Het moederschap: de blinde vlek van het feminisme

Toen ik drie maanden geleden beviel van een dochter, wist ik dat de relatie met mijn vriend drastisch zou veranderen. Dat ik in een dubieuze driehoeksrelatie met mijn kind en de maatschappij zou belanden, daar was ik niet op voorbereid. 

Tijdens de bevalling heb ik bloed, zweet, tranen en ongekende sentimentele diepten in mezelf aangeboord. De rol als moeder was als een nieuwe jeans die ik de eerste weken moest ‘inlopen’, maar me intussen als een tweede huid past. Ik draag mijn baby volleerd op één arm terwijl ik met mijn tenen een verloren sokje opvis en behendig braaksel ontwijk. Daarnaast spreek ik nu vlot materniteitsjargon: stuwing, reflux, toeschietreflex - dat soort dingen. Kortom, ik ben als mens gegroeid. De verantwoordelijkheid voor mijn klein larfje is onweerlegbaar. Tegelijkertijd ben ik gewoon dezelfde gebleven. Ongeorganiseerd maar goedgeluimd. 

Maar de laatste tijd ook vermoeid, hongerig en soms eenzaam. Want laten we eerlijk zijn, het is niet altijd rozengeur en maneschijn. Vaak is het gespannen borsten, trekkende hechtingen, verveling en twijfel. Maar over die negatieve aspecten wordt amper of niet gesproken, want we willen niemand afschrikken ‘om eraan te beginnen’. Hoog tijd dus om de lippen te lossen, want realisme is een politieke daad. Daarom zet ik graag even de puntjes op de i. 

De eerste dag dat mijn vriend ging werken en ik alleen voor ons kersvers mensenkind moest zorgen, werd ik overmand door existentiële paniek. En hoewel ik van nature een redelijk zelfverzekerd persoon ben, slaat de twijfel me regelmatig om het hart. Sterker nog: ik heb het gevoel continu te falen als moeder. Schuldgevoel is namelijk het eerste kraamcadeau dat je als moeder krijgt na de bevalling. Begrijp me niet verkeerd: de liefde voor mijn dochter is van een onbeschrijfelijke, overvloedige aard. Die goede aspecten zijn voor mij vanzelfsprekend en nodeloos om op te sommen. Maar de idealisering van en de rol die je als moeder in de maatschappij krijgt toebedeeld, maken het oneindig veel moeilijker. Plots bevond deze vrijgevochten en zelfstandige vrouw zich geïsoleerd in een huis en bestonden mijn dagen uit boodschappen doen, wassen, poetsen en voor een krijsende baby zorgen. Waar is dat feminisme waar ik al zolang over kraai?

Borstvoeding of flesvoeding? Thuisblijven of gaan werken? De baby bij jou laten slapen of in zijn eigen kamer leggen? Het lijkt een eerlijk debat waarin je als moeder een keuze hebt, maar de realiteit is anders. In een tijdperk waarin vrouwen geacht worden bevrijd te zijn, is het moderne moederschap meer dan ooit rigide en perfectionistisch. Een retoriek van vooruitgang en empowerment kapen de werkelijkheid. Er wordt dogmatisch vastgehouden aan de huidige benadering van perfectie waarin de opvoeding van het kind best zo ‘natuurlijk mogelijk’ verloopt. Dat wat het meest natuurlijk is, wordt namelijk vanzelfsprekend als het meest deugdzame beschouwd. Ergo: als moeder doe je het best zo natuurlijk mogelijk, of je kiest bewust voor een minderwaardige opvoeding. 

Een goede mama begint dus al tijdens de zwangerschap met het naarstig mijden van alcohol, cafeïne, bepaalde voedingsmiddelen, opwarmmaaltijden en schoonmaakproducten. Er volgt zelfs een applaus voor het zo natuurlijk mogelijk houden van de bevalling: liefst zonder verdoving en als het even kan ook in je eigen woonkamer. Toen Kate Middleton beviel van prins George verschenen er koppen als ’11 uur arbeid en helemaal natuurlijk!’. Wie het trouwens echt goed meent met zijn uk, heeft er altijd volledige aandacht voor, verliest nooit haar geduld, en werkt niet met een time-out. Want straffen en belonen is helemaal passé. Zo predikt de Amerikaanse psychologe Suzanne Gelb in haar opvoedingshandleiding It Starts With You uit 2019 dat je altijd ‘je beste zelf’ moet zijn. Zelfs wanneer je ten einde raad bent. In België verkondigt Nina Mouton diezelfde boodschap met haar immens populair ‘mild ouderschap’. Ook wanneer je kind hysterisch blèrend diagonaal het gangpad van een supermarkt blokkeert, moet je dus de kalmte bewaren en een conversatie aangaan. Serieus?

Wanneer mijn dochter een flesje krijgt in de plaats van de borst voel ik me schuldig, want ik ontneem haar antilichamen. Wanneer ik met mijn baby speel en mijn aandacht dus op haar richt, voel ik het ook knagen: ben ik wel enthousiast genoeg? Prikkel ik haar wel voldoende? Nu de stap van het vast voedsel nadert, krijg ik her en der het advies om verse papjes te maken. Want wie zijn kind anno 2022 nog vergiftigt met voorgemaakte groentepap tjokvol bewaarmiddelen moet wel een malafide troelavrouw zijn. Ga ik daar wel tijd voor hebben als ik straks weer begin te werken? Mijn vriend krijgt trouwens nooit recepten voor groentepap naar zijn oren geslingerd. 

Mijn journalistieke inborst dwingt me tot nuance. Ik mag niet alleen de vinger wijzen naar de ouderschapswebsites, het is meer dan dat. Veel meer. Er is een hele moederschapsmaffia. Zo prikken de ogen van vroedvrouwen, kinderartsen, pediaters en medewerkers van Kind & Gezin je vanaf de geboorte in de rug. Nauwgezet volgen ze jou en je zuigeling op. Centimeter na centimeter, gram na gram. Je wordt overladen met advies, tips en tools. Ze reiken je strakke slaap- en eetschema’s aan. Die hulp is uiteraard handig en in zekere mate ook noodzakelijk, maar het doctrinaire karakter ervan maakt dat een buikgevoel of pril moederinstinct meteen wordt kort gewiekt. 

En ik heb nog een vinger. Die priemt naar de mythe dat onze historische voorgangers onbaatzuchtig toegewijd waren aan hun kroost. De redenering dat het pas fout begon te gaan toen vrouwen begonnen te werken en huisbereide maaltijden vervangen werden door afhaaleten, klopt niet. Dat moraliteitsverhaaltje gaat in de meeste gevallen niet op. Voor de 20ste eeuw gingen kinderen voornamelijk naar een voedster, werden kinderwagens op straat geparkeerd en in de gaten gehouden door buren. Of kinderen moesten simpelweg werken. Veel westerse moeders besteden vandaag net méér tijd aan hun kroost dan pakweg vijftig jaar geleden. Te veel met een

kind spelen werd zelfs afgeraden. Waar een ouder vroeger blij was dat zijn of haar kind het noodzakelijke kreeg (verzorging, eten, drinken en kleding), vinden ze vandaag dat hun spruit materieel noch emotioneel niets tekort mag schieten. In die behoeften voorzien is echter heel complex, en dat zorgt voor meer druk, stress en faalangst. In 1949 waarschuwde Simone De Beauvoir in Le Deuxième Sexe al voor de gevaren van zelfopoffering. Moeders die altijd proberen goed te zijn, ‘verliezen alle plezier en geven hun persoonlijke leven op’.

Ondanks alle vooruitgang die we de afgelopen jaren boekten op gebied van vrouwenrechten, is het moederschap een blinde vlek in het feminisme. De theorie die vrouwen aanmaant kinderen zo natuurlijk mogelijk op te voeden, kaapt vooruitgang en bovendien ook het debat errond. Ik besef dat ik mijn schuldgevoel stilletjes draag als een kruis, want hoewel het uitspreken ervan een politieke daad is, ben ik een lafaard die niet meer doet dan dat. Echte revolutie is niet aan mij besteed. 

Volg VICE België ook op Instagram.