Een doodenge botsautorit langs beren, clowns en mannen met pitbulls

Als je bang bent voor clowns, dan gaat Phobiarama van Dries Verhoeven je daar waarschijnlijk wel vanaf helpen. En misschien ook van enkele andere irrationele angsten waar je last van hebt. In een mysterieuze zwarte feesttent op het Mercatorplein in Amsterdam vind je nu een kunstige kermisattractie – het spookhuis van de 21e eeuw, zoals het wordt omschreven. Je wordt er geconfronteerd met het feit dat je diep vanbinnen een ontzettend bang mens bent.

Uit de tent hoor ik een dof geluid komen – een duister soort Indiase bruiloftmuziek, maar ik kan het niet heel goed horen. Voordat ik naar binnen kan, sta ik nog te kijken naar een foto van de clown met een machinegeweer en ik vraag me af waarom ik deze voorstelling toch zo aantrekkelijk vond. Bang zijn is op een gekke manier ook iets prettigs.

Samen met een niet al te spraakzame man die geen Nederlands spreekt ga ik naar binnen. Naar deur zes, wordt me verteld. Om daar te komen moeten we door een zwarte gang bekleed met schuimrubber. Door die hufterproof wanddecoratie denk ik dat ik om de hoek al direct door een clown de stuipen op het lijf gejaagd ga worden. Maar dat gebeurt natuurlijk niet, ik ben gewoon achterdochtig. We gaan door onze deur en nemen plaats in een botsautootje. Het wordt pikkedonker. Het karretje begint te rijden.

Vanaf hier ga ik wat details geven die je als spoilers zou kunnen zien. Ik bespreek lang niet alles en de kans is groot dat jou totaal andere dingen gaan opvallen. Maar ik heb het in ieder geval even gezegd.

Terwijl mijn botsauto door de ruimte slingert, hoor ik geluidsfragmenten over dingen als Islamitische Staat, Noord-Koreaanse raketten en vluchtelingen. Het zijn vooral politici, zoals Trump, Rutte en Wilders, maar ook Jan Terlouw die over zijn touwtje praat. Het valt me op dat politici die over vluchtelingen praten over het algemeen erg ingewikkelde woorden gebruiken – juridische termen die ik maar half snap. Maar wanneer ze het over de gevaren van migratie hebben, dan kan het opeens doodsimpel: 'wij', 'zij', 'overal'.

Ik sla nu even een flink stuk over om te voorkomen dat ik alles verklap. Wat ik wel kan zeggen is dat die beren en clowns uit de titel een belangrijke rol spelen en ik de geur van Axe en Zwitsal heb geroken. (En ik heb inderdaad ook beren op de weg gezien, mocht je je dat afvragen.)

Het hoogtepunt van fysieke spanning is voorbij en het karretje rijdt weer rustig over de baan. Op televisieschermen zie ik beelden van bewakingscamera's. Dit vind ik het sterkste element van de voorstelling, omdat het zo'n simpel symbool is. Je hoeft niet eens een trouwe kijker van Opsporing Vermist te zijn om dit te associëren met criminaliteit. Op de schermen zie ik mezelf in de botsauto, en even later hoe een vrouw uit een andere botsauto wordt getrokken door een groepje mannen met een pitbull. Het zijn donkere, brede mannen en sommigen hebben tattoo's of gouden tanden. Het is in ieder geval niet het karretje voor me en ook niet die achter me, maar toch voelt het alsof het mij ook zou kunnen overkomen.

Als ik later Mark Rutte "wij zijn met meer" hoor zeggen, besef ik wat het allemaal met elkaar te maken heeft. Ik kan me de uitspraak herinneren, maar ik weet niet meer wanneer hij dat precies zei. Misschien was het na de aanslagen in Londen, Parijs of Brussel? Of de ramp met MH17? Ik denk aan allemaal echte gebeurtenissen die me echt bang hebben gemaakt, maar kennelijk weet ik de precieze feiten niet meer. Met andere woorden: ik weet niet meer waarom ik bang ben. Phobiarama heeft veertig minuten misbruik kunnen maken van het feit dat ik met mijn onderbuik ben gaan denken. En daar schaam ik me best een beetje voor.

'Phobiarama' van Dries Verhoeven is tijdens Holland Festival te zien op het Mercatorplein in Amsterdam. Dat duurt nog tot en met 25 juni. Er zijn helaas geen kaarten meer in de voorverkoop, maar er zijn er nog wel een paar aan de kassa te krijgen. Later dit jaar is de tentoonstelling ook te zien in Den Bosch, tijdens Theaterfestival Boulevard.