beroemdheden die zich tegen het gebruik van vaccins uitspreken, zoals Jenny McCarthy en dus ook Donald Trump.

Het is behoorlijk zorgwekkend om te zien dat zoveel mensen het prima zouden vinden om onbekwame figuren gezondheidsbeleid te laten beïnvloeden. Maar dat betekent niet dat de resultaten van dit nieuwe onderzoek geen positief effect kunnen hebben. Hoe spijtig de antwoorden ook mogen zijn, ze geven ons wel een duidelijker beeld van de manier waarop de anti-vaccinbeweging tot haar standpunten komt, wat ons hopelijk ook kan helpen om mensen weer van gedachten te laten veranderen. De eerste stap: ervoor zorgen dat ze minder zelfverzekerd zijn over de dingen die ze denken te weten, maar waar ze eigenlijk geen snars van snappen.