Een boek met foto’s van de afgelopen 27 jaar vertelt het hartverscheurende verhaal van Kim

In het nieuwe boek van documentair fotograaf Nina Berman, An Autobiography of Miss Wish , staan foto’s, brieven, tekeningen, deels ingetrokken medische verklaringen en berichten uit de afgelopen 27 jaar van haar vriendin Kim. Kim raakte verzeild in een verschrikkelijke wereld van mensenhandel, gedwongen prostitutie en kinderporno. Ze vluchtte uiteindelijk van Engeland naar New York, waar ze op straat leefde en worstelde met drugsverslaving.

Het boek is een samenwerking tussen de twee vrouwen. Het is een document van Kims strijd om met haar trauma’s om te gaan en haar verhaal te vertellen. Het is een diep ontroerend, maar ook verschrikkelijk verhaal. Dat komt voor een deel door de manier waarop het is geschreven: als een non-lineair relaas. Het is deels waargebeurd misdaadverhaal, deels biografie, deels surrealistische nachtmerrie. Bermans boek werpt een nieuw licht op de strijd van mensen die het zwaarst lijden in onze maatschappij. We spraken haar over het boek dat ze schreef.

VICE: Zou je je boek voor me willen beschrijven? Het lijkt in geen enkel opzicht op andere fotoboeken.
Nina Berman: Het is onze poging om dit verhaal te vertellen. De dingen die gebeurden toen Kim kind en tiener was, haar reis naar Amerika en hoe ze hier overleefde. En hoe ze de moed verzamelde om zichzelf als verteller op te stellen, en als kunstenaar. Om een verhaal te vertellen waarvan ze bang was om het te delen, waarvan haar verteld werd dat ze het niet mocht delen.

Jullie kennen elkaar al 27 jaar. In het boek staan niet alleen foto’s, maar ook jullie gesprekken uit al die tijd. Hoe nauw hebben jullie samengewerkt voor dit boek?
In 2014 verzamelde ik al het materiaal – de tekeningen van Kim die ik had bewaard, haar versie van het boek dat zij had geschreven, haar brieven, mijn foto’s, video’s en geluidsopnames – en nam dat mee naar het Blue Mountain Center, waar ik een residentie had. Ik probeerde een manier te vinden om al die dingen samen te voegen. Ik bracht het mee naar New York en Kim, en later een ontwerper, en we probeerden om het allemaal samen te voegen. Later werkte ik met de ontwerper aan een eerste versie, die ik aan Kim liet zien. Zij vertelde me wat werkte en wat niet, en welke foto’s ze er wel en niet in wilde. Voor alles wat er nu in staat, heeft ze akkoord gegeven.

Het is een ongewoon project. Ik las in eerdere interviews met jou dat je jezelf niet in een hoekje wil plaatsen. Je noemt jezelf ‘journalist’ of ‘kunstenaar’. Wat was je rol bij het maken van dit boek?
Ik zou mezelf medeauteur noemen. Het was mijn taak om uit te zoeken welke aspecten van Kims persoonlijkheid en strijd ik wilde uitlichten. Ik had makkelijk een heel boek kunnen maken over de dingen die ze over drugs te zeggen heeft. Sommige stukken zijn grappig, gestoord, vreemd… maar ik besloot dat ik dat niet wilde doen. Wat ik zo bijzonder vind aan haar, is dat ze altijd zo bedachtzaam en meelevend is. Ik probeerde daar op de focussen, en ik denk dat dat aspect van het boek het meest verrassend is.

Op welk punt in die 27 jaar dacht je: dit moet een boek worden?
Het was nooit mijn intentie om een boek te maken. Het was gewoon mijn leven. Het was niet iets waarvan ik dacht dat ik het openbaar moest maken. Maar toen ik die residentie bij het Blue Mountain Center kreeg, moest ik nadenken wat ik daar wilde gaan doen. Ik nodigde allemaal mensen uit om te kijken naar de dingen die ik had. Academici, kunstenaars, filmmakers, schrijvers – bijna allemaal vrouwen – en zij moedigden me aan om te zien dat er iets waardevols in het werk zat dat verderging dan mijn eigen ervaringen. Daar begon het eigenlijk.

Het boek behandelt gevoelige onderwerpen: seksueel misbruik, geestelijke gezondheid, zelfmoordneigingen, drugsverslaving en politiegeweld. Hoe ging je om met die onderwerpen? Ik bedoel, hoe deed je dat op een verantwoordelijke manier, en hoe pakte je dingen als waarheidsvinding aan?
Er is zo veel materiaal dat niet in het boek is gekomen. Kasten vol. Veel tekeningen die te verontrustend waren. In het boek staan dingen waarvan ik zeker weet dat ze waar zijn. Zeker genoeg om mijn naam erboven te zetten, in de wetenschap dat ik het boek zou moeten verdedigen en uitleggen. Maar het duurde lang voordat ik zover was. Ik dacht ook: er zijn details die ik niet hoef te weten. Ik ben er vaak anders over na gaan denken door de jaren heen. Niet alleen over het boek, maar over Kims verhaal in het algemeen.

Ik heb lange tijd een privédetective willen inhuren in Engeland om te kijken wat er geverifieerd kon worden. Toen ging ik zelf naar Engeland om foto’s te maken en verzamelde ik veel informatie waarmee ik een groot deel van Kims verhaal kon bevestigen. Ze vertelde de waarheid. Alles wat ik checkte, bleek te kloppen. Dus toen dacht ik: waarom zou ik haar verhaal in twijfel trekken?

Het boek zit zo in elkaar dat als je het leest, je begrijpt wat ik geloof en wat zij gelooft. Het is aan de lezer om te beslissen hoe hij deze documenten ziet. Iemand kan zeggen: “Oh, misschien heeft ze gelogen.” Misschien. Dat is aan de lezer om te beslissen. Wat we wilden doen, was een reconstructie maken van haar leven, om mensen te helpen begrijpen waarom er soms iemand onder een brug slaapt. Waarom iemand zijn hele leven worstelt met verslaving. Dat zijn vragen die mensen zichzelf te weinig stellen. We zijn zo gevoelloos geworden voor dit soort dingen, en dat was zeker een van de doelen van het boek. Misschien ben jij weleens zo iemand tegengekomen in de metro. Achter iedereen schuilt een verhaal.

Was je bang dat je beschuldigd zou worden van het exploiteren van Kim? Ik heb het idee dat mensen gevoeliger worden voor misbruik als een project is gefocust op één persoon.
Ik maakte me over duizend dingen zorgen. Ik was bang dat ik niet genoeg vrolijke foto’s had, en ik probeerde die toe te voegen, maar dat leek me niet te werken. Ook was Kim een wrak in die periode waarin ik haar intens fotografeerde. Ik was ook nerveus omdat ik vorig jaar mei iets schreef in de New York Times over het portretteren van seksueel geweld en een andere manier om dat te doen bepleitte. Ik had het over een project dat ik deed met het fotograferen van bewijs dat gebruikt is om misdadigers te veroordelen. Ik beargumenteerde een focus die niet lag op het slachtoffer…

En toen maakte je een boek over een slachtoffer van seksueel geweld.
Precies. Ik dacht: hoe gaan mensen dat opvatten? Maar een van de reden dat ik dat verhaal over het bewijsmateriaal maakte, was dat ik persoonlijk zo woedend was dat Kims dader nooit berecht is.

Hoe besloot je na 27 jaar dat het project klaar was? En dat je het boek moest maken?
Kim en ik spraken daar veel over. Hoe moest het boek eindigen? We grapten dat ze of dood zou moeten gaan, of een hond moest nemen. Dat gebeurde allebei niet. Toen ik klaar was met fotograferen, verwachtte ik eigenlijk niet dat ze het zou redden tot het boek gedrukt was. Maar toen tekenden we het contract, kreeg ze een huis toegewezen en was ze veel stabieler. We bleven bij de beslissing om het uit te brengen en we hadden nooit echt een goed slot in gedachten. En ik denk eigenlijk ook dat een rond verhaal nep had geleken.

Het boek eindigt nogal vaag. Ik wist bijvoorbeeld niet zeker of Kim nog leefde toen het boek gedrukt werd. Wat was het idee achter dat open einde?
Er is geen einde. Aan het eind van het boek ga je als lezer terug naar Kim als jonge vrouw in Londen. Het is een foto waar ik altijd van heb gehouden. Ik wilde het einde niet expliciet maken, want zo is het leven niet. In een boek of in een film is er een bevredigend slot. In dit boek niet. Behalve dat het verhaal is verteld en het boek is gemaakt.